مولفه‌های فرهنگی در وقوع جنبش اجتماعی همواره تعیین کننده است. نظریه جنبش اصلاحی نیل اسملسر در مراحل ششگانه اش به ایدئولوژی و باورهای تعیمیم یافته، پیش از وقوع جنبش می‌پردازد. رشد و انتشار باور عمومی همزمان و در ادامه فشارهای ساختاری شکل می‌گیرد و شامل دو فاکتور اصلی علت و منبع فشار و پاسخ مناسب برای آن می‌شود. در این مقاله پرسش اصلی این است که باورهای تعمیم یافته در جنبش ملی نفت کدام است؟ برای پاسخ گفتن بدین پرسش انواع ایدئولوژی‌های موجود در دهه بیست قبل ظهور جنبش ملی نفت تمیز داده شده است. در این راستا تشکل‌های مختلف اپوزیسیون مبنا قرار گرفته و مواضع هرکدام درباره دو مولفه عمده منبع فشار و راه حل رفع فشار از دل داده‌های تاریخی بیان گردیده است. روش تحقیق تاریخی تطبیقی و روش گرداوری داده‌ها اسنادی است. پرونده مقاله