چکیده در طول تاریخ، همواره جنگ پدیده‌ای قابل توجه بوده و از ابعاد گوناگون مورد مطالعه قرار گرفته است. در گذشته نگرش حاکمان و سیاستمداران برای پیروزی بر دشمن بیشتر بر پایه جنگ نظامی بوده است، اما در عصر حاضر نگرشی جدید ولی پیچیده و گسترده، تحت عنوان جنگ و عملیات روانی با به‌کارگیری تکنیک‌ها و ابزارهای متفاوت، با مصادیق فراوان از جمله جاسوسی در حال شکل‌گیری است. جاسوسی و ضرورت تشخیص مرز بین جرم و جواز آن از مسائل مهمی است که باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد زیرا جاسوسی از نظر فقهی و حقوقی دارای آثار و احکامی است که نمی‌توان بر تمام مصادیق آن حکم حرمت حمل کرد. این نوشتار در پی پاسخ به این سؤالات است که جاسوسی از منظر فقه و حقوق اسلامی دارای چه حد و مرزی است؟ و در چه مواردی امر به حرمت یا وجوب آن شده است؟ پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات به روش کتابخانه ای و تحلیل اسناد، جمع آوری گردیده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که در فقه و حقوق اسلامی تجسس در احوال شخصی افراد، حرام و غیراخلاقی می‌باشد اما تجسس از کارگزاران به‌منظور نظارت بر کار آنان و جاسوسی در امور دشمن خارجی و داخلی برای حفظ نظام اسلامی و امنیت مسلمانان، نه تنها حرام و غیراخلاقی نمی‌باشد بلکه به حکم عقل و شرع، امری واجب و ضروری است. پرونده مقاله