در فرایند اهلی‌سازی یک گیاه دارویی، ارزیابی تغییرات کمی و کیفی ماده موثره ضمن انتقال از رویشگاه طبیعی به مزرعه، امری ضروری است. آویشن دنایی(Thymus daenensis Celak.) از گیاهان دارویی باارزش اندمیک ایران است که به لحاظ دارا بودن اسانس بالا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مطالعه، کمیت و کیفیت اسانس سه اکوتیپ از استان‌های همدان، مرکزی و لرستان در شرایط رویشگاه طبیعی و مزرعه ارزیابی شد.پیکره هوایی گیاهان رویشگاه و مزرعه در مرحله‌ی تمام گل برداشت‌شده، سپس اسانس‌گیری از آنها با روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر انجام گرفت و اسانس‌ها توسط دستگاه‌های GC و GC/MS آنالیز شدند.نتایج نشان داد که میزان اسانس اکوتیپ‌ها در رویشگاه طبیعی اختلاف معنی‌داری با هم داشتند ولی در شرایط کشت در مزرعه این اختلاف معنی‌دار نبود. درصد اسانس اکوتیپ استان همدان در شرایط مزرعه بیشتر از شرایط رویشگاه طبیعی بود ولی در دو اکوتیپدیگرمیزان اسانس در رویشگاه طبیعی بیشتر از مزرعه بود.ترکیبات تشکیل دهنده‌ی اسانس در همه‌ی اکوتیپ‌ها هم در شرایط رویشگاه و هم در شرایط مزرعه تقریباً مشابه بود، اما در نوع ترکیبات غالب و نیز میزان آنها در اکوتیپ‌های مختلف در شرایط رویشگاه و مزرعه تفاوت‌هایی مشاهده شد. در مجموع بیشترین میزان اسانس(5 درصد)و تیمول(45/75 درصد)به ترتیب در اکوتیپ‌های مرکزی و لرستان تحت شرایطرویشگاه طبیعیمشاهده گردید.همانطور که نتایج نشان داد درصد اسانس و تیمول آویشن‌دنایی به شدت تحت تاثیر شرایط رویشگاهی بود و لذا مطالعه و تعیین مناسب‌ترین محیط کشت ثانویه جهت اهلی‌سازی این گیاه امری ضروری است. پرونده مقاله