در این جستار به شیوه کتابخانهای درون مایه کار در ترانه سرایی که پژوهشی میان رشته ای بین جامعه شناسی و ادبیات است تحلیل و بررسی می شود. پس از تعریف ترانه و بررسی سیر آن در گذشته و امروز، ویژگی های ترانه های کار را می کاویم و این ترانه ها از نظر کاربرد و مضمون و محتوا طبقه بندی می شوند و به نمونه های آن ها می پردازیم. ترانه اصطلاحی عام است که به انواع قالب های شعری ملحون یا همراه موسیقی به ویژه فهلویات، دو بیتی، رباعی و تصنیف گفته می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد که درون مایه کار، بخش قابل توجهی از ترانه ها را شکل داده است. این ترانه ها به بخش های ترانه های چوپانی، باغبانی، ماهی گیری، کشاورزی، قالی بافی، سربازی، دامداری و... تقسیم می شوند. زبان این ترانه ها ساده و عامیانه است و از آن جایی که این ترانه ها با کار و تلاش مردمی ساده زیست ارتباط دارد، در آن کمتر به خیال پردازی توجه شده است. پرونده مقاله

در این جستار به شیوه کتابخانه‌ای ترانه‌های کودکان تحلیل و بررسی می‌شود. پس از تعریف ترانه و بررسی سیر آن در گذشته و امروز، ویژگی‌های ترانه‌های کودکان را می‌کاویم و این ترانه‌ها که داری ویژگی‌های غنایی هستند از نظر کاربرد و مضمون و محتوا طبقه‌بندی می‌شوند و به نمونه‌های آن‌ها می‌پردازیم. ترانه اصطلاحی عام است که به انواع قالب‌های شعری ملحون یا همراه موسیقی به ویژه فهلویات، دو بیتی، رباعی و تصنیف گفته می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ترانه‌های کودکان، بخش قابل توجهی از ترانه‌ها را شکل داده است. این ترانه‌ها به بخش‌های لالایی‌ها، ترانه‌های نوازشی، ترانه‌های قصه گونه و ترانه‌های بازی تقسیم می‌شوند که در میان این بخش‌ها بیشترین بسامد مربوط به ترانه‌های قصه گونه و لالایی‌ها است. زبان این ترانه‌ها ساده و عامیانه است و زیبایی و دلنشینی این ترانه‌ها تا حدود زیادی مدیون وزن‌های زنده و جذاب و صمیمی آن‌ها است. در بسیاری از این ترانه‌ها، تنها وزن و قافیه است که اهمیت دارد و مضمون شعر مهمل و بی معنی است. پرونده مقاله

درون‌مایه‌های گوناگون ترانه با توجه به گستردگی مخاطبان، تاثیری انکار‌ ناپذیر بر ذهن و دانش ادبی عامه مردم دارند و این درون‌مایه‌ها به سبب گنجایش زیادی که برای طرح مضمون‌های گوناگون دارند، امروزه کارکرد هایی مانند اطلاع‌رسانی، آموزش و تبلیغ نیز پیدا کرده‌اند. این مقاله با هدف بازنمایی درون‌مایه‌های به کار رفته در ترانه‌ها و با مطالعه منابع اصلی و تجزیه و تحلیل داده‌ها انجام شده است و درون‌مایه‌های ترانه و تصنیف از نظر کاربرد و محتوا طبقه‌بندی شده‌اند. ‌تصنیف و موسیقی ایرانی، یکی از برجسته‌ترین عناصر شکل‌دهنده فرهنگ معاصر است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که انواع ترانه از نظر درون‌مایه در دوازده بخش که شامل درون‌مایه‌های عاشقانه، شادی، کودکانه، سوگ، کار، عرفانی، دینی، آداب و رسم‌ها، سیاسی، سرگرمی، تبلیغاتی و ورزشی هستند، دسته‌بندی می‌شوند. درون‌مایه عاشقانه در ترانه‌ها بیشترین پرداخت را دارد و ترانه‌هایی با درون‌مایه سرگرمی به نسبت درون‌مایه‌های دیگر اندک هستند. در ترانه‌های نوین معاصر درون‌مایه‌های جدید تبلیغاتی و ورزشی وجود دارند که تا پیش از آن نمود نداشته‌اند و در همین دوره به خاطر صنعتی شدن سرودن ترانه‌های کار کمتر شده است. پرونده مقاله

در این جستار به شیوه کتابخانه‌ای درون‌مایه سرور در ترانه‌سرایی تحلیل و بررسی می‌شود. پس از تعریف ترانه و بررسی سیر آن درگذشته و امروز، ویژگی‌های ترانه‌های شادی را می‌کاویم و این ترانه‌ها ازنظر کاربرد و مضمون و محتوا طبقه‌بندی می‌شوند و به نمونه‌های آن‌ها می‌پردازیم. ترانه اصطلاحی عام است که به انواع قالب‌های شعری ملحون یا همراه موسیقی به‌ویژه فهلویات، دوبیتی، رباعی و تصنیف گفته می‌شود. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که درون‌مایه سرور، بخش قابل‌توجه ای از ترانه‌ها را شکل داده است. این ترانه‌ها به بخش‌های ترانه‌های عروسی، ترانه‌های شادی‌، ترانه‌های رقص و ترانه‌های روحوضی تقسیم می‌شوند که در میان این بخش‌ها بیشترین بسامد مربوط به ترانه‌های عروسی است. زبان این ترانه‌ها ساده و عامیانه است و کلام بیش‌تر این ترانه‌ها با سازهای موسیقی همراه می‌شود. پرونده مقاله

مقایسۀ تحلیلی مناجات های خمسۀ نظامی و امیرخسرو دهلوی ادبیات غنایی بخش گسترده ای از آثار فارسی را در بر می گیرد که خود بخش های متعددی دارد، یکی از آن ها گونۀ مناجات است. مناجات به دو دستۀ سپاس و خواهش تقسیم می شود. در این مقاله با مراجعه به آثار دو شاعر برجسته، نظامی و امیر خسرو دهلوی، مناجات های این دو شاعر تعداد و انواع آن ها استخراج و بررسی گردید. در این مقاله نشان داده شده است که امیرخسرو مضامین و در مواردی الفاظ اشعار خود را از نظامی گرفته و هر چند تعداد مناجات های او بیشتر از نظامی است ولی مناجات های شعر نظامی از نظر ادبی بسیار قوی تر است و او مضامین نو و تشبیهات و استعارات بیشتری را به کار برده است که در اشعار امیر خسرو این هنر آفرینی ها کمتر دیده می شود. واژه های کلیدی: شعر، ادبیات غنایی، مناجات، نظامی، امیر خسرو دهلوی پرونده مقاله

ترانه اصطلاحی عام است که به انواع قالب‌های شعری ملحون یا همراه موسیقی به‌ویژه فهلویات، دوبیتی، رباعی و تصنیف گفته می‌شود. بومی سروده‌ها شامل انواعی چون گرایلی در آذربایجان، گورانی در کردستان و کرمانشاه، شربه در جنوب، شرفشاهی در گیلان، سه خشتی در قوچان و دیهو در بشاگرد هستند که در این تحقیق نمونه‌هایی از آن‌ها ذکر شده است. در این جستار به شیوه توصیفی-تحلیلی مضامین ترانه‌های عاشقانه بررسی و طبقه‌بندی شده‌اند. جامعۀ آماری نیز کتاب‌های پراکندۀ ترانه‌های بومی و آثار ضبط‌شدۀ موسیقی آوازخوانان ایرانی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که وابستگی به معشوق بیشترین نمود را در بین این ترانه‌ها دارد. زبان آن‌ها ساده و عامیانه است و از آن جایی که با کار و تلاش مردمی ساده‌زیست ارتباط دارند، در آن‌ها کمتر به خیال‌پردازی توجه شده است، بیشتر این ترانه‌ها با سازهای موسیقی همراه می‌شوند. نتیجه این که ترانه‌سرایان با آوردن مضامین متعددی همچون شکایت از دوری یار، سختی راه عشق، مخالفت بزرگان در وصلت دو یار، بوسه‌خواهی، وفاداری، وصف زیبایی معشوق، توجه‌طلبی و آرزوی وصال درصدد نشان دادن درون‌مایه‌های بیان حضور در محضر یار با زیرلایه‌های آرزو یا دوام آن و شکایت از فراق و هجران با زیرلایه‌های ترس از اتفاق افتادن آن و دعا برای رفعش بوده‌اند. پرونده مقاله

در دورۀ معاصر پژوهشگران بسیاری در حوزۀ ادبیات غنایی به شناخت وزن ترانه‌های عامیانه پرداخته‌اند. وزن ترانه‌های عامیانه فارسی وزنی زمانی و تکیه‌ای است به صورتی که تکیه‌های وزنی‌ روی هجاهای بلند یا سنگین قرار می‌گیرند و این وزن‌ها به دو دسته وزن‌های زبانی (نوایی) و وزن‌های زمانی تقسیم می‌شوند. وزن‌های زبانی بیشتر بر اساس ممیزه‌های زبرزنجیری زبان همچون تکیه و کشش و نواخت توصیف می‌شوند و در توصیف وزن‌های زمانی، به غیر از ویژگی‌های زبرزنجیری زبان از مفاهیم و اصطلاحات رایج در حوزۀ ضرب‌آهنگ، مانند سرعت، نت سکوت، میزان‌های ضرب بالا، ضد ضرب و تکیۀ وزنی نیز استفاده می‌شود. این پژوهش در پی پاسخ به این مسئله است که آیا پیش از نتایج پژوهش‌های اخیر، در آثار فارابی و ابن سینا به اصول وزن به صورت دستاوردهای امروزی اشاره شده است؟ از این رو موضوع بحث را به روش توصیف و تحلیل فرم و محتوا کاویده‌ایم و منابع گوناگون بررسی شده‌اند. فارابی و ابن سینا در حوزۀ وزن ترانه‌های عامیانه نیز نخستین پژوهشگرانی هستند که با به کارگیری اصطلاحات دورۀ خودشان دربارۀ وزن، به توصیف وزن ترانه‌های عامیانه پرداخته‌اند. فارابی وزن شعر را نیز از مقایسه آن با ایقاعات در موسیقی به دست می‌دهد. ابن سینا شعر را کلامی ترکیب شده از حروفی می‌داند که شامل هر چیزی است که بتوان از راه صوت و یا حتی حرکت‌ها آن را شنید. پرونده مقاله

در ترانه‌های دینی و عرفانی با‌توجه به ریشة باستانی و عامیانة ترانه‌ها، قدیمی‌ترین شعرهای فارسی یافته شده است. در این جستار به شیوة تحلیلی ـ توصیفی به تمایز ترانه و تصنیف دینی و ترانه و تصنیف عرفانی در شیوه‌های اجرایی پرداخته‌ایم. مشخص کردن دقیق حوزه‌های ترانه‌ها و تصنیف‌های دینی و عرفانی یک از مسائل مهم مباحث سرایش و اجرای این ترانه‌ها است. موضوع پژوهش به‌صورت توصیف و تحلیل فرم، زبان و محتوا بررسی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که درون‌مایه‌های دینی و عرفانی که در دو حوزة متفاوت هستند، بخش قابل‌توجهی از ترانه‌ها را شکل داده‌اند و از ابتدا نیز تفاوت این دو گونه در محتوا و شکل اجرایی مشخص بوده است و سازندگان آنها نیز از ابتدا شناختی نسبت به این دو حوزة اندیشه‌ای داشته‌اند. سازندگان و اجراکنندگان ترانه‌ها و تصنیف‌های دینی، درویش، چاووش‌خوان، تعزیه‌خوان، نوحه‌خوان و شرخون‌ هستند. سازندگان و اجراکنندگان ترانه‌ها و تصنیف‌های عرفانی، عاشیق، سوزخوان، بیت‌خوان و تصنیف‌خوان نامیده می‌شوند. زبان این ترانه‌‌ها و تصنیف‌ها صمیمی است و موسیقی بیشتر بر پایة کلام آنها ساخته شده است. پرونده مقاله

چکیده ‌تصنیف و موسیقی ایرانی یکی از برجسته‌ترین عناصر شکل‌دهنده‌ء ادبیّات عامه و فرهنگ معاصر است. ترانه‌ها با توجّه به گستردگی مخاطبان، تأثیری انکار‌ ناپذیر بر ذهن و دانش ادبی عامّه‌ء مردم دارند. این مقاله با هدف بازنمایی ویژگی‌های تشکیل‌ دهندة ترانه امروز و بیان دلایلی که می‌تواند سبب ماندگاری این ترانه‌ها شود با مطالعة منابع اصلی انجام شده است. روش گردآوری داده‌ها، اسنادی و کتابخانه‌ای و ابزار گردآوری داده‌ها، فیش‌برداری است و موضوع پژوهش به صورت توصیف و تحلیل ساختار و محتوا بررسی شده است. این کار از طریق بررسی ترانه‌های مکتوب صورت گرفته است و ویژگی‌های ساختاری این ترانه‌ها و تصنیف‌ها طبقه‌بندی شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که ترانه و موسیقی و جنس و زیر و بم‌های صدای خواننده و زمان پخش از بخش‌های تشکیل دهنده ترانه امروز است. اساسی‌ترین بخش ترانه، شعر و بعد از آن موسیقی است. وقتی این مجموعه کنار هم قرار گرفت، زیر و بم‌های صدای خواننده همراه با جنس خواننده مطرح می‌شود. در کنار این‌ها شخصیّت خواننده و شناخت جامعه از او در ترانه نقش دارد و در نهایت شیوة پخش، حتّی زمان پخش و ارائه ترانه به جامعه از عامل‌های تأثیرگذار در ترانه‌اند. پرونده مقاله