هدف این بحث بررسى تطبیقى مفهوم و نقش محله در شهرنشینى ایرانى با واحد همسایگى در شهرسازى معاصر غرب است.ضرورت تحقیق به آن دلیل است که علیرغم اهمیت جایگاه محله و تاثیر آن در ساختار فضایى و اجتماعى شهرسازى سنتى ایران،در طرح هاى توسعه شهرى معاصر کشورمان از الگوى واحد همسایگى غربى استفاده مى شود. روش تحقیق مقایسه تطبیقى استکه پس از تحلیل مفاهیم محله و واحد همسایگى، به بررسى دو اصل مرکزیت و قلمرو با استفاده از بررسى دو مطالعه موردىپرداخته شد. نتایج نشان دهنده آن است که: 1) تفاوت بنیادینى در پیدایش و شکل گیرى مفهوم محله در شهرنشینى ایرانى وواحد همسایگى غرب وجود دارد که مى توان اولى را قلمرویى اجتماعى براى سکونت و دومى را قلمرویى کالبدى براى برخىمفاهیم اجتماعى دانست؛ 2) محله سنتى ایرانى در زمینه اصول طراحى، کامل تر و داراى انعطاف پذیرى بیشترى نسبت به واحدهمسایگى است. پرونده مقاله

City of Mashhad has an international status and is a cultural center in the Islamic world, particularly for the Shiite Muslims. This study investigates physical interventions in the historical fabric of Mashhad in contemporary century from the first Pahlavi to the post Islamic Revolution period. Research methodology is descriptive and historical study. For collecting data, all plans, documents and texts about interventions in the historical fabric of Mashhad have been surveyed. This historical research will help us for better planning and designing in the future. Physical interventions in the historical fabric of Mashhad with 5 criteria (theory of intervention, objectives of intervention, method of intervention, kind of development plan and impacts of interventions) are analyzed in several periods. Results show that urban development plans in the historical fabric of Mashhad in this century (as well as some other historical cities) can be considered a pragmatic and modernistic approach. This study has resulted to get gradual orientation toward urban reconstruction and rebuilding of the inner city in the urban development plans of Mashhad, and has paid less attention to the urban rehabilitation and urban regeneration of the existing fabric. The upgrading of the quality and method of intervention must occur in the historical fabric of Mashhad in the future. پرونده مقاله