در این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی لیلی و مجنون نظامی و مجنون و لیلی امیرخسرو دهلوی می‌پردازیم. مشخص است که تفاوت زمانی و مکانی، تأثیرات غیر قابل انکاری بر یک اثر تقلیدی گذاشته است؛ بنابراین مجنون و لیلی دهلوی، اگرچه همان لیلی و مجنون نظامی است؛ همچنان اثری متفاوت به لحاظ مؤلفه‌های فرهنگی و اجتماعی است که سختگیری ها و تعصب‌های خاص قرن پنجم در جامعه سنتی ایران را ندارد. اگرچه ساختار دو اثر، از نظر شروع و پایان داستان، شخصیت‌ها و کلیات داستان مشابه است؛ اما اثر امیرخسرو دهلوی، در پردازش شخصیت لیلی، به معشوق فرصت بیش‌تری برای بیان دلداگی داده است؛ لیلی در کنار زنان از احساسات خود و دلتنگی سخن می‌گوید. اشتراک فکری دو شاعر، مبانی فرهنگی اسلامی است و همچنین توجه ویژه به شرایط فرهنگی اعراب و بالتبع سختگیری‌های خاصی که مبنای رفتاری زنان و مردان در روابط اجتماعی است. پرونده مقاله