این باور در میان مسلمانان رواج گسترده دارد که خداوند را نامی پنهان از همگان است، جز خواص کسی از آن آگاه نیست، هرکه بتواند خدا را با یادکرد آن بخواند سریع به خواستهاش میرسد، و تصرفات خارقالعاده در عالم هستی تنها با کاربرد آن ممکن میشود. مسلمانان از گذشتههای دور این چکیده کامل
این باور در میان مسلمانان رواج گسترده دارد که خداوند را نامی پنهان از همگان است، جز خواص کسی از آن آگاه نیست، هرکه بتواند خدا را با یادکرد آن بخواند سریع به خواستهاش میرسد، و تصرفات خارقالعاده در عالم هستی تنها با کاربرد آن ممکن میشود. مسلمانان از گذشتههای دور این نام را اسم اعظم خوانده، و درباره ماهیت و خواص و نحوه کشف و کاربرد آن سخنان متفاوت گفته، و حکایات بسیار نقل کردهاند. مطالعه پیشِرو کوششی به منظور مرور و دستهبندی همین آراء و بازنمون دورنمایی از نگرشهای رایج در فرهنگ اسلامی به اسم اعظم است؛ کوششی که میتواند گامی نخستین برای بازشناسی تاریخ انگاره اسم اعظم در فرهنگ اسلامی تلقی شود. در مقاله بیآنکه از خاستگاه انگاره یا سیر تحول درکها از آن در گذر زمان بحث شود، شواهد مختلف توجهات مسلمانان به اسم اعظم را مرور، و از خلال نقل حکایتها، اقوال تفسیری، مواعظ اخلاقی و نظریهپردازیهای متکلمانه و فیلسوفانه آراء درباره اسم اعظم را در آثار پراکنده بازشناسی و تبیین می کنیم. چنانکه خواهیم دید، انگاره اسم اعظم در تاریخ طولانی خود در فرهنگ اسلامی از جایگاه کارگزار خدا تا شیوهای سحرگونه برای تصرفات عظیم و کلان در هستی، و از مصادیقی آشکار به مصادیقی پنهان و رازآلود گراییده، و موضوع بحثهای متکلمانه و ایدئولوژیهای مختلف مذهبی گردیده است.
پرونده مقاله
مقاله حاضر به بررسی آثار مکتوب و مدون فرهنگ غنی اسلامی ایرانی با محوریت آراء و افکار ادبی حکیم ترمذی در کتاب الفروق الصغیر فی منع الترادف با استناد به آیات قرآن کریم پرداخته است. امروز در سراسر سرزمین اسلامی و به خصوص ایران، تلاشهای مهم و گرانسنگی در جهت احیاء و تصحیح چکیده کامل
مقاله حاضر به بررسی آثار مکتوب و مدون فرهنگ غنی اسلامی ایرانی با محوریت آراء و افکار ادبی حکیم ترمذی در کتاب الفروق الصغیر فی منع الترادف با استناد به آیات قرآن کریم پرداخته است. امروز در سراسر سرزمین اسلامی و به خصوص ایران، تلاشهای مهم و گرانسنگی در جهت احیاء و تصحیح و تحقیق این میراث گرانبها، صورت گرفته است. این مقاله علاوه بر بررسی و شناخت ابعاد مختلف کتاب الفروق الصغیر فی منع الترادف حکیم ترمذی، به آشنایی بیشتر و بهتر شخصیت ادبی برجستهو میراث کهن وی که میراث غنی ادبی، علمی، عرفانی، انتقادی و اجتماعی است، به محافل علمی و پژوهشی پرداخته است. از دیگر هدف در این نوشته، تلاش به منظور شناخت شیوههای سلوک معنوی در این اثر که وی با نگاه اصلاحی و انتقادی آنها را دنبال میکند است. روش مورد نظر در این مقاله روشی پژوهشی و تحلیلی با استناد به منابع معتبر و غنی علمی به ویژه با استناد به آیات قرآن کریم است. به نظر میرسد بررسی ودقت نظر در آراء و دیدگاههای ارزشمند حکیم ترمذی در این اثر، دستاورد و نتیجهای سازنده برای اصلاح جوامع بشری به ویژه اسلامی در پی خواهد داشت.
پرونده مقاله
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
شماره5,سال
25
,
زمستان
1398
شکلگیری دین اسلام همچون همۀ دیگر جنبشهای بزرگ و تاریخسازْ مرهون ازجانگذشتگیهای فراوان بود. اینگونه، از نخستین روزهای آنْ مرگِ ایثارگرانه برای پیشبُردِ آرمان مقدسْ ارزشی مهم تلقی شد. برای اشاره به این مرگ در قرآن استعارۀ مرگ در راه خدا کاربرد یافت؛ استعارهای که چکیده کامل
شکلگیری دین اسلام همچون همۀ دیگر جنبشهای بزرگ و تاریخسازْ مرهون ازجانگذشتگیهای فراوان بود. اینگونه، از نخستین روزهای آنْ مرگِ ایثارگرانه برای پیشبُردِ آرمان مقدسْ ارزشی مهم تلقی شد. برای اشاره به این مرگ در قرآن استعارۀ مرگ در راه خدا کاربرد یافت؛ استعارهای که کاربرد گستردۀ خود را برای دلالت بر این معنا به نفع تعبیر دیگری از دست داد و از گذشتۀ دوری که زمان دقیقش را هنوز نمیدانیم، تعبیر شهادت جای آن را گرفت؛ اصطلاحی که در زبان عربی پساقرآنی به معنای گواهی دادن در مَحاکم است و غالب کاربردهای قرآنیاش نیز بر همین معنا بازگردانده میشود. نمیتوان بهسادگی دریافت چه تشابهی میان مرگ ایثارگرانه با چُنین گواهی دادنی زمینهساز کاربرد این استعاره شد، برقراری چُنین ارتباطی در چه دورهای و متأثر از چه عواملی روی داد، و این تعبیر تا دلالت بر مرگ قِدّیسانه چه مراحلی را طی کرد. پیجویی کاربردهای تعبیر شهید و همخانوادههای آن در قرآن از نگاه انتقادی و بازفهم معنای شهادت قرآنی برای تحلیل اسباب و علل و زمینههای برقراری پیوند یادشده موضوع این مطالعه است.
پرونده مقاله
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
شماره2,سال
24
,
تابستان
1397
چکیده گرچه تا کنون روشهای مختلف حکیم ترمذی در تفسیر قرآن کریم و فهمهای نوآورانۀ او کاویده شده، هنوز تا شناخت رویکرد او به قرآن کریم و خاستگاه آن رویکرد راه است؛ آگاهی از این که فهمهای نوآورانۀ وی از آیاتو روشهای متفاوتی که در تفسیر به کار میگیرد، ریشه در کدام گرایش چکیده کامل
چکیده گرچه تا کنون روشهای مختلف حکیم ترمذی در تفسیر قرآن کریم و فهمهای نوآورانۀ او کاویده شده، هنوز تا شناخت رویکرد او به قرآن کریم و خاستگاه آن رویکرد راه است؛ آگاهی از این که فهمهای نوآورانۀ وی از آیاتو روشهای متفاوتی که در تفسیر به کار میگیرد، ریشه در کدام گرایشهای فکری او دارد؟ بهطبع برخی گرایشهای فکری اوـ مثل تمایلش به نوعی رویکرد عرفانی، نوعی تصوف یا به عبارت بهتر، سلوکی اخلاقی و عملیـرا بر پایۀ مطالعات کنونی میتوان بازشناخت. بااینحال، به نظر میرسد که در مرور دقیقتر آثار وی رگههایی از گرایشهای او به دیگر جریانهای فکری نیز دیده میشود. هدف این مطالعه، بازشناسی همین گرایشهای کمتَرکاویدۀ او ست. ربط و نسبت آرای وی با اندیشههای رایج در عصرش بازشناخته شود؛ این که آیا مثلاً، وی چه رویکردی به اندیشههای کلامی حنفیان اهل سنت و جماعت ماوراءالنهر داشته، یا چه آموزههایی از مکاتب بومی و باستانی ایران وام ستانده، یا چه اندازه از اندیشههای شیعیان ـ که در عصر وی حضوری گسترده در ماوراءالنهر داشتند ـ متأثر شده است. افزون بر این، گرایش وی به اندیشههای فقیهان اهل اختیار ـــ مکتب فقهی عالمانی همچون طبری، ابن منذر و جز آنها که در اواخر سدۀ سوم گسترش یافت ـــ نیز جای پرسشگری و تأمل دارد. سرآخر، خواهیم کوشید دریابیم چه رویکردهای شاخصی در آثار وی هست که با گرایش وی به هیچ یک از مکاتب شناختۀ عصرش هماهنگی ندارند.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد