مقاله حاضر در صدد است چگونگی شکل¬گیری ایده «قانون» را در ذهن یوسف¬خان مستشارالدوله تبریزی در دوران پیشامشروطه و بر اساس چارچوب نظری توماس اسپریگنز واکاوی کند. بر این اساس مستشارالدوله به عنوان یکی از اصلاح¬طلبان و کارگزاران حکومتی عصر قاجار، با مشاهده آشفتگی، بی¬نظمی و اوضاع نامطلوب ایران و قیاس این احوال با پیشرفت، ترقی و انتظام غرب، درد و مشکله¬ای بزرگ را در جامعه خویش شناسایی و درک کرده و در جستجوی راه حل برآمد. وی نیز همچون دیگر روشنفکران و دغدغه¬مندان عصر قاجار در این اندیشه بود که برای رهایی از بحران عقب-ماندگی و رکود، چه باید کرد؟ بحرانی که پس از تلخی شکست¬های سنگین در برابر روس¬ها و مواجه¬های بعدی با تمدن غربی، بدان واقف شده بودند. پاسخی که مستشارالدوله پس از تلاش¬های نظری و عملی برای «چه باید کرد» و «رهایی از بحران» بدان دست می¬یابد، داشتن قانونی جدید منطبق با مبانی شریعت اسلام است که آن را به عنوان راه حلی قابل اطمینان به هم¬وطنان خود مورد تأکید قرار می¬دهد و جامعه قانون¬مند را به عنوان جامعه مطلوب خویش ترسیم می¬کند.