تبیین نقش مؤلفه «پایداری» در فرآیند شکل‌گیری «مجموعه‌های گردشگری اکولوژیک»

محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری

عرفان خصم افکن نظام ¹ , آزاده اربابی سبزواری ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد، مهندسی معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر
2 - دانشیار(عضو هیئت علمی)، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، اسلامشهر

تاریخ دریافت : 1397/04/12 تاریخ پذیرش : 1397/04/12 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: توسعه پایدار, صنعت گردشگری, گردشگری پایدار, مجموعه‌های اکولوژیک,

چکیده مقاله :

رونق گردشگری در هر مکان جغرافیایی در کنار پیامدهای مثبت و منفی اقتصادی- اجتماعی، اثرات زیست‌محیطی به همراه دارد که در صورت ادامه یافتن می تواند خسارت های جبران ناپذیری را به بار آورد. گردشگری پایدار محیطی یا اکولوژیک، عبارت است از: گسترش صنعت گردشگری و جذب جهانگردان به کشور با استفاده از منابع موجود، به گونه ای که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ضوابط قانونی جامعه و انتظار جهانگردان، بتوان وحدت و یکپارچگی و هویت فرهنگی و سلامت محیط زیست، تعادل اقتصادی و رفاه مردمان کشور و میهمانان آنها را به طور متوازن و پیوسته در حد بهینه تأمین کرد. برنامه های توسعه پایدار گردشگری در هر کشور می بایست با ارزش ها و ایدئولوژی های خاص آن کشور سازگار باشد، در واقع همواره باید اصل انعطاف پذیری و تغییر رعایت شود. ساختار اصلی مقاله بر پژوهش با رویکرد تحلیلی به روش کتابخانه ای و پیمایشی از نوع کاربردی استوار است که به واکاوی و تحلیل اطلاعات مرتبط با مبانی نظری صنعت گردشگری می پردازد؛ سپس نگاهی به مبانی گردشگری پایدار و رابطه آن با عوامل شکل دهنده مجموعه های گردشگری اکولوژیک با هدف ارتقای مجموعه های گردشگری در منطقه مورد پژوهش براساس نظریات پرداخته و فرآیند شکل گیری مجموعه های گردشگری اکولوژیک تببین می شود و سپس نمونه مورد مطالعه به عنوان یک محیط گردشگری پایدار که بر اساس رویکرد طراحی اکولوژیک (زیست محیط‌گرا) با بهره گیری از مفاهیم و مبانی نظری تحقیق انجام شده است، ارائه می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که شکل گیری مجموعه های گردشگری اکولوژیک در اطراف جاذبه های طبیعی- تاریخی در کشورمان می تواند گامی مؤثر در توسعه پایدار گردشگری باشد؛ همچنین اگر برنامه ریزی فیزیکی گردشگری در ایران با شیوه ای نظام یافته انجام گیرد، می تواند به ایجاد اشتغال و افزایش ارزش پول داخلی منجر شود.

چکیده انگلیسی:

The prosperity of tourism in any geographic location, along with positive and negative socioeconomic consequences, has environmental impacts which if continued could cause irreparable damages. Sustainable environmental or ecological tourism is the expansion of the tourism industry and the attraction of tourists to the country using the existing resources in such a way that, while responding to the economic, cultural, social and legal requirements of society and the expectations of tourists, unity and integrity may be achieved. Cultural identity and environmental health can balance and provide the welfare for people and their guests in a balanced and continuous manner to an optimum level. The main design of the study is based on the analytical approach in a library-based and survey which analyzes the information related to the theoretical foundations of tourism industry; then, the foundations of sustainable tourism and its relationship with the factors shaping ecological tourism have been considered with the aim of promoting tourism collections in the understudy area based on the existing theories. Finally, the process of forming the ecological tourism complexes has been distinguished. The results of the research showed that the formation of ecological tourism complexes around natural-historical attractions in our country can be an effective step in sustainable tourism development; also, if "physical tourism planning" in Iran is done in a systematic way, it can create job opportunities and increase the value of currency.

منابع و مأخذ:

پرانک، ژان و الحق، محبوب. 1380، گزارش لاهه: پیش زمینه توسعه پایدار(از فکر تا عمل)، ترجمه مصطفی مهاجرانی، فصلنامه علمی- پژوهشی محیط شناسی، 28(دوره 27): 85- 99.

2- فرجی­راد، عبدالرضا و آقاجانی، سمیه. 1388، تحلیلی نو پیرامون گردشگری و جدیدترین طبقه­بندی آن، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیایی سرزمین، سال ششم(23): 61- 72.

3- علیزاده، کتایون. 1381، اثرات حضور گردشگران بر منابع زیست محیطی، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش­های جغرافیایی(علوم انسانی)، شماره 44(بهار): 55- 70.

4- آقاجانی،سمیه. 1383، قابلیت­ها و محدودیت­های توسعه استان گیلان در زمینه گردشگری، همایش منطقه­ای علمی- پژوهشی گیلان و برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران. رشت، 93- 96.

5- تولایی، سیمین و کرده، نعمت و رحمتی، حسن و حاجی­تاش، شریف. 1392، بررسی تأثیر نقش گردشگری بر اقتصاد روستایی(نمونه: روستای گوگتپه از توابع شهرستان مهاباد)، کنفرانس، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، 27- 28 آذرماه.

6- زیاری، کرامت­اله و مردانی، علی. 1394، امکان­سنجی ایجاد و برنامه­ریزی کمپ­های تفریحی- توریستی در منطقه کوهسار، همایش بین­المللی معماری، عمران و شهرسازی در هزاره سوم، تهران، کانون سراسری انجمن­های صنفی مهندسان معمار ایران.

7- شمس، مجید و بیرانوندزاده، مریم و حاتمی، مجتبی. 1390، نقش اکوتوریسم در توسعه شهرهای ساحلی(مطالعه­ی موردی: استان هرمزگان)، همایش ملی قشم و چشم­انداز آینده، سازمان منطقه آزاد قشم، 25- 26 اردیبهشت­ماه.

8- شمس، مجید و مطلبیان، خسرو. 1393، گردشگری و نقش آن در اقتصاد مقاومتی، دوازدهمین کنگره انجمن جغرافیایی ایران با محوریت آمایش سرزمین،الگوی ایرانی اسلامی، نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، 13- 14 اسفندماه.

9- قبادیان، وحید. 1381، راهنماى طراحى ساختمان در چهار اقلیم ایران، دومین همایش بهینه­سازی مصرف سوخت در ساختمان، تهران، 6-7 اسفند، سخنرانی.

10- مفیدی شمیرانی، مجید و خدابخشی، شهره. 1380، ساخت­وساز پایدار در ارتباط با معماری سنتی ایران، سومین همایش ملی انرژی ایران.

11- الوانی، سیدمهدی و پیروزبخت، معصومه. 1385، فرآیند مدیریت جهانگردی، چاپ اول، انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران.

12- بانی­مسعود، امیر. 1392، پست مدرنیته و معماری(بررسی جریان­های فکری معماری معاصر غرب 1960- 2000)، چاپ چهارم، نشر خاک، اصفهان.

13- زاهدی، شمس­السادات. 1385، مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار: با تأکید بر محیط زیست، چاپ اول، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

14- طرح جامع توسعه گردشگری استان تهران. 1385.

15- کاظمی، مهدی. 1385، مدیریت گردشگری، چاپ اول، انتشارات سمت(سازمان‌ مطالعه ‌و تدوین‌ کتب‌ علوم ‌انسانی ‌دانشگاهها)، تهران.

16- نوبخت، محمدباقر، پیروز، ا، مرکز تحقیقات استراتژیک(مجمع تشخیص مصلحت نظام)، معاونت پژوهشی دانشگاه­آزاد اسلامی. 1387، توسعه صنعت گردشگری در ایران؛ موانع و راهکارها. چاپ اول، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی(معاونت پژوهشی: دفتر گسترش تولید علم)، تهران.

17- ادوارد، برایان. 1393، رهنمون­هایی به سوی معماری پایدار، ترجمه ایرج شهروز تهرانی، چاپ دوم، انتشارات مهرازان، تهران.

18- سازمان جهانی گردشگری. 1379،  برنامه­ریزی توریسم در سطح ملی و منطقه­ای، ترجمه دکتر بهرام رنجبریان و محمد زاهدی، انتشارات جهاد دانشگاهی، اصفهان.

19-گی، چاک­وای و فاسیولا، ادوآردو. 1377، جهانگردی در چشم­اندازی جامع، ترجمه علی پارساییان و سیدمحمد اعرابی، چاپ اول، انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران.

20- Clark, T. N.,(2004), The city as an entertainment machine. Oxford, UK: Elsevier Reisinger.

21- Florida, R., (2002), The rise of the creative class. New York, NY: Basic Books.

22- Irwin, Alun (2001), Sociology and the Environment, Cambridge: Polity Press.

23- Jansen-Verbeke, M., (1986), Inner city tourism: resources, tourists, and promoters. Annals of Tourism Research, Vol. 13, No. 1, pp.79-100.

24- Low, A., 1993, A model of tourist attraction research. Annals of Tourism Research, Vol. 14, No. 4, pp. 553–575.

25- Mill, R. C. & A. M. Morrison, (1992), The Tourism system: an introductory Text, 2nded. Prentice Hall, New jersey.

26- Oh, C. O., (2005), The Contribution of Tourism Development to Economic Growth in the Korean Economy, Tourism Management, Vol. 26, No. 1, pp. 39-44.

27- Steele, J. (2005), Ecological Architecture: a critical history, London: Thames & Hudson.

28- Soleimanpour, H., (2006): Nature Based Tourism: A Draft International Covenant, Center for Sustainable Developmen (CENESTA) publication, TEHRAN, IRAN.

29- Samuel Seongseop Kima,-, Dallen J.Timothyb, Hag-Chin Han, 2007,”Tourism and political ideologies: A case of tourism in North Korea”, Tourism Management (28), 1031- 1043.

30-WTO. 2006, Year book of tourism statistics. Madrid: World Tourism Organization.