مطلوبیت‌سنجی سیما و منظر شهری با رویکرد توسعه‌ی گردشگری (مورد پژوهی: ورودی‌های شهر اردبیل)

محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری

محمدحسن یزدانی ¹ ( استادگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران )
مهدی خاک زند ² ( دانشیار معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران )
ژیلا فرزانه سادات زارنجی ³ ( دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران )
شیوا ولایتی ⁴ ( استاد یار گروه معماری و طراحی شهری، موسسه آموزش عالی نبی اکرم (ص)، تبریز، ایران )

تاریخ دریافت : 1402/01/19 تاریخ پذیرش : 1402/02/21 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: Promethee, گردشگری, سیما و منظرشهری, ورودی شهر,

چکیده مقاله :

سیما و منظر شهری به عنوان یکی از عوامل مهم در جذب گردشگر به شمار می‌رود. در این خصوص ورودی‌های شهر از جمله عناصر مهم مناظر شهر می‌باشند و در واقع معرف و بازتابنده هویت شهر بوده و معمولاً یکی از معیارهای مؤثر در قضاوت تازه واردین در مورد کلیت شهر محسوب می‌شود. اما هم‌اکنون شاهد شهرهایی هستیم که اثری از یک فضای ورودی، با خصوصیات مطلوبی که بایـد داشـته باشد، دیده نمی‌شود. شهر اردبیل از جمله شهرهای تاریخی دارای هویت و سابقه شهری برجسته به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری می‌باشد. اما علیرغم ویژگی‌های ممتاز به لحاظ بار فرهنگی و تاریخی و موقعیت برجسته آن، ورودی‌های این شهر از مسئله‌دارترین فضاهای شهری می‌باشند که با نابه‌سامانی‌های متعدد و متنوعی دست به گریبان هستند. بنابراین ﻫﺪف این پژوهش مطلوبیت‌سنجی سیما و منظر ورودی‌های شهر اردبیل و اولویت‌بندی آن‌ها جهت برنامه ریزی آتی انجام گرفته است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت کاربردی و از نظر روش توصیفی، تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل 15 نفر کارشناسان و متخصصان حرفه برنامه‌ریزی شهری در شهر اردبیل بوده است. به منظور اولویت‌بندی و مطلوبیت‌سنجی ورودی‌های مورد مطالعه از 4 شاخص (کالبدی، عملکردی، زیبایی شناختی و بازنمایی هویت شهر) بهره برده شد. در این راستا ابتدا از مدل آنتروپی شانون جهت وزن‌دهی به شاخص‌ها استفاده شده و سپس در ادامه فرآیند کار ورودی‌های شهر اردبیل به لحاظ شاخص‌های مورد نظر با استفاده مدل PROMETHEE اولویت‌بندی گردیدند با کسب رتبه‌های ( 226/0، 011/0، 104/0-، 074/ 0-) رتبه‌های اول تا چهارم و ورودی تهران- اردبیل هم با کسب 059/0- در رتبه پنجم قرار دارند. لذا برنامه‌ریزی‌های ساماندهی محور متناسب با نقاط ضعف و قوت هر ورودی با رعایت اولویت مداخله ضروری می‌نماید.

چکیده انگلیسی:

The cityscape, particularly the city entrances, plays a significant role in attracting tourists and forming their initial impressions of a city. However, the entrance spaces of Ardabil, despite its rich cultural and historical heritage and strategic location as a major tourist destination, suffer from various problems and do not exhibit the desired characteristics. This research aims to assess the visual appeal and landscape quality of Ardabil's city entrances and prioritize them for future planning. The study adopts an applied research approach with a descriptive, analytical, and survey method. The research population consists of 15 urban planning experts and professionals in Ardabil. Four indicators, including physical, functional, aesthetic, and representation of the city's identity, were used to measure desirability. The Shannon's entropy model was utilized to assign weights to the indicators, and the PROMETHEE model was employed to prioritize the entrances based on the desired indicators. The results ranked the entrances as: 0.226, 0.011, -0.104, -0.074, with the first four entrances taking the top spots, and the Tehran-Ardabil entrance ranking fifth with a score of -0.059. Consequently, planning efforts should be organized according to the strengths and weaknesses of each entrance, while respecting the priority of intervention.

منابع و مأخذ:

1. اهری، ز. 1395. مکتب اصفهان در شهرسازی- دستور زبان طراحی شالوده شهر، تهران، فرهنگستان هنر.


2. باقری، ی؛ منصوری، س.ا .1397. ورودی شهر به مثابه عنصری جهت ایجاد هویت مستقل برای منظر شهری، نشریه باغ نظر 60 (15) :14-5.


3. براتی، ن؛ نجفی ترونجی، ن.1395. ارزیابی نماد ورودی شهرها بر مبنای مؤلفه‌های کالبدی طراحی مطالعه موردی: نماد ورودی شرقی شهر قزوین، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، 19 (5): 81-91.


4. پاکزاد، ج. 1395. راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، شرکت طرح و نشر پیام سیما.


5. ترابی، ز؛ سیما،ی .1393. طراحی ورودی شهر با رویکرد هویت بخشی به فضای شهری (نمونه موردی: ورودی شرقی شهر زنجان). مدیریت شهری، 36(13): 83-103.


6. حسینی، ا؛ حبیبی، ک.1400.کاربست تئوری زمینه گرایی در طراحی ورودی شهرکرمانشاه از سمت همدان، مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه ای، 4(2): 42-23.


7. حسین زاده دلیر، ک؛ موسوی، م. س ؛ بایرام زاده، ن پاشاچینی، ه .1401. بررسی تأثیر فضاهای شهری بر الگوهای رفتاری شهروندان (نمونه موردی: خیابان امام (ره)- ارومیه) مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 2(9): 53-37.


8. دانشپور، ع؛ ماستیانی، م. 1393. تدوین راهبردهای طراحی نقاط ورودی شهرها با کیفیت ادراکی- بصری (مطالعه موردی: ورودی جنوب شرقی کلانشهر تهران)، معماری و شهرسازی ایران،7 : 22-5.


9. رضایی، م. ر. 1397. بررسی کیفیت کالبدی و عملکردی مبادی ورودی شهر یزد ازنظر گردشگران، فصلنامه شهرپایدار، 2(1): 128-113.


10. زکی زاده، ف؛ و زکی زاده، ف.1394. ساماندهی ورودی شهر با رویکرد برنامه‌ریزی شهری (نمونه موردی: ورودی اصلی شهر کرج)، همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، یزد، صص.16-1.


11. سیف الدینی، ف؛ رهنمایی، م. ت ؛ فرهودی، ر؛ جعفری مهرآبادی، م. 1393. روش شناسی مطالعات منظر شهری در گردشگری، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 8(3): 52-31.


12. شکوهی، ع؛بیات، ا؛ مجتبی زاده، ع .1390. بررسی هویت در منظر ورودی شهرها (نمونه موردی ورودی جنوبی شهر زنجان)، سومین همایش ملی عمران شهری.


13. طاهری، ف .1400. فرصت‌ها و چالش‌های فرارو در زیباسازی سیما و منظر شهری (مورد مطالعه: استان خوزستان، شهر ایذه)، پژوهش‌های مکانی فضایی،1(1400):57-67.


14. قافله باشی، س. ح ؛ ضرابی، م. م، زرکش، ن. 1401. سنجه‌های کیفی منظر شهری با توجه به باغ‌های سنتی (مطالعه موردی: شهر قزوین). دو فصلنامه اندیشه معماری، 12(6): 185-203.


15. قدمی، م ؛ اکبری مهام، ا؛ ملکشاهی، غ ؛ محسنی، ا. 1390. بررسی کیفیت کالبدی و کارکردی مبادی ورودی شهری- نمونه مورد مطالعه شهر بابلسر، مجله جغرافیا و توسعه، 21 (9): 197-181.


16. کیانی، ا ؛ سالاری سردری، ف.1390. بررسی و ارزیابی اولویت‌های منظر فضاهای عمومی شهر عسلویه با استفاده فصلنامه علمی پژوهشی باغ نظر، 18 :38 .25.


17. کیانی، ا؛ سرگزی، ز . 1393. بررسی سیما و منظر ورودی زاهدان در شهر زابل از جنبه زیبایی شناسی، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 15: 16-1.


18. لیتکوهی، س؛ ، صبور، س .1393. ساماندهی ورودی شهر تبریز، تحلیل کلیدی گذشته و حال، همایش ملی معماری، عمران و توسعه شهری، کانون ملی معماری ایران، تبریز،.20-1.


19. لینچ ک. 1960. سیمای شهر". ترجمه: مزینی، منوچهر.(1397). انتشارات دانشگاه تهران.


20. ماستیانی، م؛ شیخی، م؛ دانشپور،ع. 1397. بررسی تطبیقی الزامات ساماندهی کالبدی- فضایی مبادی ورودی شهرها از دیدگاه گروه‌های استفاده کننده از آن‌ها با مدل مکان پایدار، مورد مطالعاتی: جنوب شرق تهران، 23(11): 251-264.


21. Carmona, M. & Steve, T. 2011. "Urban Design Reader", Translation to Persian by Kamran Zekavat & Farnaz Farshad, Azarakhsh Pres


22. Cullen, G. 1961.Townscape. London: The Architectural Press.73-59


23. Caterino, N., Iervolino, I., Manfredi, G., Cosenza, E. 2008.A Comparative Analysis Of Decision Making Methods for the Seismic Retrofit of RC Bulldings, The 14th World Conference on Earthquake Engineering. 24(6):432-445


24. Goumas, M., Lygerou, V. 2000. An extension of the PROMETHEE method for decision making in fuzzy environment: Ranking of alternative energy exploitation projects‚ European Journal of Operational Research, 23(3):606-613


25. Gilliams, S., Raymaekers, D., Muys, B. 2005. Comparing multiple criteria decision methods to extend a geographical information system on afforestation, Computers &Electronics in Agriculture, 49(1):142-158


26. Li, H., Peng, J., Yanxu, L., & Yi’na, H. 2017. Urbanization Impact on Landscape Patterns in Beijing City (China: A Spatial Heterogeneity Perspective). Journal of Ecological Indicators, 82, 50–60


27. Moshiri, S. R., Rahmani, B., & Eslami Rad, Gh. 2014. A Comparative study of the City Texture Perspectives based on the urban furniture indexes, (A Case Study: Behshahr)". Zagros Geography and Urban Planning perspective journal, 19, 81-98


28. Shabanjoola, E., & Zandieh, M. 2015. Evaluating the Role of Urban Landscape in Citizens’ Security (Case study: Qazvin City). The Monthly Scientific Journal of Bagh- E Nazar, 12(32), 91-102


29. Wang, S., & Gu, K. 2020. Pingyao: The historic urban landscape and planning for heritageled urban changes. Cities, 97, 102489


30. Wu, L., Cheng, X., Kang, C., Zhu, D., Huang, Z., & Liu, Y .2018. A Framework for Mixed-Use Decomposition Based on Temporal Activity Signatures Extracted from Big Geo-Data. Int. J. Digital Earth, 13(6), 708-726


31. Yang Wang et al .2021. Case study on the landscape of Yuhang Entrance of Shanghai-Hangzhou expressway under the background of the park city IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. 865 012025.


32. Zhang, D., Huang, Q., He, C., Yin, D., & Liu, Z. 2019. Planning urban landscape to maintain key ecosystem services in a rapidly urbanizing area: A scenario analysis in the Beijing-TianjinHebei urban agglomeration, China. Ecological Indicators, 96, 559-571.