ارزیابی توانمندی‌های توسعه گردشگری پایدار ژئومورفوسایت‌ها با استفاده از مدل کومانسکو و مدل پائوولووا (مطالعه موردی: مسیر توریستی سبلان تا گردنه حیران)

محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری

موسی عابدینی ¹ , طاهر همتی ² , بهروز نظافت تکله ³ , آیلار خیاطی ⁴

1 - استاد گروه جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی.
2 - دانشجوی دکتری، رشته ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی.
3 - دانشجوی دکتری، رشته ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی.
4 - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی.

تاریخ دریافت : 1401/05/10 تاریخ پذیرش : 1401/07/03 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: ژئوتوریسم, روش کومانسکو, کوهستان سبلان, گردنه حیران, مدل پائوولوا,

چکیده مقاله :

ژئوتوریسم ترکیبی از واژه زمین و توریسم است و به توریسمی گفته می‌شود که دارای جاذبه‌های زمین‌شناسی، مورفولوژیکی و فرهنگی است. هدف از این تحقیق ارزیابی میزان قابلیت و توانمندی‌های برخی از لندفرم‌های ژئومورفولوژیکی در ایجاد جاذبه‌های ژئوتوریستی ژئوسایت‌ها با استفاده از مدل کومانسکو و مدل رقابت‌پذیری پائوولووا می‌باشد. بر اساس بر اساس نتایج مدل های کومانسکو و پائولووا، پارک جنگلی فندقلو با میانگین 45/14 بیش‌ترین و آبشار سردابه با 85/11 کم‌ترین امتیاز را در بین لندفرم‌ها کسب کرده‌اند. ژئومورفوسایت‌های دریاچه سبلان، دریاچه نئور، گردنه حیران و پیست اسکی آلوارس به ترتیب رتبه‌های دوم تا پنجم قرار گرفته‌اند. امتیاز بالای پارک جنگلی فندقلو علاوه بر دارا بودن ارزش علمی و زیبا‌شناختی به‌خاطر وجود لندفرم‌های ژئومورفولوژیکی زیبا و کم نظیر حیات وحش و محیط زیست بکر آن است. نتایج حاصل از رقابت‌پذیری نشان داد که جنگل فندوقلو نسبت به سایر مناطق ژئوتوریستی قابلیت بیش‌تری برای توریست به مناطق مورد مطالعه دارا می‌باشد. نتیجه کلی تحقیق گویای پتانسیل بالای ارزش‌های ژئوسایت‌های مورد مطالعه است؛ اما به دلیل عدم وجود زیر ساخت‌های لازم مقوله ژئوتوریسم در این مناطق نیازمند برنامه‌ریزی‌های کلان در سطح منطقه‌ای و ملی است. در نهایت برای جذب گردشگران و شناساندن مناطق ژئوتوریستی طراحی سامانه آنلاین برای گردشگری مجازی پیشنهاد می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

Geotourism is a combination of the words ‘earth’ and ‘tourism’, and it is a kind of tourism with geological, morphological, and cultural attractions. The purpose of this research is to evaluate the capabilities of some geomorphological landforms in creating geotourist attractions of geosites using the Komanescu and Pavlova competitiveness models. Based on the results of Komanescu and Paulova models, Fandoghlu Forest Park with an average of 14.45 had the highest and Sardabe waterfall with 11.85 had the lowest score among landforms. The geomorphosites of Sabalan Lake, Neor Lake, Hiran Pass, and Alvares Ski Resort were ranked second to fifth respectively. In addition to having a scientific and aesthetic value, the high score of Fanodghlou Forest Park may be due to the presence of beautiful and unique geomorphological landforms, wildlife, and its pristine environment. The results of competitiveness analysis showed that Fandoghlu forest has more potential capabilities for tourists compared with those of the studied areas as well as other geotourism areas. The general result of the research shows the high potential of the values of the studied geosites; however, due to the lack of necessary infrastructure, the category of geotourism in these areas requires macro-planning at the regional and national levels. Finally, to attract tourists and introduce geotourist areas, it is suggested to design an online system for virtual tourism.

منابع و مأخذ:

1. اسفندیاری، دارآباد، ف، نظافت تکله، ب، حسن زاده، م.، پاسبان، ا، م. 1401. ارزیابی و تحلیل توان گردشگری و رقابت پذیری استان اردبیل با استفاده از مدل پائولووا و مدل دینامیکی‌ هادزیک (مطالعه موردی: هیر، خلخال، سرعین)، فصلنامه مطالعات علوم محیط زیست، دوره 7، شماره 3، 5188-5201


2. اکبری، م.، احمدی و انصاری، م، سهرابی، و. 1401. سنجش جایگاه کشورهای اسلامی از نظر شاخص‌های رقابت پذیری سفر و گردشگری جهانی با استفاده از روش مابک، فصلنامه علمی برنامه‌ریزی منطقه ای، دوره 12، شماره 45، 1-18.


3. توانگر، م، اصیلی، ع. 1401. توسعه گردشگری شهرستان فریمان از طریق ظرفیت سنجی زمین گردشگری و گردشگری تندرستی (مطالعه موردی؛ چشمه آبگرم و معدنی شاهان گرماب)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 14، شماره 51، صص 22-7.


4. حبیب پور، ک.، صفری، ر. 1391. راهنمای جامع استفاده از Spss در تحقیقات پیمایشی (تحلیل کمی داده‌ها)، انتشارات لویا، چاپ پنجم.


5. خدایی، ی، گارگر، ب، سرور، ر. 1401. گردشگری شهری رویکردی نو به سوی بازآفرینی شهری (مطالعه موردی شهر زنجان)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 14، شماره 52، صص 81-49.


6. رحیمی، م.، صفری، ف.، رومیانی، ع. 1401. برنامه‌ریزی و آینده نگری توسعه پایدار گردشگری در استان خوزستان، فصلنامه علمی برنامه‌ریزی منطقه ای، دوره 12، شماره 45، 51-66.


7. رخش ماه، آ، رخش ماه، ا، کسالای، ا، 1398. بررسی نقش مدیریت شهری در توسعه پایدار ِگردشگری، مطالعه‌ی موردی : شهر یاسوج، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 11، شماره 42، صص 60-45.


8. روستا، ع. 1401. تبیین تأثیرات تجربه و انگیزه گردشگران در مناطق شهری بر رضایت و وفاداری گردشگران (مطالعه موردی: مناطق گردشگری کیش و قشم)، فصلنامه علمی برنامه‌ریزی منطقه ای، دوره 12، شماره 45، 211-.228.


9. زهتابی­اصل، ژ، عابدینی، م، شکرگزار، ا. 1392. تأثیر توریسم بر سرانه کاربری‌های اراضی شهر توریستی سرعین، اولین کنفرانس ملی خدمات شهری و محیط زیست، مهر ماه 1392، 17 و 18.


10. زند مقدم، م. ر، طوسی نژاد، ن. 1401. ارزیابی وتوسعه گردشگری شهری با رویکرد توسعه پایدار (مطالعه موردی: منطقۀ 11 شهر تهران)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 14، شماره 52، صص 169-147.


11. سیلمانی، ع.، محمدی، م. 1399. شناسایی موانع و ظرفیت‌های اقتصاد گردشگری (صنعت پاک) در شهر ارومیه و ارائه راهکارهای سیاسی، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 12، شماره 45، صص 44-25.


12. عابدینی، م.، رنجبری، احد. 1395. ژئوتوریسم آذربایجان شرقی، انتشارات نگین سبلان، 297صفحه.


13. عابدینی، م.، ابراهیم پور، ح.، آنه سلطان، ی. 1393. ارزیابی قابلیت‌های ژئوتوریسمی مکان‌های ژئومورفولوژیکی با استفاده از مدل پرولونگ، مطالعه موردی: شهرستان رامیان. همایش ملی تغییر اقلیم و مهندسی توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی، همدان.


14. عابدینی، م.، قضایی، م. 1398. ارزیابی توانمندی‌های ژئوتوریست‌های شهرستان مشگین شهر به روش کومانسکو، پنجمین کنفرانس بین‌المللی افق‌های نوین در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، محیط زیست، افق نو علمی- انجمن علم و فناوری در شهر تهران.


15. نعمتی، و، حبیب پور، ع، مرزبان، س.، نظافت تکله، ب. 1401. بررسی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری سلامت در استان تهران با رویکرد آینده پژوهی، فصلنامه علوم محیطی، دوره 7، شماره. 4، 5746-5756.


16. یمانی، م.، قربان، س.، رحیمی، س.، علیزاده، م. 1391. ژئومورفوریسم و مقایسه روش‌های ارزیابی ژئومورفو سایت در توسعه گردشگری (مطالعه موردی: استان هرمزگان)، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال اول، شماره 1، ص 83-104.


17. - L, A. Nedelea, R. dobre., 2011, Evaluation of Geomophosites in Vistea Valley (Fagaras Mountains – Carpa-thians, Romania), International Journal of the of the Physical Sciences 6(5), pp: 1161-1168.


18. L, A. Nedelea, R. Dobre., 2012, The Evolution of Geomorphosits from the Ponoare protected area”, Journal of Geography, Volume XI, Issue 1 (June 2012), pp. 54-61.


19. Gravila, I.G., Man, T., Surdeanu, V., 2011, Geomorphological heritage assess-ment using GIS analysis for geoturism de-velopment in Macin Mountains, Dobrogea, Romania. Geo Journal of Turism and Ge-osites 4, 2(8):198-205.


20. Reynard, E., 2005, Geomorphological sites, pubic policies and property rights. Conceptualization and examples from Swit-zerland, I1 Quaternario, Volume special, 18/1,321-330


21. E, G. Regolini, L. Kozlik, S. Benedetti., 2009, Assessment and Promo-tion of Cultural Geomorpho Sites. In the Trient Valley (Switzerland), Mem.Descr.Carta Geol, LXXXVII, PP: 181-189.


22. Reisinger, Y., Michael, N. & Hayes, J. P. 2019. Destination competitiveness from a tourist perspective: A case of the United Arab Emirates. International Journal of Tourism Research, 21(2), 259-279.


23. Tourtellot, J.B., 2000, Geotourism for your community, N ATIONAL Geograpgic drafts, Washington DC. 20036,2.


24. Tourtellot, J., 2002, about geotourism, na-tional geographic society, conference of sustainable tourism, 12 march, New York.