برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری در بافت‌های تاریخی "مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر ارومیه"

محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری

رسول عطایی ¹ , میرسعید موسوی ² , میرجواد شریف نژاد ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند،دانشگاه آزاد اسلامی، ، مرند، ایران
2 - استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - استادیار گروه معماری ، واحد ارومیه ، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه،ایران

تاریخ دریافت : 1400/02/26 تاریخ پذیرش : 1400/04/27 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: مدل SWOT, گردشگری شهری, برنامه ریزی راهبردی, بافت تاریخی ارومیه,

چکیده مقاله :

بافتهای تاریخی شهرها، دربردارنده ارزشهای تاریخی فرهنگی بوده و میراثی گران بها برای نسل های آتی بشمار می آیند؛ از این رو رها کردن آنها، انسان معاصر را از بهره گیری عالمانه از تجارب گذشته و قرار گرفتن در مسیر تداوم تاریخی که رمز بقای هر فرهنگی است، باز می دارد. امروزه گردشگری نقش فعال و مؤثری در ارتقای ساختار اقتصادی، اجتماعی،فرهنگی، فضایی و سیاسی کشورها بویژه کشورهای در حال توسعه بازی می کند. یکی از انواع پرطرفدار گردشگری، گردشگری شهری است. شهرها دارای جاذبه های گردشگری فراوانی هستند و در این میان فضاهای شهری دارای ارزش فرهنگی تاریخی، به عنوان جذاب ترین و کاملترین قرارگاه‌های رفتاری گردش‌پذیر، محسوب می‌شوند. نقش کارکردی فضاهای شهری، به عنوان محل فعالیتهای عمومی و در کلی ترین تعبیر به عنوان بازتاب کالبدی عرصه عمومی در شهرهای کنونی، آنها را برای ایجاد مناسبات چهره به چهره، تجربه مشترک فضا، رابطه انسانی با کالبدی شهری و برگزاری فعالیتهای جمعی و عمومی و البته گذران اوقات فراغت و تفریح مناسب و کارآمد می سازد. در این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، با استفاده از فرایند برنامه ریزی راهبردی، ضمن پی جویی توانمندیها و کارکردهای گردشگری شهری بافت تاریخی ارومیه و به منظور توسعه این کارکردها، اقدام به ارائه راهکارها و تعیین راهبردهای کاربردی در جهت توسعه گردشگری شده است.و با بررسی نقاط قوت و ضعف، قابلیت‌ها و فرصتهای گردشگری بافت تاریخی شهر ارومیه، مشخص شد که استراتژی‌های قابل قبول در برنامه‌ریزی گردشگری شهری، در اولویت نخست راهبردهای محافظه-کارانه‌اند؛ و راهبردهای تهاجمی در اولویت دوم برنامه‌ریزی قرار گرفته‌اند.

چکیده انگلیسی:

Urban tourism, accompanied by the future urban population growth, is a huge capacity to improve quality of life and simultaneously a serious challenge with regard to threats such as natural disasters. In recent decades, approaches to dealing with natural disasters to enhance the capacity of society have given rise to a new concept called urban resilience for better preparedness. To assess the resilience of Urmia's central fabrics against natural hazards, this study sought to provide a reliable conceptual framework for analyzing and assessing it in four social, economic, institutional and physical dimensions. The required data were collected using the fieldwork, desk-based research method and questionnaire, interview and observation tools. The collected data were analyzed quantitatively using SPSS, ARCGIS, VIKOR model, and descriptive and inferential statistics. The statistical community of research consisted of the citizens of the central part of Urmia. The sample size was determined 380 using the Cochran formula and was systematically distributed. Findings showed that the highest and lowest averages were relating to the economic) 3.3(and institutional (2.64) dimensions. As the average value of all dimensions was below the theoretical average (4), we can say that the historical fabrics of Urmia is not in a good status in terms of resilience indicators. The results of the VIKOR model revealed that neighborhood 7 was the most resilient to natural hazards. Moreover, in terms of physical resilience (AHP), more than 80% of the central texture's area had a low level of resilience and was vulnerable to probable natural hazards.

منابع و مأخذ:

1. پرتوی، پروین؛ بهزادفر، مصطفی و زهرا شیرانی (1395)، طراحی شهری و تاب­آوری اجتماعی بررسی موردی، محله جلفا اصفهان، مجله نامه معماری و شهرسازی، دوره 9، شماره 17، صص 117-99.


2. بهتاش، محمدرضا و علی عسگری (1392) ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه­های تاب­آوری کلان شهر تبریز، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره18، شماره3، پاییز 1392.


3. ذاکرحقیقی، کیانوش و زهرا اکبریان (1394)، تحلیل قیاسی میزان تاب­آوری اجتماعی در محلات تاریخی- مسکونی و تدوین یک برنامه راهبردی– عملیاتی برای ارتقای آن (موردمطالعه: همدان شهر چرچره و قربان­ برج محلات)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال سوم، شماره دوازدهم، صص 48-23.


4. رضایی، محمدرضا (1392)، ارزیابی تاب­آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی مطالعه موردی: زلزله محله­های شهر تهران، فصلنامه مدیریت بحران، شماره3، بهار و تابستان 1392.


5. رفیعیان، مجتبی، رضایی، محمدرضا، عسگری، علی، پرهیزکار، اکبر و سیاوش شایان (1390)، تبیین مفهومی تاب­آوری و شاخص­سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع­محور (CBDM)، مجله برنامه­ریزی و آمایش فضا، دوره پانزدهم، شماره 4، صص 41-19.


6. زنگنه­شهرکی، سعید، زیاری، کرامت­الله و محمد پوراکرمی (1396)، ارزیابی و تحلیل میزان تاب­آوری کالبدی منطقه 12 شهر تهران در برابر زلزله با استفاده از مدل FANP و ویکور، فصلنامه جغرافیا (انجمن جغرافیای ایران)، سال 15، شماره 52، صص 101-81.


7. شکری فیروزجاه، پری (1396)، تحلیل فضایی میزان تاب­آوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات طبیعی، نشریه برنامه­ریزی توسعه کالبدی، سال دوم، شماره6، پاییز 1396.


8. غیاثوند، ابوالفضل و فاطمه عبدالشاه (1392)، شاخص­های تاب­آوری اقتصادی، فصلنامه روند، سال بیست و دوم، شماره 71، صص 106-79.


9. مبارکی، محمد و سمیه صلاحی (1392)، کیفیت خدمات شهری، تعهدات شهروندی و حس تعلق اجتماعی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال سیزدهم، شماره 50، صص 315-275.


10. محمدی، علیرضا و اصغر پاشازاده (1396)، سنجش تاب­آوری شهری در برابر خطر وقوع زلزله، مطالعه موردی: شهر اردبیل، پژوهشهای دانش زمین، سال هشتم، شماره30، تابستان 1396.


11. معظمی، بهاره و محمود رحیمی (1395)، سنجش و تدوین راهبردهای تاب­آوری در مقابل بحران در بافت قدیم شهری (مورد پژوهش: محله فیض آباد کرمانشاه)، نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 18، تابستان 1395.


12. لک، آزاده (1392)، طراحی شهری تاب­آور، مجله صفه، دوره 23، شماره 1 (پیاپی 60)، صص 104-91.

 

13. Abhas K. Jha, Todd W. Miner, and Zuzana Stanton-Geddes, Editors (2013), Building Urban Resilience Principles, Tools, and Practice, World Bank, Washington, D.C.AuthDisclosure Authorized.


14. Abunnasr, Y. (2101). Climate Change Adaptation, A Green Infrastructure Planning Framework for Resilient Urban Regions. PhD Thesis, Massachusetts University, England.


15. Brand, Fridolin (2009), Critical natural capital revisited, Ecological resilience and sustainable development, Ecological Economics, Vol 68, PP 605-612. doi,10.1016/j.ecolecon.2008.09.013


16. Crowea, Philip R., Foleyb, Karen. Collier, Marcus J. (2016). Operationalizing urban resilience through a framework for adaptive co-management and design, Five experiments in urban planning practice and policy, Environmental Science & Policy, Vol 66, PP 1–8. org/10.1016/j.envsci.2016.04.007


17. Desouza, K. C. and Flanery, T. H. (2013). Designing, Planning, and Managing Resilience Cities, A Conceptual Framework. Cities, 10, - .99 99


18. Francis, Royce and Bekera, Behailu. (2014), A metric and frameworks for resilience analysis of engineered and infrastructure systems, Reliability Engineering and System Safety, Vol 121, PP 90–103. org/10.1016/j.ress.2013.07.004


19. García, P. Juan. Butler, D. Comas, J. Darch, G. Sweetapple, C. Thornton, A. Corominas, Ll (2017), Resilience theory incorporated into urban wastewater systems management. State of the art, Water Research, Vol 115, PP 149-161. org/10.1016/j.watres.2017.02.047


20. Kerr, L. and Menadue, J. (2010). Social Change and Social Sustainability, Challenges for Planning Profession. Congress 2101, Planning Pathways, Christchurch.


21. Martin-Breen, P.; Marty Anderies, J. (2011). Resilience, A literature review. The Rockefeller Foundation.


22. Meerow, S. Newell, J. P. Stults, M. (2016). Defining urban resilience, A review, Landscape and Urban Planning, Vol 147, pp 38–49. org/10.1016/j.landurbplan.2015.11.011


23. Morehouse, Barbara J. Ferguson, Daniel B .Owen, Gigi .Browning-Aiken, Anne. Wong-Gonzalez, Pablo .Pineda, Nicolas .Varady, Robert (2008), Science and socio-ecological resilience, examples from the Arizona-Sonora Border, Environmental science & policy, Volume 11, Issue 3, pp 272-284. doi,10.1016/j.envsci.2007.07.007


24. UNIDR (2011). Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction, Revealing Risk, Redefining Development.


25. Sharifi, Ayyoob and Yamagata, Yoshiki (2016), On the suitability of assessment tools for guiding communities towards disaster resilience, International Journal of Disaster Risk Reduction, Vol. 18, PP 115–124. org/10.1016/j.ijdrr.2016.06.006


26. Rose, Adam (2009), Economic Resilience to Disasters, Research Professor School of Policy, Planning and Development and Coordinator for Economics Center for Risk and Economic Analysis of Terrorism Events University of Southern California Los Angeles, California, Date Published, November 2009, CARRI Research Report 8.


27. World Bank (2012), Building Urban Resilience, Principles, Tools and Practice, The World Bank Group 1818 H Street, NW Washington, DC 20433, USA, September 2012.