مطالعۀ استعاره‌های مفهومی در اصطلاحات گویش لیراوی در چهارچوب زبان‌شناسی شناختی

محورهای موضوعی : سایر زبان ها، گویش ها و ادبیات حاضر در ایران

مائده حسن زاده ¹ , زهرا باباسالاری ² , سعید یزدانی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.
2 - استادیار گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - استادیار گروه زبان انگلیسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/11/09 تاریخ پذیرش : 1403/06/07 تاریخ انتشار : 1403/06/07

کلید واژه: زبان شناسی شناختی, استعاره مفهومی, گویش لیراوی, اصطلاحات, حوزۀ معنایی,

چکیده مقاله :

علوم‌ شناختی، مطالعهٔ علمی ذهن و هر آنچه که نمودهای هوشمندی و آگاهی هستند؛ مانند تفکر، ادراک، حافظه، احساس، استدلال و نیز تمام روندهای ناآگاهانهٔ شناختی‌اند. زبان‌شناسان شناختی، بر اساس برداشت‌های جدید سه دههٔ اخیر، ماهیت جدیدی برای استعاره تعریف كرده‌اند که در آن، استعاره دیگر صرفاً یک آرایهٔ ادبی نیست؛ بلكه با عنوان «استعارهٔ مفهومی»‌، یک حوزهٔ معنایی یا مفهومی ‌از طریق حوزهٔ معنایی یا مفهومی ‌دیگر در آن درک و تجربه می‌شود. هدف از این پژوهش، بررسی معنایی سی و دو اصطلاح گویش لیراوی بر اساس نظریۀ شناختی است. در این پژوهش، ابتدا به دو روش میدانی و کتابخانه‌ای، ‌اصطلاحات گویش لیراوی را که بر اساس نظریۀ کوچش به سه دستهٔ اصطلاحات مبتنی بر استعاره، اصطلاحات مبتنی بر مجاز و اصطلاحات مبتنی بر دانش متعارف طبقه‌بندی شده، جمع‌آوری کرده‌ایم. پس از آن، انگیزه‌های مفهومی این طبقه‌ها بررسی شده است تا بدین‌وسیله‌ بتوانیم معنای اصطلاحات را به کمک استعاره درک کنیم. همچنین با مطالعۀ انگیزه‌ها و درک حوزه‌های مفهومی مربوط به هر انگیزه، طبقه‌بندی اصطلاحات انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که استعاره‌های موجود در گویش لیراوی از طریق الگوبرداری از مفاهیم تجربی و اساسی ذهن انسان‌ها درک و ساخته می‌شود.

 

 

 

چکیده انگلیسی:

Cognitive science is the scientific study of the mind and all manifestations of intelligence and consciousness, such as thinking, perception, memory, emotion, reasoning, and all unconscious cognitive processes. Cognitive linguistics, based on new cognitive understandings, has redefined metaphor in the last three decades; metaphor is no longer just a literary device but, under the title of "conceptual metaphor," is understood as one semantic or conceptual domain being understood and experienced through another. The aim of this research is to examine the semantics of 32 Liravi dialect terms based on cognitive theory. In this study, we first collected Liravi dialect terms based on the theory of migration, categorized into three groups – metaphorical terms, metonymic terms, and terms based on conventional knowledge – using both field and library research methods. Subsequently, the conceptual motivations behind these categories were investigated to understand the meaning of the terms largely through metaphor. Furthermore, by studying the motivations and understanding the conceptual domains related to each motivation, the terms were categorized. The research results indicate that the metaphors present in this dialect are understood and constructed by modeling experiential and fundamental concepts of the human mind.

منابع و مأخذ:

آرمان،علیرضا، علوی مقدم، مهیار، تسنیمی، علی، و الیاسی، محمود (1400). واکاوی‌نگاشت مرکزی استعاره‌های مفهومی و طرح‌واره‌های تصویری واژه‌های «آب» و «آتش» در ضرب‌المثل‌های برآمده از ادب فارسی. زبان و ادبيات فارسی، 29(90)، 24-7.
ابراهیمی، بهروز، عامری، حیات، و ابوالحسنی چیمه، زهرا (1397). استعاره‌های مفهومی عشق در آینۀ ضرب‌المثل‌های فارسی، انگلیسی و ترکی. فرهنگ و ادبیات عامه، 6(20)، 48-23.
ابراهیمی، بهروز، عامری، حیات، و ابوالحسنی چیمه، زهرا(1398). تحلیلی استعاری زبان‌شناختی بر ضرب‌المثل‌های حوزۀ احساسی خشم در زبان های فارسی و ترکی. ادبیات و زبان‌های محلی ایرا‌ن‌زمین،3(9)، 34-17. doi: 10.30495/irll.2019.668181
اکو، امبرتو (1383). استعاره: بازآفرینی مبنای تفکر. به کوشش گروه مترجمان. تهران: سورۀ مهر.
بورشه، ت، و همکاران(1377). زبان‌شناسی و ادبیات: تاریخچۀ چند اصطلاح. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: هرمس.
تیلر، جان رابرت(1383). بسط مقوله: مجاز در کتاب استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی. ترجمۀ مریم صابری پور نوری فام، گروه مترجمان به کوشش فرهاد ساسانی. تهران: مهر.
چاتریس - بلک، جاناتان(1397). تحلیل انتقادی استعاره. ترجمۀ یکتا پناه‌پور. قم: لوگوس.
خلیفه‌زاده، علیرضا(1393). هفت شهر لیراوی و بندر دیلم. بوشهر: شروع.
دانشفر، شیدا(1389). بررسی کاربرد اصطلاحات و ضرب‌المثل‌ها در روزنامۀ همشهری (رویکردی زبان شناختی و جامعه شناختی). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
راسخ مهند، محمد(1392). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی. تهران: سمت.
رضایی، محمد، و مقیمی، نرجس(1392). بررسی استعاره‌های مفهومی در ضرب‌المثل‌های فارسی. مطالعات زبانی و بلاغی، 4(8)،. 116-91. doi: 10.22075/jlrs.2017.1820
زارع ماهفروزی، مریم، و کربلایی‌صادق، مهناز(1397). بررسی استعاره‌های مفهومی در اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های گونۀ مازندرانی: رویکردی شناختی. زبان‌کاوی، 6(6)، 40-23.
سیف‌اللهی، کبری(1382). بررسی فرایندهای درک استعاره در زبان فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا(1375). صور خیال در شعر فارسی. تهران: انتشارات آگاه.
شیری، قهرمان (1389). تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن. کاوش‌نامه، 11(20)، 33-54. doi: 10.29252/KAVOSH.2010.2504
گلشائی، رامین، موسوی، فرزانه، و حق بین، فریده (1399). تحلیلی شناختی از استعاره‌های مفهومی و طرح‌واره‌های تصوری در ضرب‌المثل‌های ترکی آذری. مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، 8(2)، 101-81. doi: 10.22126/jlw.2020.4548.1350
لیراوی، الله کرم(1380). گویش و ادبیات فرهنگ مردم دیلم و لیراوی. تهران: پازینه.
مشعشعی، پانته‌آ (1380). استعاره در زبان فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
Billkova, I. (2000). Czech and English Idioms of Body Parts: A View from Cognitive Semantics. University of Glasgow. Dissertation.
Evans, V. & Green, M. (2006). Cognitive linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Kovecses, Z. (2010). Metaphor, A practical Introduction. London: Oxford University Press.
Kovecses, Z., & Szabó, P.K. (1996). Idioms: A View from Cognitive Semantics. Applied Linguistics, 17, 326-355.
Laval, V. (2003). Idiom comprehension and metapragmatic knowledge in French children. Journal of Pragmatics 35: 723-739. doi: 10.1016/S0378-2166(02)00137-6
Libben, M. R., & Titone, D. A. (2008). The multidetermined nature of idiom processing. Memory and Cognition 36(6): 1103-1121. doi: 10.3758/MC.36.6.1103
Tang, Pei. (2009). Wind as a Conceptual Metaphor in Mandarin Chinese Proverbs: A Dictionary-based Analysis. Available @ https://auir.au.edu.tw/handle/987654321/2625
Wasow, T., Sag, I., & Nunberg, G. (1983). Idioms: An interim report. In: S. Hattori and K. Inoue, eds., Proceedings of the XIII International Congress of Linguistics, Tokyo.