تحلیل و بررسی مضمون لالایی‌های شهر دهاقان

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

زهره اسدیان ¹ , مریم محمودی ² , پریسا داوری ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/02/04 تاریخ پذیرش : 1402/05/25 تاریخ انتشار : 1403/02/02

کلید واژه: ادبیات عامه, لالایی, مضمون, دهاقان.,

چکیده مقاله :

یکی از گونه‌های ادبیات شفاهی، سروده‌های عامیانه و لالایی‌هایی هستند که مادران با لحن خاصی در کنار گهوارۀ فرزندان خودزمرمه می‌کنند. مادران، لالایی را نه فقط برای خواباندن و آرام کردن کودک می‌خوانند بلکه در کنار آن، روح خود را تسکین بخشیده و زبان حال خود را بیان می‌کنند. هر قوم، گروه و جمعیّتی، متأثر از شرایط تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی، دارای لالایی­‌های خاصّی است که سندی ارزشمند در مطالعات زبان و گویش، موسیقی، ادبیات و تاریخ به شمار می‌­آید. لالایی­‌ها به‌دلیل داشتن محتوایی قابل تأمل و ظرفیت‌های متنوع، بستری مناسب برای تحقیق و پژوهش‌اند. در این پژوهش به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، لالایی­‌های شهر دهاقان که به روش میدانی گرد آمده‌­انـد همراه با مضامین آن­‌ها بررسی و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می­‌دهد که هرچند لالایی، ابزاری برای آشناساختن کودک با زندگی و محیط پیرامون اوست اما مضامین لالایی‌­ها متأثر از شرایط عاطفی مادر است به‌­طوری­‌که گاه لالایی­‌ها بیشتر بیان گله­‌گزاری و شکایات مادر از تلخکامی­‌ها و ناکامی­‌های زندگی است. لالایی‌های دهاقان مضامین متنوعی دارند؛ مضامینی که گاهی فرصت و رخصت پرداختن به آن­‌ها در جامعۀ مردسالار  وجود نداشته است؛ از جمله ابراز غم و اندوه و نگرانی و عشق. شاخص‌­هایی مانند گل، درخت، قرآن، زیارت، علی(ع)، خدا، برادر، بلبل، سفر و بابا در این لالایی‌­ها پربسامد هستند.  

چکیده انگلیسی:

One of the forms of oral literature is the folk songs and lullabies that mothers hum beside their children's cradles with a special tone. Mothers sing lullabies not only to lull and soothe their children but also to comfort their own souls and express their feelings. Each ethnic group, community, and society has its own specific lullabies influenced by historical, geographical, and cultural conditions, which serve as valuable documents in the studies of language and dialect, music, literature, and history. Due to their thought-provoking content and diverse capacities, lullabies provide a suitable ground for research and investigation. This study employs a descriptive-analytical method to examine and analyze the lullabies of Dehaghan, which have been collected through fieldwork, along with their themes. The results indicate that although lullabies serve as a tool for familiarizing children with life and their surrounding environment, the themes of these lullabies are influenced by the emotional state of the mother, such that sometimes they express the mother's grievances and complaints about the hardships and failures of life. The lullabies of Dehaghan encompass diverse themes; themes that have often lacked the opportunity for expression in a patriarchal society, including the expression of sorrow, concern, and love. Indicators such as flowers, trees, the Quran, pilgrimage, Ali (AS), God, brother, nightingale, travel, and father are frequently present in these lullabies. 

منابع و مأخذ:

- احمدپناهی سمنانی، محمد (1376). ترانه و ترانه‌سرایی در ایران. تهران: سروش.
- انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1384). ادب شفاهی و زبان آموزی به کودک در فرهنگ مردم. فرهنگ مردم، 13، 62-73
- جاوید، هوشنگ (۱۳۹۷). مضمون و موسیقی در لالایی‌های ایرانی. فرهنگ مردم ایران، ۵۳ و۵۴، 39-64.#3 - حسن‌لی، کاووس (1382). لالایی‌های مخملین، نگاهی به خاستگاه و مضامین لالایی‌های ایران. پژوهشنامۀ ادب غنایی، 1(1)، 61-80.
- حکیمی، محمود، و کاموس، مهدی(1382). مبانی ادبیات کودکان و نوجوانان، ادبیات دینی. تهران: آرون.
- دهقان، محمداسماعیل، و ذوالفقاری، حسن (1400). سبک زنانه در متون لالایی. پژوهش‌های بین رشته‌ای ادبی، 3(5)، 132-161. doi:10.30465/LIR.2021.32479.1192 - ذوالفقاری، حسن(1392). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی. تهران: علم.
- ذوالفقاری، حسن(1398). زبان و ادبیّات عامۀ ایران. تهران: سمت.
- رادفر، ابوالقاسم (1380). جلوه‌گری فرهنگ عامه در ادبیات فارسی. نامۀ فرهنگ، 39، 153-158.
- ریپکا، یان(1354). تاریخ ادبیات ایران. ترجمۀ عیسی شهابی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- سیپک، ییری(1393). ادبیات فولکلور ایران. ترجمۀ محمد اخگری. تهران: سروش.
- طباطبایی، سید حسین، و سادات طباطبایی، سمیه (1395). تحلیل ساختاری و محتوایی حدا (لالایی منطقۀ سرکویر). ادبیات و زبان‌های محلی ایران، 6(4)، 81- 96. dor: 20.1001.1.2345217.1395.6.4.5.9
- عمرانی، سیدابراهیم (1381). لالایی‌های ایران. تهران: پیوند نو.
- عنایت، حلیمه، حسینی، مریم، و عسکری، جواد(1390). لالایی‌ها رسانه‌ای زنانه یا ملودی خواب‌آور کودکانه. زن در فرهنگ و هنر، 3(2)، 57- 76.
- قزل ایاغ، ثریا(1383). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: سمت.
- قیاسی، سیدوهاب (1395). پژوهشی اجمالی در ادبیّات عامیانه ایران. تهران: اطلاعات.
- کیانوش، محمود(1379). شعر کودک در ایران. چاپ سوم. تهران: آگاه.
- محمدی، محمدهادی، و قایینی، زهره (۱۳۸۱). تاریخ ادبیات کودکان ایران، ادبیات شفاهی و دوران باستان. تهران: چیستا.
- نورتون، دونا (1385). شناخت ادبیات کودکان از روزنۀ چشم کودک، گونه‌ها، کاربردها. ترجمۀ منصوره راعی و دیگران. تهران: قلمرو.
- وجدانی، بهروز (1387). لالایی، موسیقی نقش زن در انتقال فرهنگ شفاهی. کتاب ماه هنر، 122، 98-104.
- هدایت، صادق (1379). فرهنگ عامیانۀ مردم ایران. تهران: چشمه.