تحلیل و بررسی مضمون لالایی‌های شهر دهاقان

الموضوعات :

زهره اسدیان ¹ , مریم محمودی ² , پریسا داوری ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

تاريخ الإرسال : 04 الإثنين , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 29 الأربعاء , محرم, 1445 تاريخ الإصدار : 12 الأحد , شوال, 1445

الکلمات المفتاحية: ادبیات عامه, لالایی, مضمون, دهاقان.,

ملخص المقالة :

یکی از گونه‌های ادبیات شفاهی، سروده‌های عامیانه و لالایی‌هایی هستند که مادران با لحن خاصی در کنار گهوارۀ فرزندان خودزمرمه می‌کنند. مادران، لالایی را نه فقط برای خواباندن و آرام کردن کودک می‌خوانند بلکه در کنار آن، روح خود را تسکین بخشیده و زبان حال خود را بیان می‌کنند. هر قوم، گروه و جمعیّتی، متأثر از شرایط تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی، دارای لالایی­‌های خاصّی است که سندی ارزشمند در مطالعات زبان و گویش، موسیقی، ادبیات و تاریخ به شمار می‌­آید. لالایی­‌ها به‌دلیل داشتن محتوایی قابل تأمل و ظرفیت‌های متنوع، بستری مناسب برای تحقیق و پژوهش‌اند. در این پژوهش به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، لالایی­‌های شهر دهاقان که به روش میدانی گرد آمده‌­انـد همراه با مضامین آن­‌ها بررسی و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می­‌دهد که هرچند لالایی، ابزاری برای آشناساختن کودک با زندگی و محیط پیرامون اوست اما مضامین لالایی‌­ها متأثر از شرایط عاطفی مادر است به‌­طوری­‌که گاه لالایی­‌ها بیشتر بیان گله­‌گزاری و شکایات مادر از تلخکامی­‌ها و ناکامی­‌های زندگی است. لالایی‌های دهاقان مضامین متنوعی دارند؛ مضامینی که گاهی فرصت و رخصت پرداختن به آن­‌ها در جامعۀ مردسالار  وجود نداشته است؛ از جمله ابراز غم و اندوه و نگرانی و عشق. شاخص‌­هایی مانند گل، درخت، قرآن، زیارت، علی(ع)، خدا، برادر، بلبل، سفر و بابا در این لالایی‌­ها پربسامد هستند.  

المصادر:

- احمدپناهی سمنانی، محمد (1376). ترانه و ترانه‌سرایی در ایران. تهران: سروش.
- انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1384). ادب شفاهی و زبان آموزی به کودک در فرهنگ مردم. فرهنگ مردم، 13، 62-73
- جاوید، هوشنگ (۱۳۹۷). مضمون و موسیقی در لالایی‌های ایرانی. فرهنگ مردم ایران، ۵۳ و۵۴، 39-64.#3 - حسن‌لی، کاووس (1382). لالایی‌های مخملین، نگاهی به خاستگاه و مضامین لالایی‌های ایران. پژوهشنامۀ ادب غنایی، 1(1)، 61-80.
- حکیمی، محمود، و کاموس، مهدی(1382). مبانی ادبیات کودکان و نوجوانان، ادبیات دینی. تهران: آرون.
- دهقان، محمداسماعیل، و ذوالفقاری، حسن (1400). سبک زنانه در متون لالایی. پژوهش‌های بین رشته‌ای ادبی، 3(5)، 132-161. doi:10.30465/LIR.2021.32479.1192 - ذوالفقاری، حسن(1392). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی. تهران: علم.
- ذوالفقاری، حسن(1398). زبان و ادبیّات عامۀ ایران. تهران: سمت.
- رادفر، ابوالقاسم (1380). جلوه‌گری فرهنگ عامه در ادبیات فارسی. نامۀ فرهنگ، 39، 153-158.
- ریپکا، یان(1354). تاریخ ادبیات ایران. ترجمۀ عیسی شهابی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- سیپک، ییری(1393). ادبیات فولکلور ایران. ترجمۀ محمد اخگری. تهران: سروش.
- طباطبایی، سید حسین، و سادات طباطبایی، سمیه (1395). تحلیل ساختاری و محتوایی حدا (لالایی منطقۀ سرکویر). ادبیات و زبان‌های محلی ایران، 6(4)، 81- 96. dor: 20.1001.1.2345217.1395.6.4.5.9
- عمرانی، سیدابراهیم (1381). لالایی‌های ایران. تهران: پیوند نو.
- عنایت، حلیمه، حسینی، مریم، و عسکری، جواد(1390). لالایی‌ها رسانه‌ای زنانه یا ملودی خواب‌آور کودکانه. زن در فرهنگ و هنر، 3(2)، 57- 76.
- قزل ایاغ، ثریا(1383). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: سمت.
- قیاسی، سیدوهاب (1395). پژوهشی اجمالی در ادبیّات عامیانه ایران. تهران: اطلاعات.
- کیانوش، محمود(1379). شعر کودک در ایران. چاپ سوم. تهران: آگاه.
- محمدی، محمدهادی، و قایینی، زهره (۱۳۸۱). تاریخ ادبیات کودکان ایران، ادبیات شفاهی و دوران باستان. تهران: چیستا.
- نورتون، دونا (1385). شناخت ادبیات کودکان از روزنۀ چشم کودک، گونه‌ها، کاربردها. ترجمۀ منصوره راعی و دیگران. تهران: قلمرو.
- وجدانی، بهروز (1387). لالایی، موسیقی نقش زن در انتقال فرهنگ شفاهی. کتاب ماه هنر، 122، 98-104.
- هدایت، صادق (1379). فرهنگ عامیانۀ مردم ایران. تهران: چشمه.