تأثیر شاخص‌های اقلیمی بر تصویرهای شاعرانۀ شمس لنگرودی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات شمال کشور (گیلکی، مازنی، طبری و غیره))

زیبا اسماعیلی ¹ , سیده کبری صفوی ²

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
2 - دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/08/08 تاریخ پذیرش : 1399/11/06 تاریخ انتشار : 1400/08/01

کلید واژه: شمس لنگرودی, ادبیات اقلیمی, تصویر شاعرانه,

چکیده مقاله :

توجه به شاخص های اقلیمی در شعر معاصر با نظریه های نیما آغاز شد. پس از او بسیاری از شاعران، عناصر بومی اقلیم خود را در تصویرآفرینی های شاعرانۀ خود به کار گرفتند. شمس لنگرودی شاعری گیلانی است که عناصر بومی شمال ایران در آفرینش تصاویر شاعرانۀ او نقش قابل ملاحظه ای داشته است. در این پژوهش، با مطالعۀ کتابخانه ای و با رویکردی توصیفی- تحلیلی بر آن شدیم تأثیر شاخص‌های اقلیمی خطۀ‌ شمال را بر تصویرهای شاعرانۀ اشعار شمس لنگرودی بررسی کنیم. عناصر بومی در سه سطح شاخص های جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی تقسیم بندی و بررسی شد. در شاخص های جغرافیایی، طبیعت، حیوانات محلی و نام مکان های خاص؛ در شاخص های فرهنگی، کاربرد واژه های محلی، کاربرد ضرب المثل ها و باورهای محلی؛ و در شاخص های اقتصادی، مشاغل و شیوه های امرار معاش مردم در تصویرهای شعری شمس لنگرودی بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد در تصویرهای شعری شمس لنگرودی، شاخص های جغرافیایی با 82.8 درصد، بیشترین و شاخص های اقتصادی با 6.3 درصد کاربرد، کمترین بازتاب را دارند. در شاخص جغرافیایی، طبیعت با 70.2 درصد، بیشترین نقش را در آفرینش تصاویر شاعر ایفا می کند.

چکیده انگلیسی:

Attention to environmental characteristics in contemporary poetry began with Nima's theories. After him, many poets used the indigenous elements of their climate in their poetic illustrations. Shams Langroudi is a Gilani poet whose indigenous elements in northern Iran have played a significant role in creating his poetic images. In this research, a library method, and a descriptive-analytical approach are used. We aimed to investigate the effect of environmental features of the northern region on the poetic images of Shams Langroudi. Native elements were divided into three levels of geographical, cultural and economic indicators.Shams Langroudi investigated in his poetic images the following images: In the geographical features of nature, local animals and the names of specific places, in the cultural indicators the use of local words, the use of local proverbs and beliefs, and in the economic indicators the occupations and livelihoods of the people. The results show that in Shams Langroudi's poetic images, geographical indicators with 82.8% have the highest and economic indicators with 6.3% have the lowest reflection. In the geographical index, nature plays the most important role in creating the poet's images with 70.2%.

منابع و مأخذ:

1-  آرمان، علیرضا و همکاران. (1398). «انگاشت‌های استعاره‌ای حیوانات در ضرب‌المثل‌های برآمده از متون ادب فارسی». ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه. دانشگاه تربیت مدرس. ش 26، صص 207-240.   

2-  آژند، یعقوب. (1369). «وضع ادبیات داستانی در قبل و بعد از انقلاب». ماهنامۀ فرهنگی تحلیلی سورۀ اندیشه. حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی. دوره دوم، ش 12، صص12-16

3-  انوشه، حسن.(1376). فرهنگ­نامه ادب فارسی. جلد دوم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

4- بشرا، محمد و طاهری، طاهر. (1398). باورهای عامیانۀ مردم گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا.

5- پُرحلم، محمد. (1393). بررسی و طبقه‌بندی ضرب‌المثل‌های گیلکی. رشت: فرهنگ ایلیا.

6- جعفری(قنواتی)، محمدجواد.(1382). «در قلمرو ادبیات اقلیمی». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. خانه کتاب ایران، ش 65-66، صص 140-145.

7- خدادوست، ابراهیم.(1380). «داستان بومی در اقلیم سبز شمال» ( گزارشی از همایش بررسی ادبیات اقلیمی)، ادبیات داستانی. سوره مهر، ش 58، صص 38-41

8- دستغیب، سید عبدالعلی.(1380). «درباره ادبیات بومی». ادبیات داستانی. سوره مهر، ش56، صص 14-18

9- زمردی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوار.

10- سیدحسینی، رضا.(1385). مکتب­های ادبی. تهران: نگاه.

11- شمس لنگرودی، محمدتقی. (1390). مجموعه اشعار شمس لنگرودی. تهران : نگاه.

12- شیری، قهرمان. (1382). «پیش درآمدی بر مکتب­های داستان‌نویسی در ادبیات معاصر ایران». نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش 189، صص 147-190

13- صدیقی، احمد. (1387). «رویکرد جدید نیما به طبیعت». رشد آموزش زبان وادب فارسی. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ش 85، صص51 – 53.

14- علی­پور، فاطره. (1389). «بررسی وتحلیل صور خیال در مجموعه اشعار شمس لنگرودی»، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر حسین آقاحسینی، دانشگاه اصفهان: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

15- فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.

16- فورست، لیلیان. (1375). رمانتیسم. ترجمۀ مسعود جعفری. تهران: مرکز.

17- محققی، عبدالمجید و حیات داودی، فاطمه.(1393). «جلوه‌های شاعرانۀ رنگ محلی در اشعار منوچهر آتشی». فصلنامه ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین. دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج. 4، (1)، 203-225

18- مرادی، رامین.(1396). «نقش و اهمیت گل نیلوفر در نقوش برجسته در پاسارگاد دوره هخامنشیان». مجلۀ تحقیقات جدید در علوم انسانی. موسسه آموزش عالی آزاد نگاره یزد. ش 26، صص1-23

19- مشتاق ­مهر، رحمان.( 1389). «ویژگی­های اقلیمی و روستایی در داستان­نویسی خراسان». جستارهای ادبی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. ش 168، صص 81-106.

20- موسوی دیزکوهی، هاشم و همکاران.(1385). «پژوهش مرم شناختی دربارۀ ورزا جنگ در فرهنگ گیلان». مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران. ش2، صص164-181

21- میرصادقی، جمال و میرصادقی، میمنت.( 1377). واژه­نامۀ هنر داستان نویسی. چاپ اول. تهران: کتاب مهناز.

22- نیمایوشیج. (1351). ارزش احساسات و پنج مقاله در شعر و نمایش. چاپ دوم. تهران: گوتنبرگ.

23- یاحقی، محمدجعفر. (1391). فرهنگ اساطیر. چاپ چهارم. تهران: فرهنگ معاصر.