شیوه‌ها و کارکرد گفت وگو در منظومه‌های محلی رایج در سوادکوه با تأکید بر منظومۀ هژبرسلطان

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات شمال کشور (گیلکی، مازنی، طبری و غیره))

عارف کمرپشتی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل، بابل، ایران.)

تاریخ دریافت : 1395/04/07 تاریخ پذیرش : 1395/09/22 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: مناظره, گفت وگو, : منظومۀ هژبر سلطان, مونولوگ, دیالوگ,

چکیده مقاله :

گفت وگو یکی از اساسی ترین عناصر شکل دهی داستان، نمایشنامه، شعر و قصه است که به کمک آن می‌توان به شخصیّت اصلی و واقعی قهرمانان آثار پی برد. گفت ‌وگو عبور از مرحلۀ خودبینی، یک‌جانبه‌نگری و جزم‌اندیشی و نمایندۀ درک حضور دیگری، مدارا و تحمل، تساهل و درنهایت نیل به آزادی و دموکراسی در متن است. پایۀ گفت ‌وگو، مشارکت، هم‌زبانی و فهم زبان یک‌دیگر است. منظومۀ هژبرسلطان، سرگذشت اسدالله خان باوند معروف به هژبرسلطان، کوچک ترین فرزند اسماعیل خان باوند سوادکوهی، معروف به امیر مؤید است. این اثر منظومه ای حماسی- روایی است که به تراژدی می‌انجامد. این منظومۀ مازندرانی، ساختاری ترجیع بندگونه دارد. براساس قواعد عروضی ادبیات عامه (تکیه، اشباع، ساز یا آلت موسیقی و خوانندۀ عامی) در بحر هزج مسدس محذوف یا مقصور سروده شده است. این پژوهش تلاش می‌کند تا با روش توصیفی – تحلیلی شیوه‌های گفت وگو را در منظومۀ هژبرسلطان و دیگر منظومه‌های رایج در سوادکوه تجزیه و تحلیل کند. براین اساس می‌توان گفت، گفت وگوهایی تؤام با رجز خوانی، تنبیه و تحذیر، غرور و فخرفروشی نسبت به دیگران، تحقیر، امری و...در این منظومه جهت داده‌ شده است. این منظومه، از نظر شیوه‌های گفت وگو در میان منظومه‌های رایج در سوادکوه و مازندران منحصر به فرد است.

چکیده انگلیسی:

Dialogue is one the most essential contributing factors in the formation of plays and stories by which the real character and personality of the heroes can be revealed. Dialogue indicates a step above and a transition from selfishness, one-sidedness, and cautiousness. It denotes understanding and realization of the presence of the other, tolerance and forbearance, simplicity, and lastly liberty and democracy. Dialogue is based on participation and understanding of the other. Hojabr sultan couplet narrative, an epic-couplet narrative poem that leads to tragedy, is a biography of Asadullah Khan Bavand known as Hojabr Soltan , the youngest son of Ismail Khan Bavand Savadku’i known as Amir Mu’ayyad . This Persian-Mazandarani couplet exhibits the verse -refrain structure. The popular literature (accent, saturation, musical instrument and general singer) has been composed by omitted or short lilt based on prosody rules. . This study tries to investigate different methods of dialogue employed in the narrative of Hojabr Sultan and other common poetic cycles of Savadkouh, through a descriptive-analytical approach. Accordingly, those dialogues integrated with bluster, rhetoric, punishment, deterring, pride, bragged to others as well as contemplating others, have been guided in this narrative couplet. This couplet narrative poem seems to be the unique one among other Persian-Mazandarani couplets.  

منابع و مأخذ:

الف: منابع کتبی

- باوند سوادکوهی، احمد(1394). سوادکوه میراث دار تبار کهن، تهران: نشر رسانش.

-  بنت ، اندرو و رویل ، نیکولاس(1388). مقدمه ای بر ادبیات، نقد و نظریه، ترجمۀ احمد تمیم داری، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

-  پناهی سمنانی، محمد (1384). تاریخ در ترانه، تهران: نشر پژواک کیوان.

-  پورجوادی، نصرالله(1393). زبان حال در عرفان و ادبیات پارسی، چاپ دوم، تهران: نشر نو.

-  ترکمان، محمد(1377). اسناد امیر مؤید سوادکوهی، تهران: نشر نی.

- تفضلی، احمد(1377). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، چاپ دوم، تهران: سخن.

- جوادی، نصرالله(1384) تاریخ طنز در ادبیات فارسی، تهران: کاروان.

- داد، سیما(1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم، تهران: نشر مروارید.

- درگاهی، زین العابدین(1373). منظومه شفاهی هژبرسلطان، پایان نامه ارشد، به راهنمایی احمد تمیم داری، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.

- ___________،(1389). هژبرسلطان، تهران: نشر رسانش.

-  فردوسی، ابوالقاسم(1371و1375). شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، دفترهای سوم و پنجم، کالیفرنیا آمریکا: نشر مزدا.

- قائمی، علی(بی تا) خانواده و مسائل نوجوان و جوان، قم: اتشارات شفق.

- کمرپشتی، عارف(1377). منظومه شاه باجی با نگاهی مختصر به دیگر منظومه های مازندرانی، پایان نامه ارشد، به راهنمایی اسماعیل حاکمی والا، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.

- __________،(1393). تحلیل دوبیتی‌ها و منظومه‌های عامیانۀ مازندرانی شهرستان سوادکوه، بر اساس نظریه‌های فرمالیسم و ساختارگرایی، رسالۀ دکتری، به راهنمایی مرتضی محسنی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.

-  گودرزی، فرامرز(1376). مثنوی طالب و زهره یا طالب، طالبا، تهران: نشر افشار.

-  محسنی، مرتضی، کمرپشتی، عارف(1394) جنبه‌های ادبی منظومۀ شاه باجی، فصل نامۀ فرهنگ و ادب عامه، سال سوم، شمارۀ 7، صص125-152. 

 ب: منابع شفاهی

  مرحوم جمع الله احمدی کمرپشتی: راوی منظومۀ هژبر//مرحوم رشید بنداد کرمانی: راوی منظومۀ هژبر// مرحوم آقابرار کمرپشتی: راوی سرگذشت هژبر// مرحوم فیروزه احمدی کمرپشتی: راوی سرگذشت محمدعلی رد، اولین سرایندۀ منظومۀ هژبر// مرحوم محمدعلی رد، معروف به ممدلی شِرخون: سراینده و اولین راوی منظومۀ هژبر// طاهره رد: فرزند محمد علی رد، راوی منظومۀ هژبر// ابوالخیر سنجابی اِساسی، راوی منظومۀ هژبر.