عمده فرایندهای واجی تضعیف در گویش هندیونی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات لری

ازاده عبادی ¹ , الخاص ویسی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، گروه زبان انگلیسی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/06/30 تاریخ پذیرش : 1396/12/13 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: واج‌شناسی زایشی, حذف, همگونی, تضعیف, گویش هندیونی, مرکزی‌شدگی,

چکیده مقاله :

هدف از جستار حاضر که عمدتاً توصیفی- تحلیلی است، بررسی فرایندهای واجی تضعیف موجود در گویش هندیونی در چارچوب واج‌شناسی زایشی است. داده‌های پژوهش به روش ضبط و یادداشت‌برداری مکالمۀ گویشوران کم‌سواد تا بی‌سواد جمع‌آوری شد، به‌علاوه یکی از نگارندگان بر گویش هندیونی کاملاً مسلط بوده و از شمّ زبانی خود نیز بهره برده است. داده‌های مورد بررسی بر اساس الفبای IPA آوانگاری شده‌اند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که فرایندهای تضعیف در گویش هندیونی به ترتیب بسامد عبارتند از: همگونی، مرکزی‌شدگی و حذف. دامنۀ عملکرد فرایند تضعیف در پایان هجاست. واکۀ /æ/ در زبان فارسی معیار، در گویش هندیونی در پایان هجا به /ə/ تبدیل می‌شود. همخوان های h, v, t, d در انتهای هجا یا واژه، در گویش هندیونی حذف می‌شوند. همگونی موجود در گویش هندیونی بیشتر از نوع همگونی همخوان با همخوان بوده و همگونی در شیوۀ تولید به همگونی کامل منجر می شود.

چکیده انگلیسی:

This article aims at descriptive analytical study of the main phonological processes of lenition in Hendiyooni dialect on the basis of Generative Theory. To achieve this goal, researchers interviewed illiterate and less illiterate speakers to uneducated informants. Besides, one of the researchers is the native speaker of Hendijani Dialect, thus, he got advantages of his sense of language. The analyzed data were written according to APA style. Regarding this method, some of the most important results of this research are: 1. Lenition process usually occurs in the final position of a syllable. 2. /æ/ in Standard Persian in the final position of a syllable converts to /ə/. 3. The consonants /v, t, d/ are deleted at the final position of a word or syllable in Hendiyooni Dialect. 4. The assimilation process in Hendiyooni Dialect is mostly of consonant to consonant, and assimilation in manner of articulation results in complete one.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

- اگرادی، ویلیام، دابروولسکی، مایکل، آرنف (1380)، درآمدی بر زبان‌شناسی معاصر، ترجمه علی درزی، تهران: انتشارات سمت.

-  بی جن خان، محمود(1384)، واج شناسی نظریۀ بهینگی، تهران: انتشارات سمت.

- زعفرانلو، عالیه (1390)، واج شناسی: رویکردهای قاعده بنیاد، تهران: انتشارات سمت.

پایان نامه‌ها

- شعبانی، غلامرضا (1384)، « بررسی و توصیف آواشناسی و واژگان گویش هندیونی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد: دانشگاه شیراز.

- عبادی، آزاده (1388)، «گویش ماهشهری، بررسی اصول مرجع گزینی در آن بر پایۀ نظریه حاکمیت و مرجع گزینی و بررسی عوامل انسجام بخش متنی در این گویش بر اساس چارچوب هلیدی و حسن (1976)»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات فارس.

مجلات

-آقاگل زاده، فردوس (1384)، «برخی تغییرات آوایی و فرایندهای واجی فعال در گویش مازندرانی»، ویژه‌نامۀ گویش‌شناسی نامۀ فرهنگستان، دوره اول، شماره 3، صص 5-12.

- افشار، ایرج (1334)،« کتاب شناسی زبان‌ها و لهجه‌های ایرانی»، فرهنگ ایران زمین، دفتر اوّل، جلد سوّم.

- راس، نیکلا (1332)،« فهرست مآخذ زبان‌ها و لهجه‌های ایرانی»، فرهنگ ایران زمین، دفتر اوّل، جلد اوّل.

- شیرازی، طاهره سیما و دیگران (1389)، «بررسی فرایندهای واجی کودکان فارسی زبان 2تا4ساله»،مجلۀ توانبخشی، دوره هفتم، شماره اول، بهار1388 ،ش37، صص 17-23.

- کرد زعفرانلو، عالیه و منصور شعبانی (1386)، «برخی از فرایندهای واجی در گویش گیلکی رودسر»، فصلنامۀ زبان و زبان‌شناسی، سال سوم، ش5، بهار وتابستان 1386، صص 21-38.

- کرد زعفرانلو، عالیه و الهام ثباتی (1392)، «فرایندهای واجی همخوانی در گویش کردی کلهری»، مجله جستارهای زبانی، ش ،صص 1-32.

- کردی، رسول (1390)، «فرایندهای واجی در زبان و ادب فارسی»، مجلۀ رشدآموزش زبان و ادب فارسی، ش 3، بهار1390، صص 68-73.

منابع لاتین

- Abercrombie,D. (1967). Elements of General Phonetics. Edinburgh: Edinburgh University Press.

- Catford, J. C.(2001). A Practical Introduction to Phonetics, 2nd edition, New York: Oxford University Press.

- Crystal, David.(1992). An Encyclopedic Dictionary of Language and Languages, Blackwell.

- Crystal, David. (2003). A Dictionary of Linguistics and Phonetics, Blackwell.

- Jones, D. (1972). An outline of English Phonetics, 9^th edition, Cambridge: Cambridge University Press.

- Kenstowicz, M.(1994). Phonology in Generative Grammar, Oxford: Blackwell.

- Kul, M.( 2007). The Principle of Least Effort Within the Hierarchy of Linguistic Preferences: External Evidence from English, Ph.D. dissertation, Poznan, Adam Mickiewicz University.

- Meyer, Charles F. (2009). Introducing English linguistics, New York: Cambridge University Press.

- Odden, D. (2005). Introducing phonology, Cambridge: Cambridge University Press.

- Roca,L.,Johnson,W.(1999). A Course in phonology, Oxford: Blackwell Publishing.