نگرش مورخان آثار تاریخنگاری سده واپسین صفوی (1035ه ق -1135ه ق) به قیام‌ها و شورش‌ها در ایران با تاکید بر منابع داخلی

محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ

نسترن ریاسوند ¹ , منیره کاظمی راشد ² , محمدباقر آرام ³ , رحیم شهرتی فرد ⁴

1 - گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.
2 - گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.
3 - استاد بازنشسته مراکز آموزش عالی فرهنگیان، ایران.
4 - عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی نبی اکرم ص تبریز،ایران.

تاریخ دریافت : 1400/09/15 تاریخ پذیرش : 1400/10/29 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: صفویه, سدۀ واپسین, نگرش مورخین, شورش‌ غریبشاه, شورش رستم خان,

چکیده مقاله :

چکیده: واپسین قرن دورۀ صفویه به دلیل ضعف حکومت مرکزی، موجب شورشهای اعتراض آمیزی همچون شورش غریبشاه ویا رستم خان سپهسالار و...علیه حکومت مرکزی شد. مورخان این دوره ضمن وابستگی‌ها یا تمایلات جانبدارانه درباری، علاوه بر گزارش شورش و تاکید بر عدالت شاهان، به توجیه علل این شورشها پرداخته و در بخش اعظمی از گزارشات، صرفا سرداران یاغی و یا طوایف شورشی را مقصر قلمداد کرده‌اند وتقریبا در هیچ یک از این منابع مطالبی در خصوص علل واقعی حدوث این شورشها و همچنین تحلیل پیامدهای آنان آورده نشده است. به دلیل وابستگی های مورخان به دربار و ساختار دیوان سالاری، دیدگاه حاکمیتی در ارائه گزارشات و تبیین علل و پیامدهای این اعتراضات بسیار پر رنگ است. براین اساس، پرسش اصلی در این پژوهش این است که شورشها و درگیریهای داخلی چه جایگاهی را در آثار تاریخنگاری سده پایانی عصر صفوی به خود اختصاص داده اند؟ انعکاس این شورش‌ها بر اساس نگرش مورخان و حجم منابع تاریخی و موقعیت اجتماعی و سیاسی مورخان در این دوره متفاوت بوده و به علل مذهبی و دینی و اجتماعی و سیاسی و ... بستگی دارد. انجام پژوهش حاضر به روش گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای وتحلیل محتوا میسر شده است.

چکیده انگلیسی:

The last century of the Safavid period, due to the weakness of the central government, led to protest revolts such as the revolt of Gharib Shah or Rostam Khan Sepahsalar and ... against the central government. Historians of this period, in addition to court affiliations or partisan tendencies, in addition to reporting the revolt and emphasizing the justice of the kings, have justified the causes of these revolts and in most of the reports have blamed only the rebel leaders or insurgent tribes. None of these sources provides information on the real causes of these riots as well as the analysis of their consequences. Due to the dependence of historians on the court and the structure of the bureaucracy, the ruling view is very colorful in presenting reports and explaining the causes and consequences of these protests. Accordingly, the main question in this study is what place did riots and internal conflicts have in the historiographical works of the last century of the Safavid era? The reflection of these revolts is different based on the attitude of historians and the volume of historical sources and the social and political position of historians in this period and depends on religious, religious, social, political and ... causes. The present research has been done by library data collection and content analysis..