بررسی مسجد شیخ لطف اله اصفهان و مسجد سلطان احمد استانبول با رویکرد کالبد محور
علیرضا حاج‌وزیری
1
(
تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران.
)
پرناز گودرزپروری
2
(
استادیار تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران.
)
اسماعیل بنی اردلان
3
(
تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران.
)
کلید واژه: مسجد شیخ لطف‌الله, مسجد سلطان احمد, رویکرد کالبد محور,
چکیده مقاله :
پژوهش پیش رو با توجه به رویکرد کالبد محور و با تکیه بر آن نقوشِ هندسی در مساجد را از حیث تشابه و تمایز مورد آزمون قرار داد. در این پژوهش نوع داده‌ها از جنس تاریخی و عمدتاً داده‌ها کیفی بودند، بنابراین پژوهش پیش رو در حیطه‌ی تحقیق‌های کیفی غیر قضاوتی جای گرفت. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کیفی مبتنی بر تطبیقی، تحلیلی استفاده شد. بر اساس مشاهده‌ی مستندات و منابع کتابخانه‌ای، مبانی آن‌ها تبیین، و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ابزارهای مورد استفاده در مراحل مختلف مطالعه عبارتند از: چک لیست جهت مصاحبه‌های بسته و در صورت لزوم باز با پژوهشگران و اساتید مربوطه در این مورد، و ثبت تصاویر مورد نظر از طریق منابع اینترنتی معتبر، ترسیم جداول مربوط به نقوش هندسی مورد بحث با استفاده نرم‌افزارهای مربوطه و فیش‌برداری از مستندات و منابع موجود. برمبنای بررسی های صورت گرفته کاربرد اسلیمی و ختایی و کتیبه‌ها از اشتراکات دو مسجد است که در تقسیم‌بندی‌ها، ترکیب‌بندی و رنگ‌های متفاوت اجرا شده‌اند، ولی این تفاوت باعث ایجاد حسی متفاوت در بیننده نشده است و هر دو مسجد آرامش را در وجود انسان القا می‌کنند. این موضوع در واقع به خاطر رمز و راز نقوشی است که در بناهای اسلامی به کل بنا وحدت می‌بخشد و به‌رغم تفاوت بین دو بنا، نمایشی از همگونی و تسلط نقش و تزیین بر فرم وجود دارد به‌گونه‌ای که فرم در پس تزیین و در راستای مفاهیم و ارزش‌های اسلامی پیام‌آور وحدت و یکپارچگی است.
چکیده انگلیسی :
According to the body-centered approach and relying on it, the present research tested the geometric motifs in mosques in terms of similarities and differences. In this research, the type of data was historical and mainly qualitative data, therefore, the upcoming research was placed in the field of non-judgmental qualitative research. In this research, qualitative content analysis based on comparative, analytical method was used. Based on the observation of documents and library sources, their bases were explained and studied and analyzed. The tools used in the different stages of the study are: a checklist for closed and, if necessary, open interviews with relevant researchers and professors in this case, and recording the desired images through reliable internet sources, drawing tables related to the discussed geometric patterns using Related software and snapshots of available documents and resources. Based on the researches, the use of Islami and Khatai and inscriptions are common features of the two mosques, which are implemented in different divisions, compositions and colors, but this difference does not create a different feeling in viewer, and both mosques instill peace in human existence. This issue is actually due to the mystery of painting that gives unity to whole building in Islamic buildings and despite the difference between the two buildings, there is a show of homogeneity and dominance of pattern and decoration over form in such a way that the form is behind the decoration and in line with the concepts and Islamic values are a message of unity and integration.
