تحول مصادیق زندیقگری و تداوم آن در فرهنگ سیاسی ایران در عصر قاجار
محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ
شهناز یزدان پناه
1
,
رضا دهقانی
2
,
نعمت احمدی نسب
3
1 - گروه تاریخ و باستان شناسی، , واحدتهران مرکزی ، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران
2 - گروه مطالعات غرب آسیا و آفریقا، دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهران، تهران
3 - گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: فرهنگ سیاسی, روحانیون, سنت‌گرا, مشروطه‌خواه زندیق,
چکیده مقاله :
در فرهنگ سیاسی ایران از دیرباز به علت آمیختگی دین و سیاست، زندیق ستیزی امری رایج بود. ولی در هر دوره مصادیقی متفاوت داشت. این مصادیق در دوره‌ی قاجاریه به علت تقابل سنت و مدرنیته، متحول شد. سؤال مطرح شده این است که مقتضیات عصر جدید که یکی از پیامدهایش، تأثیر مدنیت اروپایی بر نوگرایان مذهبی و سیاسی بود، چه تأثیری بر تحول و دگرگونی مصادیق زندیقگری داشت؟ فرضیه این است که در جوامع دین‌سالاری مانند ایران، مصادیق زندیقگری هم‌سو با مقتضیات هر عصر دچار تحول می‌شود. این مقاله به دنبال تحلیل عملکرد برخی از سنت‌گرایان متعصب و نوگرایان افراط‌گرایی است که با دوقطبی کردن جامعه باعث گسترش مصادیق زندیقگری شدند. گردآوری داده‌ها در این مقاله کتابخانه‌ای و روش تحلیل علی است. بر اساس یافته‌ها، تحول مصادیق زندیقگری در عصر قاجار بیش از آن‌که تحت تأثیر دغدغه‌های مذهبی باشد، متأثر از شرایط فرهنگی و مذهبی جامعه و اغراض شخصی بود.
The anti Zandiqeh movement has been a prevalent issue in Iran's political culture throughout history due to the intertwining of religion and politics. However, their applications have varied in each period. During the Qajar era, their applications underwent a transformation due to the clash between tradition and modernity. The question is how did the circumstances of the new era, particularly the influence of European modernity on religious and political reformists, affected the transformation of Zandiqeh? The hypothesis is that in religious-dominated societies like Iran, the applications of Zandiqeh undergo changes in accordance with the requirements of each era. This article seeks to analyze the actions of certain fanatic traditionalists and extremist reformists who, by polarizing society, contributed to the spread of Zandiqeh. Data collection for this article is based on library research and analytical methods. According to the findings, the transformation of Zandiqeh during the Qajar era was influenced not only by religious concerns but also by the cultural and religious conditions of society and personal motives.
