سنجش پایداری اجتماعی محلات شهر یزد

محورهای موضوعی : آمایش محیط

فاطمه راغبیان هنزایی ¹ , محمدحسین سرائی ² , سید علی المدرسی ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران
2 - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران
3 - استاد ژئومورفولوژی ،گروه جغرافیا ، واحدیزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

تاریخ دریافت : 1399/10/06 تاریخ پذیرش : 1399/11/15 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: توسعه پایدار, شهر یزد, پایداری اجتماعی, پراکنده رویی, ناپایداری اجتماعی,

چکیده مقاله :

شهر یزد در چندین سال رشد شتابانی داشته و تحولات جمعیتی و کالبدی زیادی به خود دیده است. پژوهش حاضر یک مطالعه کاربردی- توسعه‌ای با هدف سنجش وضعیت پایداری اجتماعی محلات شهر یزد به روش توصیفی– تحلیلی، با استفاده از آزمون آماری تاپسیس فازی و ضریب همبستگی می‌باشد. داده‌های پژوهش، از طرح تفصیلی سال ۹۶ شهر یزد، مرکز آمار و برداشت میدانی شاخص‌های پژوهش با پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه آماری شامل شهروندان بالای ۱۵ سال شهر یزد می‌باشند، مطابق فرمول کوکران400 نفربه عنوان حجم نمونه و نمونه‌گیری به روش تصادفی ساده به تناسب جمعیت محلات به صورت تصادفی طبقه‌ای در محلات تعیین گردید. ۴ شاخص اصلی تغییرات جمعیت، مشارکت، امنیت و کیفیت زندگی مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که همبستگی بالایی بین شاخص کیفیت زندگی و پایداری اجتماعی وجود دارد. شاخص کیفیت زندگی با ضریب همبستگی0.948، شاخص امنیت با ضریب همبستگی 0.721 و شاخص مشارکت با ضریب همبستگی 0.673 به ترتیب بیشترین تأثیر و رابطه معنی‌داری با پایداری اجتماعی دارند. شاخص مهاجرت 0.217- با پایداری اجتماعی محلات شهر یزد رابطه معنی‌داری ندارد. در بین محلات صفاییه، امام شهر و کوی طالقانی پایدارترین محلات و محلات عیش آباد، خیر آباد و فرودگاه ناپایدار‌ترین محلات در بعد اجتماعی می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

Yazd has experienced rapid growth and significant demographic and physical changes in recent years. This study is a practical-developmental research aimed at measuring the status of social sustainability in the neighborhoods of Yazd using a descriptive-analytical method, by using the fuzzy TOPSIS statistical test and correlation coefficient. The research data was collected from the detailed plan of the city of Yazd in 2017, the statistical center, and field studies of research indicators using a questionnaire. The statistical population includes citizens over 15 years old in Yazd, and the sample size was determined based on Cochran's formula of 400 people, randomly selected by stratified random sampling in proportion to the population of neighborhoods. Four main indicators of population changes, participation, security, and quality of life were examined. The results showed a strong correlation between the quality of life index and social sustainability. The quality of life index had the highest effect and significant relationship with social sustainability with a correlation coefficient of 0.948, while the security and participation indices had correlation coefficients of 0.721 and 0.673, respectively. The migration index did not have a significant relationship with social sustainability in the neighborhoods of Yazd (correlation coefficient of 0.217). Among the neighborhoods, Safaieh, Imam Shahr, and Kooy-e Talghani were the most sustainable, while Eish Abad, Khair Abad, and the airport were the least sustainable in terms of social aspects.

منابع و مأخذ:

• اسمعیل‌پور، ن.، شکیبامنش، م. 1398. تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری؛ نمونة موردی: شهر یزد. برنامه‌ریزی فضایی(جغرافیا)، شماره سوم، پاییز1398، صص88-71.


• تقوایی، م.، سرایی، م. 1383.گسترش افقی شهرها و ظرفیت‌های موجود زمین - مورد شهر یزد . فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 73، صص 210-187.


• حسینی، ه.، علی آبادی، ک.، حمیدیان، ع . 1394. تحلیلی بر ارزیابی کیفیت پایداری اجتماعی درنواحی دو و سه شهرسبزوار، جغرافیا و آمایش شهری -منطقه ای، شماره7، صص47-14.


• رضوانی، م. 1383. مقدمه ای بر برنامه‌ریزی توسعۀ روستایی در ایران.تهران: قومس.


• روستایی، ش.، علی اکبری، ا.، حسین زاده، ر. 1395. تحلیلی بر رشد شهر و پایداری اجتماعی – اقتصادی شهرهای بزرگ (با مطالعه شهر ارومیه ) .مطالعات وپژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره 28، صص 46-23.


• زیاری، ک. 1390. بررسی آسایش و امنیت در محله‌های شهر یزد. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره76، صص 11-1.


• سرایی، م.، ایرجی، س. 1393. بررسی میزان انطباق فضایی نابرابری‌های اجتماعی – اقتصادی در نواحی هشت گانه شهر یزد . فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 13، صص 50-35.


• سرور، ر.، امینی، م. 1392. راهنمای تحلیل اجتماعی از شهر. انتشارات تیسا، چاپ اول.


• طرح تفصیلی شهر یزد، 1396.


• عبدالهی، ا.، فتاحی، م. 1396. «سنجش شاخص‌های رشد هوشمند شهری با استفاده از تکنیک ELEKTRE(مطالعه موردی: شهر کرمان)». مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۲(۲۱) : صص171-147.


• قدیری، م.، زیاری، ک.، دستا، ف.1393.تحلیل تحولات فرم فضایی شهر یزد طی سال‌های 1390-1375. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 4، صص 36-17.


• کلانتری خلیل آباد، ح.، ابوبکری، ط.، قادری، ر.، سعیدی، ا. ارزیابی میزان تحقق پذیری شاخصهای توسعه پایدار شهری در مناطق مرزی (نمونه موردی: شهر پیرانشهر). مجله مدیریت شهری، شماره 30، صص 2۰۷-2۲۲.


• محمدی، ح.، تعالی مقدم، آ.، بستام، م. 1390. برآورد سرمایه اجتماعی در مناطق مختلف شهر مشهد و ارائه راهکارها چهت ارتقاء آن در راستای وظایف شهرداری. فصلنامه مدیریت شهری، ویژه نامه شماره بهار و تابستان، صص 258-237.


• مرکز آمار ایران.1395. سرشماری عمومی نفوس و مسکن.


• موحد، ع.، کرده, ن. ۱۳۹۶. سطوح پایداری در محله‌های شهری مطالعه موردی: محلات شهر مهاباد.آمایش محیط، ۱۰(۳۹): ۲۸-۱۳.


• موسی کاظمی، م.1380. توسعۀ پایدار شهر ی: مفاهیم و دیدگاه. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره62.


• موسوی، د .، نظریان, ا .، زیاری, ی.، مهدوی, م. ۱۳۹۳. سنجش میزان پایداری محله‌های شهری با استفاده از HDI و تکنیک پهنه بندی موریس (نمونه‌ی موردی شهر ملایر). آمایش محیط، ۷(۲۵): ۱۱۰-۸۳.


• موسوی، م.، زارع، ع.، منوچهری، ا.، آهار، ح. 1396. تحلیل اثرات رشد پراکنده رویی شهری بر زیست پذیری محلات شهری (مورد: شهر مراغه) . پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 31، صص 18-1.


• میمندی پاریزی، ص.، 1396. مطالعه تطبیقی سطح پایداری در محلات قدیم و جدید شهری (نمونه موردی: محلات بافت قدیم و جدید شهر کرمان). آمایش محیط، ۱۰(۳۹): ۱۰۴-۷۷.


• نسترن، م.، قاسمی، و.، ‌هادیزاده زرگر، ص. 1392. ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه( ANP). جامعه شناسی کاربردی، شماره 51، صص 173-155.


• یاری حصار، ا.، بدری، ع.، پورطاهری، م.، فرجی سبکبار، ح. 1390. سنجش و ارزیابی پایداری حوزه روستایی کلانشهر تهران. پژوهش‌های روستایی، 2(4): ۱۲۲-۸۹.


• Bahraini, S. M., Izadi, S., & Mofidi, M. (2014). The Approaches and Policies of Urban Renewal from” Urban Reconstruction” to “Sustainable Urban Regeneration. Motaleate Shahri, 3(9), 17-30 [in Persian]


• Colantonio, A & Dixon, T ,(2009), Measuring Socially Sustainable Urban Regeneration in Europe, Oxford Institute for Sustainable Development (OISD), School of the Built Environment, OxfordBrookes University.


• Drakakis-Smith D.,1995, Third World Cities: Sustainable Urban Development, 1, Urban Studies, Vol.32, No. 4-5, PP. 659-677.


• Samuelsson, B. C. Azar, et al. (2004) "From Here to Sustainability–Is the Lisbon/Göteborg agenda delivering?".


• Weingaertner, C and Moberg, A (2011) "Exploring Social Sustainability": Learning from Prespectives on Urban Development and Companies and Products.