دستیابی به شهر دانش با رویکرد توسعه شهری دانش¬بنیان (مورد پژوهی: شهر قزوین)
محورهای موضوعی : آمایش محیطسیده زهرا حسینی 1 , زهرا السادات سعیده سعیده زرآبادی 2
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - (دکتری شهرسازی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران)
کلید واژه: توسعه شهری دانش¬بنیان, شهر دانش, مدل متاسوات, شهر قزوین,
چکیده مقاله :
همزمان با محبوب شدن توسعه¬شهری دانش¬بنیان به عنوان محصول¬اجتماعی پست¬مدرن در میان محققین حوزه شهری، این مفهوم به نقطه اتصال برنامه¬ریزان، اقتصاددانان، جغرافیدانان، و دیگر محققین حوزه اجتماعی مبدل شد. شهر قزوین یکی از شهرهایی است که در چشم¬انداز توسعه¬ای خود، دستیابی به شهردانش¬بنیان را هدف خود قرار داده¬است. با این وجود تاکنون راهبردهای شهر دانش¬بنیان در این شهر احصا نشده است. هدف اصلی این پژوهش ارائه راهبردهای برنامه¬ریزی توسعه¬شهری دانش¬بنیان با تکیه بر منابع و قابلیت¬های دانش¬بنیان قزوین است، تا با کمک آن بتواند در تبدیل به یک شهر دانش¬بنیان موفق عمل کند. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و رویکرد آن ترکیبی می¬باشد و در دو مرحله اصلی خلاصه می¬شود. در مرحله نخست پایه¬های نظری توسعه¬شهری دانش¬بنیان مبتنی بر تعاریف و ابعاد آن پیشنهاد شده¬است و در مرحله دوم بر پایه روش متاسوات، منابع و قابلیت¬های شهر قزوین و جایگاه رقابتی این شهر در میان رقبا برای ارائه راهبردهای دستیابی به شهر دانش-بنیان شناسایی شده است. بدین ترتیب با تعیین اهداف شهر قزوین، در چهار بعد نهادی، اقتصادی، فرهنگی-اجتماعی و محیطی به عنوان ابعاد اصلی پژوهش، نقشه جایگاه رقابتی و راهبردی شهر قزوین در میان رقبا در دو بعد محیطی-نهادی و اجتماعی-اقتصادی نشان داده شده است. یافته¬های پژوهش حاکی از آن است که برخورداری از پژوهشگران و حضور دانشگاه¬های مطرح در سطح کشور بیشترین میزان تناسب¬راهبردی و درجه¬اضطرار را داشتند، و تحریم و رکوداقتصادی و ضعف در سازوکار حمایت از جریان¬های علمی در کشور موانع اصلی و کلان تحقق اهداف بوده¬اند. از این رو توجه به راهبردهای دستیابی به توسعه¬شهری دانش¬بنیان در ابعاد نهادی، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و محیطی در شهر قزوین برای تقویت قوت¬ها و برطرف¬کردن تهدیدها به عنوان پیش¬نیاز لازم توسعه¬شهری دانش¬بنیان، در شهر قزوین می¬باشد.
The concept of Knowledge-Based Urban Development (KBUD) is gaining popularity among urban scholars, emerging as a focal point of research interest that connects planners, economists, geographers, and other social scientists. This study delves into the KBUD features of Qazvin, tracing its journey towards becoming a knowledge city. With its universities, knowledge workers, and knowledge industries, Qazvin boasts a high capacity and potential for knowledge city status. The study explores the critical connections between Qazvin’s sources, internal capabilities, and KBUD. Utilizing qualitative content analysis, data were collected from documentaries, libraries, affiliate organizations in Qazvin, and the statistical agency. Experimental data were gathered through a survey employing the Delphi method. Meta-SWOT and PESTEL analyses were applied to process information and formulate KBUD strategies. While Qazvin possesses the foundations for a knowledge city, it exhibits deficiencies in various indicators. The research findings highlight Qazvin’s abundant sources and internal capabilities, such as the Science and Technology Park, KBUD vision, knowledge workers, and the creative class, which play invaluable roles in the city’s development as a knowledge hub. Conversely, weaknesses in urban research and development, coupled with economic downturns, pose significant barriers and threats to this endeavor.
1. احمدی، فضل¬اله، نصیریانی، خدیجه، اباذری، پروانه. 1387. تکنیک دلفی: ابزاری در تحقیق. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 8(1):178-185.
2. بدری، سیدعلی، رضوانی، محمد رضا، ترابی، ذبیح الله، و ملکان، احمد. 1394. متاسوات، ابزاری استراتژیک برای برنامه‌ریزی گردشگری پایدار(مورد مطالعه: روستای میغان). مجله برنامه¬ریزی و توسعه گردشگری، (13)4:29-50.
3. پور رمضان، عیسی، پور حسین روشن، حمید، و علی اکبری، صدیقه. 1395. شهردانش بنیان: استراتژی توسعه آینده شهر زنجان به عنوان یک شهر پایدار و خلاق. فصلنامه آمایش محیط، 56: 171-192.
4. پورروحانی، ماجده. 1393، مبانی و اصول شکل‌گیری "شهر دانش پایه". فصلنامه رهیافت، 56: 73-88.
5. جمعه پور، محمود، عیسی لو، شهاب الدین، گودرزی، وحید، و دوستی، بهزاد. 1395. تدوین راهبردهای توسعه شهری با رویکرد توسعه دانش بنیان(مورد مطالعه: شهر صنعتی اراک)، (45)20:53-65.
6. رضایی، محمدرضا، خاوریان گرمسیر، امیررضا، و چراغی، رامین. 1394. برنامه¬ریزی راهبردی فضایی شهرهای کوچک اندام با استفاده از مدل متاسوات (مطالعه موردی: شهرتفت در استان یزد). پژوهش¬های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 3(4): 467-486.
7. شبانی، امیرحسین. ایزدی، محمدسعید. 1393. رویکردی نوین به بازآفرینی شهر خلاق. نقش جهان، (2)4.
8. صرافی، مظفر، محمدی، علیرضا. 1395. تحلیل الگوی فضایی توزیع شرکت‌های دانش بنیان(مطالعه موردی:کلان شهر تهران). پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،181-209.
9. شیعه، عباس، حسینی، سیده زهرا، روفی، روژین، و معارف وند، زهرا. 1400. توسعه شهری دانش بنیان در حوزه مرکزی شهر تهران ارایه پیشنهادات برنامه‌ریزی برای ارتقا عملکرد اجتماعی-محیطی نیروهای دانش بنیان در منطقه 6 شهرداری تهران. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 14(36)، 224-239.
10. علی اکبری، اسماعیل، اکبری، مجید. 1398. توسعه شهری دانش بنیان؛ تدوین نقشه راهبردی کلان شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 7(1): 151-170.
11. کرسول، ج. 1396. پویش کیفی و طرح پژوهش: انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت پژوهی، پدیدار شناسی، نظریه داده بنیاد، قوم نگاری و مطالعه موردی). حسین کاظمی، حسن دانایی فرد. چاپ سوم. تهران: انتشارات صفار.
12. محمود پور، ئه سرین، عبدی دانشپور، زهره. 1394. انگاشت پردازی چارچوب و اصول پایه برنامه¬ریزی توسعه شهری دانش-پایه در شهر تهران. فصلنامه صفه، (25)70: 81-106.
13. مرتضوی، ف. 1390. بررسی ویژگی‌های شهر دانش بنیان تهران مبتنی بر جذب و نگهداری کارکنان دانشی. پایان¬نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد رشته مدیریت، دانشگاه تهران.
14. مومنی بشیوسقه، م. خوارزمی، االف. رهنما، م. 1393. بررسی نقش پارک علم و فناوری و عوامل مؤثر برآن در توسعه شهر دانش (با تأکید بر کلانشهر مشهد). هفتمین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت دانش، تهران.
15. مهندسین مشاور تهران- ایران، مهندسین مشاور اربن سلوشنز- روتردام . (1388). برنامه توسعه راهبردي قزوين، مطالعات كالبدي، فقر، زيست محيطي، اقتصاد و حمل و نقل و ترفيك، شهرداري قزوين.
16. نقشه شهر قزوین و مناطق شهری، دسترسی آنلاین: https://www.qazvin.ir/map
17. Agarwal,R. Grass, W.& Pahl, J. 2011. Meta-SWOT: introducing a new strategic planning tool. (2)33: 12-21.
18. Dvir, R. 2006. 'Knowledge City, Seen as a Collage of Human Knowledge Moments', in Carrillo, F. J.(ed), Knowledge Cities: Approaches, Experiences, and Perspectives. Amsterdam, Boston, HeIdelberg, London, New York, Oxford, Paris, San Diego, San Francisco, Singapore, Sydney, Tokyo: Elsevier, 245-272.
19. Dedijer, S. 2002. 'Ragusa Intelligence &Security (1301-1806): A Model for the Twenty First Century', International Journal of Intelligence and Counter Intelligence, 15, (1): 101-114.
20. Ergazakis, K., Metaxiotis, k. and Psarras, J. 2004. ‘Towards Knowledge City: Conceptual Analysis and Success Stories', Journal of Knowledge Management, 8, (5)
21. Evers, H, D. Nordin, R. & Nienkemper, P. 2010. Knowledge Cluster Formation in Peninsular Malaysia: The Emergence of an Epistemic Landscape. SSRN Electronic Journal,)25845(:1-25.
22. Florida, Richard. 2003. Cities and the creative class. City & Community, 2(1): 3–19
23. Gonzalez, R. O. M. d., Marquez, J. A. A. and Salomon, S. D. M. 2004. 'A Compilation of Resources on Knowledge Cities and Knowledge-Based Development', Journal of Knowledge Management, 8(5): 107-127.
24. Michaud, P. 2003. Montreal: Knowledge City. Montreal: Montreal Knowledge City
25. Wernerfelt, B. 1986. From critical resources to corporate strategy. Journal of General Management,14(3).
26. Xuefeng, Wang. 2009. Knowledge-based urban development in China. A thesis for the degree of Doctor of Philosophy. Newcastle University.
27. Yigitcanlar, T. O’Connor, K. & Westerman, C. 2008. The making of knowledge cities: Melbourne’s experience, Cities. 25(2): 63-72.
28. Yigitcanlar,T. 2010. Knowledge-based development of cities: a myth or reality?
29. Yigitcanlar,T.& Sarimin, M. 2011. The role of universities in building prosperous knowledge cities: the Malaysian experience. Build Environment. (3)37:260-280.
30. Yigitcanlar, T . 2011. Redefining knowledge–based urban development, International Journal of Knowledge Based Development, (4)2:340-356.
31. Yigitcanlar,T. 2011. Knowledge-based urban development processes of an emerging knowledge city: Brisbane, Australia, (8)1: 53-67
