ارزیابی و تحلیل پهنه‎های بلافصل شهر نیک‎شهر به منظور تعیین جهات مناسب توسعه فیزیکی

محورهای موضوعی : آمایش محیط

غلامعلی خمر ¹ , ناهید بلوچ ²

1 - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل، ایران)
2 - فوق لیسانس رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/05/23 تاریخ پذیرش : 1397/11/15 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: fuzzy logic, ArcGIS, رشد پراکنده, نیک‌شهر,

چکیده مقاله :

یکی از مهم‌ترین مباحث شهر و شهرنشینی در ایران، بررسی و تحلیل رشد و توسعه فیزیکی - کالبدی شهر و شهرنشینی است. دراین‌ارتباط هدف کلی برنامه‌ریزی شهری تأمین رفاه مردم از طریق ایجاد محیطی بهتر، سالم‌تر، مؤثرتر و دل‌پذیرتر است. بدین لحاظ تحلیل تناسب زمین برای توسعة شهری و شناسایی اراضی مناسب اولویت‌دار برای توسعة کالبدی را بسیار ضروری می‌نماید. ازاین‌رو هدف از تحقیق حاضر، بررسی نحوه گسترش فیزیکی- کالبدی شهر نیک‌شهر با تأکید بر پراکنده‌رویی شهری، شناخت عوامل مؤثر در رشد فیزیکی- کالبدی شهر، شناخت توانمندی‎ها و محدودیت‌های توسعه فیزیکی شهر و ارائه راهکارهایی مناسب جهت برنامه‌ریزی اصولی و عملی برای توسعه فیزیکی شهر می‌باشد. روش شناسی تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای، اسنادی و بررسی‎های میدانی می‌باشد، و برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از نرم‌افزار Arc GIS و از روش منطق فازی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده‌شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که عمده‌ترین عارضه طبیعی شهر نیک‌شهر را ارتفاعات و رودخانه‎ها و شاخه‎های منشعب از آن تشکیل می‌دهد که این عوامل باعث شده شهر، شکلی خطی به خود گرفته و در امتداد جنوب غرب به شمال شرق گسترش یابد، و از طرف دیگر ارتفاعات موجود در شمال و بخش‎هایی از جنوب شهر و نیز در محدوده‌ای از بدنه ی غربی شهر موجب گردیده تا شهر در جهت شمال- جنوبی امکان توسعه و گسترش نداشته باشد. در پایان نیز باید اشاره کرد که رشد بی برنامه شهر نیک‌شهر می‌تواند باعث بروز مشکلات عدیده‌ای شود، و در نقطه مقابل، تلاش برای رشد عمودی و هوشمند می‌تواند به توسعه پایدار بیانجامد.

چکیده انگلیسی:

One of the most important issues of the city and urbanization in Iran is the analysis of physical growth and development of the city and urbanization. In this regard, the overall goal of urban planning is to ensure the well-being of the people by creating a better, healthier, more effective and more pleasant environment. Therefore, land suitability analysis for urban development and identification of suitable priority lands for physical development is very urgent. Thus, the purpose of this study is to investigate the physical development of Nikshahr with emphasis on urban spread, to identify the factors affecting the physical development of the city, to recognize the capabilities and limitations of physical development of the city and to provide appropriate solutions for principled and practical planning and the physical development of the city. The methodology of the present study is descriptive-analytical and based on library, documentary and field studies, and Arc GIS software and fuzzy logic method in GIS environment have been used for data analysis. The results indicate that the main natural feature of Nikshahr is the heights, rivers and their sub-branches, which have caused the city to take a linear shape and extend along the southwest to the northeast. On the other hand, the heights in the north and parts of the south of the city and also in an area of ​​the western body of the city have caused the city not to develop and expand in a north-south direction. Finally, it should be noted that the unplanned growth of Nikshahr can cause many problems, and on the contrary, the efforts for vertical and intelligent growth can lead to sustainable development.

منابع و مأخذ:

 

• ابراهیم زاده، ع.، رفیعی، ق. 1388. تحلیلی برالگوی گسترش کالبدی فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدل­های آنتروپی شانون و هلدرن و ارائه الگوی گسترش مطلوب آتی آن. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 69(3): 123 - 139.


• اسماعیل پور، ن. 1387. بررسی علل و پیامدهای رشدافقی شهرها، مورد نمونه:شهر یزد. پایان نامه دکتری،دانشگاه تبریز، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.


• امانپور، س.، علیزاده، ه.، قراری، ح. 1392. تحلیلی بر مکان­یابی جهات بهینه توسعه فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از مدل Ahp. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه ای، 3(10): 96-83.


• بهشتی فر، س.، سعدی مسگری، م.، ولدان، م.ج. و کریمی, م. 1389. استفاده از منطق فازی در محیط GIS به‌منظور مکان‌یابی نیروگاه‌های گازی. نشریه مهندسی عمران و نقشه‌برداری، 44(4): 594-589.


• پارسی، ح ر.، میهنی فراهانی.، ب. 1393. تحلیل پدیده پراکنده‌رویی شهری در دامنه‎های شهرهای بزرگ مطالعه موردی، دامنه‎های شمالی اصفهان. فصلنامه مطالعات شهری، 10(49): 49-62.


• پارسی، ح ر.، میهنی فراهانی.، ب. 1393. تحلیل پدیده پراکنده­رویی شهری در دامنه‎های شهرهای بزرگ مطالعه موردی، دامنه‎های شمالی اصفهان. فصلنامه مطالعات شهری، 10(49): 49-62.


• پایگاه ملی داده‌های علوم زمینی، 1382.


• پور جعفر، م ر.، منظر الحجه، م.، رنجبر، ا و کبیری، ر. 1391. بررسی روند توسعه فیزیکی شهر سهند و تعیین محدوده‎های مناسب به‌منظور توسعه آتی آن. مطالعات و پژوهش‎های شهری و منطقه ای، 4 (13): 78-42.


• پوراحمد، ر. .1386 استفاده از الگوریتم‎های فازی و GIS  برای مکانیابی تجهیزات شهری موردی 1 محل دفن زباله شهر بابلسر. مجله محیط شناسی، 33 (42): 42-31.


• پایگاه ملی داده‌های علوم زمینی، 1382.


• حسینی، ع؛ ویسی، ر .، محمدی، م.1391. پهنه‌بندی جغرافیایی محدودیت‌های توسعه کالبدی شهر رشت با استفاده از GIS. چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، صص 161-128.


• خسروی، م. 1383. تعیین جهت توسعه فیزیکی شهر اندیمشک با استفاده از داده­های ماهواره­ای. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران، گروه جغرافیا.


• سالنامه آماری استان سیستان‌وبلوچستان، 1390.


• طرح جامع زابل، شرکت پیشگامان آمایش.1390.


• علی نژاد طیبی، ک. 1389. پایان­نامه کارشناسی ارشد. بررسی روند توسعه­ی کالبدی- فیزیکی شهر فیروزآباد، دانشگاه اصفهان.


• کارگروه GIS کمیسیون نرم‌افزار سازمان نظام صنفی، 1390.


• کیانی، ا. 1390. شهر هوشمند ضرورت هزاره سوم در تعاملات یک‌پارچه شهر الکترونیک (ارائه مدلی مفهومی- اجرایی با تأکید بر شهرهای ایران). مجله علمی- پژوهشی آمایش جغرافیا، 14: 64-39.


• کامران، ح.، وارثی، ح.ر.، پریزادی، ط.، حسینی امینی، ح .1390. بررسی نقش طرح‎های توسعه‎ی کالبدی در پراکنده رویی شهری با رویکرد پدافند غیرعامل در سنندج. مجله‎ی جغرافیا و توسعه‎ی ناحیه ای، 9(17): 179-209.


• ماجدی، ح. 1387. زمین مسئله اصلی توسعه شهری. مجله آبادی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، 33: 6-18.


• مجرد، ف.1391. مکان‎یابی نواحی مساعد برای توسعه فیزیکی کلان شهر تهران بر مبنای عناصر اقلیمی و عوامل جغرافیایی. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، پیاپی 47(2): 35-19.


• مرکز آمار ایران، 1392.


• مبارکی، ا.، محمدی، ج.، ضرابی، ا. 1391. ارائه الگوی بهینه گسترش کالبدی- فضایی شهر ارومیه. مجله جغرافیا و توسعه، 32(3): 75- 88.


• وارثی، ح.ر.، رجایی جزین، ع .، قنبری، م .1391. تحلیلی بر عوامل خزش شهری و رشد فیزیکی شهر گناباد با استفاده از مدل آنتروپی‌شاتون و هلدرن. آمایش سرزمین، 4(6): 100-79.


• هوشیاری، ح.، حسین زاده دلیر،کریم. 1385. عوامل و عناصر مؤثر در توسعه فیزیکی شهرهای ایران. مجله جغرافیا و توسه ناحیه ای، 6: 62-32.


• Batisani, N.,Yarnal, B. 2008. Urban Expansion in Centre County, Pennsylvania. Spatial dynamics and Landuse transformations, 29(2): 235-249.


• L, Rolf Baur, E. 2013. Urban sprawl and fragmentation in Latin America: A dynamic quantification and characterization of spatial patterns. Journal of Envirmental management, 115: 87-97.


• Mohdnoor, N., rosin, A. 2013. Determination of spatial faceors in measueing uaban sprawl in kuantan using remote sensing and GIS. social and Behavioral seiences, 85: 502-512.


• Wann, M., Janice, H. 2014. New urbanism and smart growth: toward achieving a smart national Toipei university district. habitat international, 42: 164-174.


• leontidou, L. 2006. Causes of Urban Sprawl in Athens & East Attica, 1981-2001 ,Hellenic Open University. Unit of Geography & European Culture , REM Laboratory, p280


• Malene, M. 2012. The management of urban sprawl by an urban edge strategy. urban forum, 23(1): 61-72


• Mattew, T. 2007. A simple theory of smart growth and sprawl, journal of urban Economic, 61(1): 21-24


• M, P. 2008. A Toolkit for Measuring sprawl. Spriger, 1(1): 5-36