ارزیابی و تحلیل پهنه‎های بلافصل شهر نیک‎شهر به منظور تعیین جهات مناسب توسعه فیزیکی

الموضوعات : آمایش محیط

غلامعلی خمر ¹ , ناهید بلوچ ²

1 - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل، ایران)
2 - فوق لیسانس رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل، ایران)

تاريخ الإرسال : 03 الثلاثاء , ذو الحجة, 1439 تاريخ التأكيد : 29 الإثنين , جمادى الأولى, 1440 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1443

الکلمات المفتاحية: fuzzy logic, ArcGIS, رشد پراکنده, نیک‌شهر,

ملخص المقالة :

یکی از مهم‌ترین مباحث شهر و شهرنشینی در ایران، بررسی و تحلیل رشد و توسعه فیزیکی - کالبدی شهر و شهرنشینی است. دراین‌ارتباط هدف کلی برنامه‌ریزی شهری تأمین رفاه مردم از طریق ایجاد محیطی بهتر، سالم‌تر، مؤثرتر و دل‌پذیرتر است. بدین لحاظ تحلیل تناسب زمین برای توسعة شهری و شناسایی اراضی مناسب اولویت‌دار برای توسعة کالبدی را بسیار ضروری می‌نماید. ازاین‌رو هدف از تحقیق حاضر، بررسی نحوه گسترش فیزیکی- کالبدی شهر نیک‌شهر با تأکید بر پراکنده‌رویی شهری، شناخت عوامل مؤثر در رشد فیزیکی- کالبدی شهر، شناخت توانمندی‎ها و محدودیت‌های توسعه فیزیکی شهر و ارائه راهکارهایی مناسب جهت برنامه‌ریزی اصولی و عملی برای توسعه فیزیکی شهر می‌باشد. روش شناسی تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای، اسنادی و بررسی‎های میدانی می‌باشد، و برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از نرم‌افزار Arc GIS و از روش منطق فازی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده‌شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که عمده‌ترین عارضه طبیعی شهر نیک‌شهر را ارتفاعات و رودخانه‎ها و شاخه‎های منشعب از آن تشکیل می‌دهد که این عوامل باعث شده شهر، شکلی خطی به خود گرفته و در امتداد جنوب غرب به شمال شرق گسترش یابد، و از طرف دیگر ارتفاعات موجود در شمال و بخش‎هایی از جنوب شهر و نیز در محدوده‌ای از بدنه ی غربی شهر موجب گردیده تا شهر در جهت شمال- جنوبی امکان توسعه و گسترش نداشته باشد. در پایان نیز باید اشاره کرد که رشد بی برنامه شهر نیک‌شهر می‌تواند باعث بروز مشکلات عدیده‌ای شود، و در نقطه مقابل، تلاش برای رشد عمودی و هوشمند می‌تواند به توسعه پایدار بیانجامد.

المصادر:

 

• ابراهیم زاده، ع.، رفیعی، ق. 1388. تحلیلی برالگوی گسترش کالبدی فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدل­های آنتروپی شانون و هلدرن و ارائه الگوی گسترش مطلوب آتی آن. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 69(3): 123 - 139.


• اسماعیل پور، ن. 1387. بررسی علل و پیامدهای رشدافقی شهرها، مورد نمونه:شهر یزد. پایان نامه دکتری،دانشگاه تبریز، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.


• امانپور، س.، علیزاده، ه.، قراری، ح. 1392. تحلیلی بر مکان­یابی جهات بهینه توسعه فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از مدل Ahp. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه ای، 3(10): 96-83.


• بهشتی فر، س.، سعدی مسگری، م.، ولدان، م.ج. و کریمی, م. 1389. استفاده از منطق فازی در محیط GIS به‌منظور مکان‌یابی نیروگاه‌های گازی. نشریه مهندسی عمران و نقشه‌برداری، 44(4): 594-589.


• پارسی، ح ر.، میهنی فراهانی.، ب. 1393. تحلیل پدیده پراکنده‌رویی شهری در دامنه‎های شهرهای بزرگ مطالعه موردی، دامنه‎های شمالی اصفهان. فصلنامه مطالعات شهری، 10(49): 49-62.


• پارسی، ح ر.، میهنی فراهانی.، ب. 1393. تحلیل پدیده پراکنده­رویی شهری در دامنه‎های شهرهای بزرگ مطالعه موردی، دامنه‎های شمالی اصفهان. فصلنامه مطالعات شهری، 10(49): 49-62.


• پایگاه ملی داده‌های علوم زمینی، 1382.


• پور جعفر، م ر.، منظر الحجه، م.، رنجبر، ا و کبیری، ر. 1391. بررسی روند توسعه فیزیکی شهر سهند و تعیین محدوده‎های مناسب به‌منظور توسعه آتی آن. مطالعات و پژوهش‎های شهری و منطقه ای، 4 (13): 78-42.


• پوراحمد، ر. .1386 استفاده از الگوریتم‎های فازی و GIS  برای مکانیابی تجهیزات شهری موردی 1 محل دفن زباله شهر بابلسر. مجله محیط شناسی، 33 (42): 42-31.


• پایگاه ملی داده‌های علوم زمینی، 1382.


• حسینی، ع؛ ویسی، ر .، محمدی، م.1391. پهنه‌بندی جغرافیایی محدودیت‌های توسعه کالبدی شهر رشت با استفاده از GIS. چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، صص 161-128.


• خسروی، م. 1383. تعیین جهت توسعه فیزیکی شهر اندیمشک با استفاده از داده­های ماهواره­ای. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران، گروه جغرافیا.


• سالنامه آماری استان سیستان‌وبلوچستان، 1390.


• طرح جامع زابل، شرکت پیشگامان آمایش.1390.


• علی نژاد طیبی، ک. 1389. پایان­نامه کارشناسی ارشد. بررسی روند توسعه­ی کالبدی- فیزیکی شهر فیروزآباد، دانشگاه اصفهان.


• کارگروه GIS کمیسیون نرم‌افزار سازمان نظام صنفی، 1390.


• کیانی، ا. 1390. شهر هوشمند ضرورت هزاره سوم در تعاملات یک‌پارچه شهر الکترونیک (ارائه مدلی مفهومی- اجرایی با تأکید بر شهرهای ایران). مجله علمی- پژوهشی آمایش جغرافیا، 14: 64-39.


• کامران، ح.، وارثی، ح.ر.، پریزادی، ط.، حسینی امینی، ح .1390. بررسی نقش طرح‎های توسعه‎ی کالبدی در پراکنده رویی شهری با رویکرد پدافند غیرعامل در سنندج. مجله‎ی جغرافیا و توسعه‎ی ناحیه ای، 9(17): 179-209.


• ماجدی، ح. 1387. زمین مسئله اصلی توسعه شهری. مجله آبادی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، 33: 6-18.


• مجرد، ف.1391. مکان‎یابی نواحی مساعد برای توسعه فیزیکی کلان شهر تهران بر مبنای عناصر اقلیمی و عوامل جغرافیایی. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، پیاپی 47(2): 35-19.


• مرکز آمار ایران، 1392.


• مبارکی، ا.، محمدی، ج.، ضرابی، ا. 1391. ارائه الگوی بهینه گسترش کالبدی- فضایی شهر ارومیه. مجله جغرافیا و توسعه، 32(3): 75- 88.


• وارثی، ح.ر.، رجایی جزین، ع .، قنبری، م .1391. تحلیلی بر عوامل خزش شهری و رشد فیزیکی شهر گناباد با استفاده از مدل آنتروپی‌شاتون و هلدرن. آمایش سرزمین، 4(6): 100-79.


• هوشیاری، ح.، حسین زاده دلیر،کریم. 1385. عوامل و عناصر مؤثر در توسعه فیزیکی شهرهای ایران. مجله جغرافیا و توسه ناحیه ای، 6: 62-32.


• Batisani, N.,Yarnal, B. 2008. Urban Expansion in Centre County, Pennsylvania. Spatial dynamics and Landuse transformations, 29(2): 235-249.


• L, Rolf Baur, E. 2013. Urban sprawl and fragmentation in Latin America: A dynamic quantification and characterization of spatial patterns. Journal of Envirmental management, 115: 87-97.


• Mohdnoor, N., rosin, A. 2013. Determination of spatial faceors in measueing uaban sprawl in kuantan using remote sensing and GIS. social and Behavioral seiences, 85: 502-512.


• Wann, M., Janice, H. 2014. New urbanism and smart growth: toward achieving a smart national Toipei university district. habitat international, 42: 164-174.


• leontidou, L. 2006. Causes of Urban Sprawl in Athens & East Attica, 1981-2001 ,Hellenic Open University. Unit of Geography & European Culture , REM Laboratory, p280


• Malene, M. 2012. The management of urban sprawl by an urban edge strategy. urban forum, 23(1): 61-72


• Mattew, T. 2007. A simple theory of smart growth and sprawl, journal of urban Economic, 61(1): 21-24


• M, P. 2008. A Toolkit for Measuring sprawl. Spriger, 1(1): 5-36