امکان سنجی تهیه طرح‌های سیال شهری در برنامه‌ریزی کلان‌شهرها (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

فاطمه صفری ¹ (دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران))
کریم حسین زاده دلیر ² (گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ،واحد مرند ،دانشگاه آزاد اسلامی ،مرند ،ایران)
محمدرضا پورمحمدی ³ (گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه تبریز ،تبریز،ایران)

تاریخ دریافت : 1396/11/15 تاریخ پذیرش : 1397/03/03 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: امکان سنجی, تبریز, ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی, طرح سیال شهری,

چکیده مقاله :

امروزه روش شناسی تهیه طرح‌های شهری در کشورهای توسعه یافته عمدتاً مبتنی بر طرح‌های سیال شهری است. دشواری پیش‌بینی آینده ایجاب می‌کند برنامه‌ریزی شهری حالتی انعطاف‌پذیر داشته باشد در این راستا طرح سیال شهری در فرایند نظام برنامه‌ریزی شهری ایران مطرح گردیده‌است. در کلان‌شهر تبریز مانند کلان‌شهرهای دیگر ایران طرح ایستا (جامع) دیگر پاسخگوی نیازهای شهری نیست و طرح توسعه این کلان‌شهر باید به سمت پویایی و انعطاف‌پذیری گام بردارد. هدف این پژوهش امکان سنجی طرح سیال شهری در برنامه‌ریزی کلان‌شهر تبریز است. در این راستا فرض اصلی تحقیق بر این است که رویکرد سیال شهری در تهیه طرح توسعه کلان‌شهر تبریز از نظر قوانین شهرسازی، نظام و ساختار مدیریتی (متمرکز) و عوامل مالی امکان پذیر است. برای انجام پژوهش از روش تحلیلی و توصیفی استفاده شده است. در ابتدا از روش SWOT برای بررسی وضعیت فعلی توسعه کلان‌شهر تبریز و برای اطمینان از صحت موقعیت به‌دست آمده از روش سوات، از مدل SPACE استفاده شده است. در نهایت برای اولویت‌بندی استراتژیهای حاصل از این دو مدل از مدل QSPM استفاده شده است. بر اساس الویت‌بندی طرح سیال شهری مناسب‌ترین رویکرد توسعه کلان‌شهر تبریز است. در نهایت با مدلBSC (کارت امتیازی متوازن) به امکان سنجی طرح سیال در کلان‌شهر تبریز پرداخته شده که نتایج نشان می‌دهد که در شرایط فعلی کلان‌شهر تبریز زمینه‌ها و آمادگی کامل برای بکارگیری رویکرد سیال وجود ندارد و طبق میانگین چهار وجه کارت امتیازی متوازن فقط 39.86 درصد آمادگی بکارگیری این رویکرد وجود دارد. بزرگترین مانع در زمینه هدایت توسعه کلان‌شهر تبریز با رویکرد سیال فرایند داخلی سازمان است و وجه مالی با40درصد کارایی دومین مانع و وجه نوآوری و یادگیری با 44.44 درصد سومین مانع به‌کارگیری رویکرد سیال هستند و فقط وجه شهروندی با 75 درصد وضعیت مطلوبی در به‌کارگیری رویکرد سیال شهری دارد.

چکیده انگلیسی:

Nowadays, the methodology of urban plans preparation in developed countries is often based on urban fluid plans. In Tabriz metropolis like other cities of Iran, the static plan (general), no longer can satisfy the urban demands and the developmental  plan of this metropolis has to step towards dynamics and flexibility The present research aims to evaluate the feasibility of urban fluid plan in Tabriz planning. In this course, the main assumption of the research is based on the urban fluid approach in preparation of Tabriz development plan in terms of the feasibility of urbanism rules, management system (concentrated) and financial factors. At first, the SWOT method has been utilized to review the current situation of development in Tabriz and in order to assure the accuracy of the obtained situation, the SWOT method from SPACE model has been used.  Finally, in order to prioritize the strategies of such two models, the QSPM model was used. It was found that the urban fluid plan is the most suitable plan for Tabriz. Finally, through BSC model (Balanced Score Cart), the feasibility of fluid plan in Tabriz metropolis was evaluated which its results show that in the current situations of Tabriz, there are no fields of general provision to utilize the fluid approach, and based on average of four balanced score cart, only there is 39.86 percent provision for the utilization of the given approach. The major obstacle in the development of Tabriz with fluid approach was the inner procedure of the organization, and financial dimension with 40 percent efficiency as the second obstacle and innovation and learning dimension with 44.44 percent is the third obstacle of fluid approach and only, citizenship dimension with 75 percent has the optimum situation in utilization of  urban fluid approach.

منابع و مأخذ:

 

1-     پناهی جلودار، قربان،1379، تحلیلی بر روند حاشیه نشینی در مادر شهرهای ایران، نمونه موردی تبریز، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز196.

2-     جمهیری، محمود، ذبیحی، حسین، ماجدی، حمید، نظام اجرایی حلقه مفقوده برنامه‌های شهری در ایران تحلیلی بر نظام اجرایی طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری،1387، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط، دوره 10، شماره دوم، تابستان87.

3-     عزیزپور، ملکه،1375، توان سنجی محیط طبیعی و توسعه فیزیکی شهر تبریز، رساله دکترای دانشگاه تربیت مدرس.278.

4-     رحیمی، اکبر، 1399، سیاست‌های زمین شهری و تأثیر آن بر توسعه شهر تبریز، فصلنامه آمایش محیط،شماره.110.48-129.

5-     کیم یونگ هون و جان رنه شورت، 1388، شهر و اقتصاد، ایرج اسدی، اقتصاد شهر، شماره اول،16،23.

6-      ماجدی، حمید، سعید نیا، بهرام، صالحی، بهرام، مشهودی سهراب، مهدیزاده، جواد،1387، مبانی و چارچوب بازنگری شرح خدمات طرح‌های توسعه شهری، وزارت مسکن و شهرسازی.28.

7-     مرادی، پرنا، کلهرنیا، بیژن، قنبری، نوذر،1395، ساختارگرایی و تأثیر آن بر شهرسازی، فصلنامه آمایش سرزمین، شماره 42،188 -211.

8-     مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران،1391، شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی طرح جامع تهران، انتشارات مدیریت فناوری اطلاعات و مرکز اسناد،82.

9-     مشهودی، سهراب، 1385، مبانی طرح سیال شهری،شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، چاپ دوم-265.

10- مهدیزاده، جواد و همکاران 1382 ؛ برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری؛ مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران چاپ اول،584.

11- مهندسین مشاور شارمند،1382،شیوه‌های تحقق طرحهای توسعه شهری در ایران، جلد اول، سازمان شهرداریهای کشور،چاپ دوم،75.

12-  Ahn, H.,)2001(. Applying the Balanced Scorecard Concept: An experience report. Journal of Long Range Planning, Vol. 34, No. 4, P. 441-461.

13-  Banker,R.D., Chang,H., Janakiraman,S.N. and Konstans,C., (2004),”A balanced scorecard analysis of performance metrics ”,European Journal of Operational Research,Vol 154,pp:423–436.

14-  Cardinaels,E., Paula,M.G. and Veen-Dirks,V.,(2010), Financial versus non-financial information: The impact of information organization and presentation in a Balanced Scorecard, Accounting Organizations and Society ,Vol 35, PP:565–578.

15-  Clinton,D., Webber,S.A. and Hassel,J.M., (2002).”Implementing the balanced scorecard using the analytic hierarchy process ”Management Accounting Quarterly, Vol 3, pp:1–11.

16-  Kahraman, Cengiz, Demirel, Nihan C etin, Demirel, Tufan (2007), “Prioritization of E-Government Strategies Using a SWOT-AHP

17-  Analysis: The Case of Turkey”, European Journal of Information Systems, 16, 284-298.

18-  Kaplan,R.S. and Norton, D.P.,(1996), Using the balanced scorecard as a strategic management system”,Harvard Business Review, Vol 74,pp:75–85.

19-  Karathanos,D. and Karathanos,P.(2005), Applying the Balanced Scorecard to education”, Journal of Education for Business, Vol 15,pp:222-230.

20-  longan ,J.R;Molotch, H. L. (1987), Urban Fortunes, University of California, Berkely.

21-  Shrestha, Ram K,Alavalapati, Janaki R.R, Kalmbacher, Robert S., (2004),”Exploring the Potential for Silvopasture Adoption in South-Central Florida: An Application of WOT-AHP Method”, Agricultural Systems ,81, 185-199

22-  Sutcliffe, (1980) Anthony, the rise of modern urban planning 1800-1914, mansell, London.

23-  - Meredith E.David,Forest,David,&Fred,R.David,2009.Th Quantitative strategic Planning Matrix (QSPM) Applied To A Retail Computer Store. The Coastal Business Journal.

24-  Milis,K. and Mercken,R.,(2004),”The use of the balanced scorecard for the evaluation of information and communication technology

25-  projects”,International Journal of Project Management,Vol 22,pp:87–97

26-  Moores,K., and Craig,J.,(2010),Strategically aligning family and business systems using the Balanced Scorecard," Journal of Family Business Strategy,Vol 1,PP: 78–87.