آسیب پذیری کالبدی شهری در مخاطرات طبیعی(زلزله)مطالعه موردی شهر شیراز
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری
محسن کوه پیما
1
,
مرضیه موغلی
2
,
محمد ابراهیم عفیفی
3
1 - محسن کوهپیما: دانشجوی دکتری جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
2 - عضو هیات علمی گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
3 - عضو هیات علمی گروه جغرافیا دانشگاه ازاد اسلامی واحد لارستان
کلید واژه: عوارض ژئومورفولوژیک, آسیبپذیری, کالبد شهر, پدافند غیرعامل, شهر شیراز,
چکیده مقاله :
در این تحقیق، آسیبپذیری شهر شیراز به تهدیدهای بینالمللی و اهمیت پدافند غیرعامل مورد بررسی قرار گرفته است. پدافند غیرعامل بهتازگی در روند سیاستگذاری و طراحی شهری مورد توجه قرار گرفته و لزوم تحقق اهداف آن در طرحها مورد ارزیابی قرار گرفته است. این تحقیق با بررسی میزان آسیبپذیری کالبدی شهر و تحلیل علل ایجاد این شرایط، به بهبود شهری و مقابله با تهدیدها میپردازد. از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی و مشارکت خبرگان برای شناسایی پهنههای آسیبپذیر استفاده شده و نقشههای لایههای اطلاعاتی تهیه شدهاند. این پژوهش از رویکرد توصیفی-تحلیلی و موردی استفاده کرده، مطالعات پدافندی به تحلیل علل تغییرات آسیبپذیری در این تحقیق، از شیوه مصاحبه با خبرگان و کارشناسان متخصص برای تعیین اهمیت شاخصها و معیارها استفاده شده است. با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی Fuzzy ANP و منطق فازی در سیستم اطلاعات جغرافیایی، نقشههای فازی آسیبپذیری شهر شیراز تهیه شدهاند. سپس با استفاده از شیوه میانگینگیری وزندار مرتب (OWA)، نقشههای نهایی آسیبپذیری تهیه شدهاند. در ادامه، با استفاده از روش SWOT، ویژگیها، قابلیتها، و محدودیتهای ژئومورفولوژیکی در پدافند غیرعامل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند. بر اساس نظر کارشناسان و روش سلسله مراتبی، شاخص مکانیابی در آسیبپذیری کالبدی با وزن ۰.۹۹ رتبه اول را کسب کرده و بیشترین آسیبپذیری متمرکز در منطقه مرکزی شهر و کوی ولیعصر است. نتایج نشان میدهد که با تدابیر ویژه در طول زمان، میزان خسارات در زمان حمله دشمن قابل کاهش است، و ژئومورفولوژی شهر شیراز از اهمیت خاصی در پدافند غیرعامل برخوردار است، بهویژه در مناطق شمال و غربی شهر.
In this research, vulnerability of Shiraz city to international threats and the importance of passive defense has been investigated. Passive defense has recently been considered in the process of urban planning and policy and design and the necessity of achieving its goals in the plans has been evaluated. This research examines the physical vulnerability of the city and analyzes the causes of these conditions, to improve the urban and confront the threats. Fuzzy Analytic Hierarchy Process (AHP) and expert participation methods are used to identify vulnerable areas and information layer maps are prepared. This research has used a descriptive-analytical and case approach, defense studies to analyze the causes of vulnerability changes in this research, and the method of interviewing experts and experts has been used to determine the importance of indicators and criteria. Fuzzy ANP and fuzzy logic in geographic information system have been used to prepare fuzzy maps of vulnerability in Shiraz. Then, by using OWA, the final vulnerability maps have been prepared. Below, using SWOT method, features, capabilities, and hadd
1. اخباري محمد, احمدي مقدم محمدعلي.(1393). بررسي پدافند غيرعامل در مديريت شهري، 2( 34) : 69-36.
2. اسماعيلي شاهرخت، مسلم, تقوايي، علي اكبر.(1390 ). ارزيابي آسيب پذيري شهر با رويکرد پدافند غير عامل با استفاده از روش دلفي، نمونه موردي: شهر بيرجند، نشریه مدیریت شهری، 9(28).
3. اصغري سراسكان رود، صیاد؛ زینالي، بتول.(1395) .تعیین سایتهاي مناسب توسعه شهري بر اساس مؤلفه هاي ژومورفولوژیك مطالعه موردي شهر ارومیه، فصلنامه هیدروژ ومورفولوژي، 7 ،57-39.
4. اکبری، الهه، پورهاشمی، سیما و معتمدی راد، محمد، نقش و کارکرد عوارض ژئومورفولوژی در مسائل امنیتی و دفاعی کشور، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالشها و رهیافتها، 1391، 184- 193.
5. امینی ورکی، سعید ، مدیری، مهدی ، شمسایی زفرقندی، فتح اله ، قنبری نسب، علی. (1393). شناسایی دیدگاه های حاکم بر آسیب پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مولفه های تاثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو،هفته نامه پدافند غیرعامل، 3:18-5.
6. اميني، مصطفي, قهرودي تالي، منيژه, سرور، هوشنگ.(1395)، سير تکويني نظريه هاي ژئومورفولوژي، جغرافيا و برنامه ريزي محيطي (مجله پژوهشي علوم انساني دانشگاه اصفهان)، 27(4): 93-115.
7. انوری، محمودرضا، اکبری، عطاالله، آقاجانی، سمیه.(1399). ارزیابی آسیبپذیری پدافندغیرعامل شهر زاهدان با استفاده از روش سلسله مراتب (AHP). مجله علمی و ترویجی پدافندغیرعامل،11(4): 73-86.
8. بازنگری طرح تفصیلی شهر شیراز،1385.
9. بازنگری طرح جامع شیراز،1396.
10. بوذری، سهیلا.(1388). زمين شناسي و كاربرد آن در پدافند غيرعامل، نشریه زمین، 4(2): 1-10.
11. پورمحمدي، محمدرضا, مصيب زاده، علي.(1387). آسيب پذيري شهرهاي ايران در برابر زلزله و نقش مشاركت محله اي در امدادرساني آنها، جغرافیا و توسعه، 6(12): 117-144.
12. پورهاشمی، سیما، اصانلو، علی، منصوری دانشور، محمدرضا، سلیمانی، حمیدنژاد.(1395). ارزیابی توانهای توپوگرافیک در تدوین راهبردهای بهینه پدافند غیرعامل برای شهرهای مرزی، اطلاعات جغرافیایی،25(97): 82- 96.
13. پورهاشمی، سیما، اصانلو، علی، منصوری دانشور، محمدرضا، و نژادسلیمانی، حمید. (1395). ارزیابی توانهای توپوگرافیک در تدوین راهبردهای بهینه پدافند غیرعامل برای شهرهای مرزی (مطالعه موردی: شهر زاوین در نوار مرزی ایران و ترکمنستان, استان خراسان رضوی). اطلاعات جغرافیایی، 25(97)، 81-96.
14. جعفریزاده، امید، حمزه، فرهاد، شاخص سازی پدافندغیرعامل از منظر زیرساختی در فضای شهری.(1397). فصلنامه علمی – پژوهشی فرماندهی و کنترل،2(3): 92-114.
15. حاجیپور، خلیل، پیاب، آرمین، تحلیل آسیبپذیری پدافندی مناطق شهر با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: منطقه 2 شیراز)، (1398).برنامهریزی و امایش فضا، 22(1):51-82.
16. حجازی, اسدالله, روستایی, شهرام, فخری, سیروس, حیدری, زهرا.(1400). ارزیابی توانمندیهای ژئومورفولوژیکی مناطق مرزی استان کرمانشاه با رویکرد پدافند غیرعامل. پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی9(4):202-186.
17. حجازی، سیروس، روستایی، شهرام، فخری، سیروس و همکاران.(1400). ارزیابی توانمندیهای ژئومورفولوژیکی مناطق مرزی استان کرمانشاه با رویکرد پدافند غیرعامل، پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، 9(4): 186-202.
18. حسینی امینی، حسن، امیریان، سهراب، بداقلو، ساسان و همکاران.(1398). ارزیابی ساختار شهری در راستای برنامهریزی پدافند غیرعامل با روش swot (مطالعه موردی: بوشهر)، فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیا،، 9(2):539-555.
19. حسين زاده سيدرضا.(1387)، ژئومورفولوژي و مطالعات آن در ايران بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، نشریه پژوهشهای جغرافیایی، 40(64): 137-155.
20. حیدری، محمدتقی و طاهری، علیرضا، تحلیل تناسب کاربریهای استراتژیک اراضی درونشهری با رویکرد پدافند غیرعامل.(1400). فصلنامه علوم و فنون نظامی، 17(58): 5-27.
21. خوش لهجه، زهرا، نقش عوارض ژئومورفولوژی در پدافندغیرعامل شهرستان قوچان، دانشگاه حکیم سبزواری، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، پایاننامه کارشناسی ارشد، 1393.
22. ريگی، حبيب الله.(1400). تاثير عوامل ژئومورفولوژيکی بر مراکز سکونتگاهی (مطالعه موردی: رودخانه دامن). پايان نامه کارشناسي ارشد ،جغرافيا، گرايش ژئومورفولوژی. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
23. زنگنه اسدی محمدعلی ، امیراحمدی ابوالقاسم ، ابراهیمی مسلم ، محمدنیا ملیحه(1394)، بررسی نقش عوارض ژئومورفولوژی در پدافند غیرعامل (مطالعه موردی ناحیه مرزی ایران و ترکمنستان در شهرستان های سرخس و باجگیران)، نشریه پدافند غیرعامل و امنیت، 13:82-51.
24. زنگنه اسدی محمدعلی, تقوی مقدم ابراهیم, بیرامعلی فرشته(1398)، ارزیابی نقش لند فرم های ژئومورفولوژیکی در استراتژی دفاعی و امنیتی و پدافند غیرعامل کشور (مطالعه موردی: ناحیه مرزی خراسان شمالی)،نشریه علوم و فنون مرزی، 8(2):81-55.
25. زنگي آبادي علي, وارثي حميدرضا, درخشان حسين(1389)، تحليل و ارزيابي عوامل آسيب پذيري شهر در برابر زلزله، نمونه موردي: منطقه 4 تهران، نشریه امداد و نجات،2(3): 10-19.
26. سالاری سردری، فرضعلی و کیانی، اکبر، تحلیل اصول و رویکردهای پدافندغیرعامل در برنامهریزی استفاده از اراضی.(1397). فصلنامه علمی – ترویجی پدافندغیرعامل، 9(2): 11-24.
27. شكور علي, شمس الديني علي, توكلي ليلا(1395) نقش عوامل ژئوموفولوژيک در توسعه فيزيکي شهرها با استفاده از نرم افزار GIS (مطالعه موردي: بخش ميمند- فارس، نشریه جغرافیای طبیعی، 9(2): 17-34.
28. صادقی، علیرضا، حیدری، محمد، و آقایی، فاطمه. (1398). ارزیابی آسیب پذیری پهنه های شهری با رویکرد پدافند غیرعامل, مورد پژوهی: مناطق 10 گانه شهرداری شیراز. شهر ایمن، 2(6 ).
29. صفاري امير, مقيمي ابراهيم(1388)، ارزيابي ژئومورفولوژيکي توسعه شهري و آسيب پذيري ناشي از زمين لغزش در دامنه هاي کوهستاني کلان شهر تهران، پژوهشهاي جغرافياي طبيعي (پژوهش هاي جغرافيايي)، دوره 41، شماره 67.
30. طرح مجموعه شهری،1390
31. عادلی، زینالعابدین، بیگ بابای، بشیر، اقبالی، ناصر و حاتمی، اصغر.(1395). ارزیابی ساختار شهری در راستای برنامهریزی پدافندغیرعامل با استفاده از روش swot (مطالعه موردی: شهر بناب). 9(32): 151-167.
32. عبدالمالکی، علی، صفری نامیوندی، مهدی، پهنهبندی حریم امن زیرساخت شهرهای پشتیبان جنگ از منظر پدافندغیرعامل مطالعه موردی شهر بروجرد، نشریه علمی پدافند غیرعامل، 1400، دوره دوازدهم، شماره 3، صص: 87-100.
33. عزتی، نصرالله؛ حیدریپور، اسفندیار؛ اقبالی، ناصر. (1390) .نقش و جایگاه آمایش سرزمین مناطق مرزی در برنامهریزی (مطالعه موردی: مناطق مرزی ایران)، فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، 3(4):197-179.
34. علیپور، عباس و باقری، سیدسجاد (1395).بررسی نقش ویژگیهای ژئومورفولوژیکی در دفاع از مناطق مرزی و تعیین خطوط دفاعی بر اساس آن (مطالعه موردی: منطقه عمومی سرپلذهاب، استان کرمانشاه)، نشریه جغرافیای نظامی و امنیتی، 22(2):26-5.
35. عيسي لو شهاب الدين, لطيفي غلامرضا, گودرزي وحيد(1395)، ارزيابي آسيب پذيري کالبدي بافت منطقه يک شهر تهران در برابر زلزله احتمالي با استفاده از روش" IHWP " و سيستم " GIS "، نشریه اطلاعات جغرافیایی، 25(100).
36. فخری، سیروس، مقیمی، ابراهیم، یمانی، مجتبی و همکاران، تاثیر عوامل ژئومورفولوژیکی و اقلیمی زاگرس جنوبی در منطقه شمال تنگه هرمز بر دفاع غیرعامل (تاکید بر مکانیابی مراکز حساس و مهم).(1392). پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی،2(2): 81-98
37. Ahmadi, S. A. Zarei, B. Ranjbar, M. S. (2016).Geographical Analysis of Security in Border Areas (Case Study: Bandar Abbas), Journal of Defense Policy, 24(95): 223-250. [In Persian].
38. Ahmed, H. M. Essa, H. S. (2021).Survey of intelligent surveillance system for monitoring international border security, materialstoday, 47:37-49.
39. Akbari, A.Pourhashemi, S.Motamedirad, M. (2012).The role and function of geomorphological features in security and defense issues of the country, National Conference on Border Cities and Security, Challenges and Approaches. [In Persian].
40. Akhbari, M. Zarghani, S. H. Minaei, M. (2020).Investigating the Impact of Natural Factors on the Security of Iran's Eastern Borders Using Remote Sensing of a Case Study of the Khorasan Razavi-Afghanistan Border Region, Journal of Spatial Planning, 2(3):191-207. [In Persian].
41. Alipour, A. Bagheri, S. S. (2016).Investigation of the role of geomorphological features in the defense of border areas and determination of defense lines based on it (Case study: Sarpolzahab General Area, Kermanshah Province), Journal of Military and Security Geography, 22(2):5-22. [In Persian].
42. Ashouri, F. (2018) Explaining the concept of security and its components in border areas, the first conference on competitiveness and the future of urban development, Tehran. [In Persian].
43. Baghdadi,E.(2014). an Analytical Approach to the Issue of Passive Defense in Relation with Preservation of Urban Elements, Current World Environment. 9(2):350-360.
44. Ezzati, E.Savarrokhsh, A. (2013).Dimensions of Threat and Insecurity along the Eastern Borders of Iran with Emphasis on Drug Transit, Greater Khorasan Quarterly, 4(12): 47-61. [In Persian].
45. Ezzati, N.Heydaripour, E.Eghbali, N. (2011).The role and place of land management in border areas in planning (Case study: Iran border areas), Journal of New Attitudes in Human Geography, 3(4): 179-197. [In Persian].
46. Fernandez, Veronica, Botero.(2016). Geo-information for measuring vulnerability to earthquake: a fitness for use approach. PhD thesis, ITC, Netherland.
47. Galgano, F., Rose. F. (2020). Military Geoscience, Encyclopedia of Geology (Second Edition), pp: 648-659Galgano, F., Rose. F. 2020. Military Geoscience, Encyclopedia of Geology (Second Edition), pp: 648-659.
48. Ghasemi, M.Golsomian, H.Minaei, H. (2019) Development gaps, an obstacle in achieving sustainable security in border areas Case study: Taybad border city, Journal of Land Geography Engineering, 3(6): 63-78. [In Persian].
49. Glassner, M.,Fahrer, C. (2004) Political Geography, USA: john Wiley and Son.
50. Hanafi, A.Bayat, H. R.Nemati, A. H. (2019).Assessing the effect of geographical factors on passive defense in the border areas of Iran and Afghanistan (with emphasis on the location of military centers), Journal of Military Management, 19(75):60-33. [In Persian].
51. Hashemi, S. M.Hekmatonia, H.Esmailzadeh, A. (2019).Leveling the security stability of border cities using cluster analysis (Case study: cities of North Khorasan province), Journal of Space Geography, 9(32):163-180. [In Persian].
52. Hossein Ali, F.Nazeri, P. (2017).Location of military installations with passive defense approach (Case study: Mazandaran province), Journal of Experimental Research in Civil Engineering, 4(2): 95-110. [In Persian].
53. Jalalian, S. I.Waysian, M. (2015).A Study of Sustainable Security in the Border City of Sardasht from the Perspective of Security Experts, Journal of Border Studies, 6(1): 127-145. [In Persian].
54. Kamran Dastjerdi, H. (2021).Investigating the role of natural factors on the safety of border rivers in Iran, Journal of Human Geographical Research, 53(2):767-792. [In Persian].
55. Karimi Kordabadi, M. Shafaei, M. (2012).The role of land morphological forms in the security of border cities (Mirjavah to Jaleq), National Conference of Border Cities and Security; Challenges and approaches, Zahedan. [In Persian].
56. Le Cozannet, G., Garcin, M., Bulteau, T., Mirgon, C., Yates, M. L., Méndez, M., Baills, A., Idier, D., and Oliveros, C.: An AHP-derived method for mapping the physical vulnerability of coastal areas at regional scales, Nat. Hazards Earth Syst. Sci., 13, 1209–1227, https://doi.org/10.5194/nhess-13-1209-2013, 2013.
