واکاوی تاثیر سامانه کم فشار سودانی بر بارش های رگباری ناحیه کوه پایه‌ای داخلی ایران

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

محسن فنودی ¹ , کمال امیدوار ² , احمد مزیدی ³

1 - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی دانشگاه یزد،یزد، ایران
2 - استاد گروه جغرافیای طبیعی(آب وهوا شناسی) دانشگاه یزد ،یزد، ایران
3 - دانشیارگروه جغرافیای طبیعی( آب وهوا شناسی) دانشگاه یزد ،یزد، ایران

تاریخ دریافت : 1395/09/01 تاریخ پذیرش : 1396/03/31 تاریخ انتشار : 1396/03/31

کلید واژه: ایران, کم‌فشار سودانی, آزمون من کندال, بارش رگباری, ناحیه کوه پایه ای داخلی,

چکیده مقاله :

سامانه‌های همدیدی گوناگونی از قبیل پرفشار سیبری، کم‌فشار مدیترانه، کم‌فشار سودانی و موسمی هندوستان اقلیم ایران را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهند. در این پژوهش تغییرات فشار هسته مرکزی سامانه کم فشار سودانی برای پاسخ به این پرسش که آیا در دوره آماری این سامانه بر بارش های رگباری ناحیه کوهپایه ای داخلی ایران تاثیری داشته، مورد مطالعه قرار گرفت. در این مطالعه طی دوره 30 ساله آماری 1985 الی 2014، آمار رگبار های ایستگاه های همدید منطقه که توسط کد های دیده بانی 80 الی 99 در این ایستگاه ها ثبت و گزارش می گردند، استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و همچنین داده های فشار سطح دریا از مرکز پیش‌بینی محیطی آمریکا اخذ و طول و عرض جغرافیایی کانون تشکیل سامانه‌ کم‌فشار سودانی، مورد واکاوی و مطالعه قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که در فصل زمستان میانگین تعداد و مقدار بارش های رگباری در ایستگاه های همدید منطقه، در طول دوره آماری کاهش یافته و همچنین فشار هسته مرکزی سامانه کم‌فشار سودانی نیز نشان می دهد که در فصل زمستان دارای تغییرات معنی‌دار در راستای تضعیف عملکرد بارش رگبارها بوده و از تعداد و بارش آنها کاسته شده است و از لحاظ مکانی در طول جغرافیایی آن تغییر معنی‌داری رخ نداده ولی عرض جغرافیایی آن به عرض‌های پایین‌تر منتقل شده است که جابجایی جنوب‌سوی آن می تواند فرآیند ادغام آن با سامانه‌های مدیترانه‌ای و در نتیجه بارش ها را تضعیف نماید. تغییرات در فشار هسته مرکزی کم‌فشار سودانی در پائیز، در راستای افزایش میزان بارش رگبارها علی رغم ثابت بودن تعداد رگبارها در منطقه مورد مطالعه است. طول جغرافیایی محل تشکیل هسته مرکزی سامانه کم‌فشار سودانی در پائیز دارای تغییرات معنی‌داری بوده است. همچنین این سامانه از لحاظ عرض جغرافیایی در فصل پاییز تغییرات معنی‌دار نداشته ولی علامت مثبت نشان می‌دهد که به سمت عرض‌های بالاتر و شرق متمایل شده است که موجب افزایش تاثیرگذاری این سامانه در فصل پائیز بر روی ناحیه کوه پایه ای داخلی ایران شده است.

منابع و مأخذ:

1-اسمعیل نژاد، مرتضی(1392): پردازش داده های اقلیمی، چاپ اول، تهران، انتشارات فکر بکر

2-امیدوار، کمال (1386): بررسی و تحلیل شرایط سینوپتیکی و ترمودینامیکی رخداد بارش در منطقه شیرکوه یزد، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 59، صص98-81 .

3-امیدوار، کمال (1392): آب و هواشناسی همدیدی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه یزد.

4-پرک، فاطمه و روشنی، احمد و علیجانی، بهلول (1394): واکاوی همدیدی سامانه کم فشار سودانی در رخداد ترسالیها و خشکسالیهای نیمه جنوبی ایران ، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره پانزدهم،  صص 90-75 .

5-جوانمرد، سهیلا و بداق جمالی، جواد و آسیایی، مهدی (1382): بررسی همبستگی تغییرات فشار قزاقستان-دریای عمان با نوسان های بارش ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 71، صص 150-136.

6-جوانمرد، سهیلا و آسیایی، مهدی (1383): فرهنگ اصطلاحات هواشناسی و اقلیم شناسی، چاپ اول، مشهد، انتشارات سخن گستر.

7-علیجانی بهلول (1388): آب و هوای ایران، چاپ نهم، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.

8-علیجانی بهلول (1392): اقیم شناسی سینوپتیک، چاپ ششم، تهران، انتشارات سمت.

9-قائدی، سهراب (1391): بررسی همدید فرود دریای سرخ و تاثیر آن بر بارش ایران، رساله دکتری اقلیم شناسی دانشگاه اصفهان، اساتید راهنما: موحدی، سعید و مسعودیان، ابوالفضل، ص 8 .

10-قویدل رحیمی، یوسف(1389): نگاشت و تفسیر سینوپتیک اقلیم با استفاده از نرم افزار گردس، چاپ اول، تهران، انتشارات سها دانش

11-کاویانی، محمد رضا و علیجانی، بهلول (1388): مبانی آب و هواشناسی، چاپ پانزدهم، تهران، انتشارات سمت.

12-گندمکار، امیر (1391): مدیریت بحران وقوع سیل در شهر اصفهان با استفاده از سامانه های جوی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27 ، شماره دوم، شماره پیاپی 105، شماره مقاله 860، صص 18175-18161.

13-لشکری، حسن و پژوه، فرشاد و بیتا، محمد (1394): تحلیل همدید بارش تگرگ فراگیر در غرب ایران، فصلنامه ی علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره پانزدهم، صص 85-83.

14-مفیدی، عباس و زرین،آذر (1384): بررسی سینوپتیکی تاثیر سامانه کم فشار سودانی در وقوع بارشهای سیل زا در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 77 ، صص 136-113. 

15.Alpert, P., Neeman, B. U., & Shay-El, Y.(1990).Intermonthly variability of cyclone tracks in the Mediterranean. Journal of Climate, 3, 1474–1478.

16.Alpert, P, etal (2004). A new season definition based on classified daily synoptic system: An example for the eastern Mediterranean. Int.J.Climatol. Vol.24,pp.1013- 1021

17.Bitan,A.,&Saaroni, H. (1992).The horizontal and vertical extension of the Persian gulf pressure trough.International Journal of Climatology,12,733-747.

18.Dayan, U.,&Abramsky, R.(1983).Heavy rain in the Middle East related to unusual jet stream properties.Bulletin of the American Meteorological Society, 64(10), 1133-1140.

19.Kidron, G.J.,& Pick, K.(2000).The limited role of localized convective storms in runoff production in the Western Negev Desert. Journal of Hydrology, 229, 281-289

20.Yarnal, B (1993), Synoptic climatology in environmental analysis: a primer. UK, London: Belhaven.