تحلیل اثر تغییر اقلیم بر کیفیت زیستگاههای طبیعی (مطالعه موردی: کوهستان سهند)

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

علی اصغر آزاد ¹ (دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
منوچهر فرج زاده اصل ² (استاد گروه جغرافیای طبیعی ،دانشگاه تربیت مدرس، تهران ،ایران)
رضا برنا ³ (دانشیار گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/01/14 تاریخ پذیرش : 1397/07/17 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: GIS, تغییر اقلیم, شاخص پایداری, واژگان کلیدی: محیط زیست, سنجش از راه دور,

چکیده مقاله :

بانک جهانی شاخص‌های توسعه جهان را در مورد برخی از شاخص‌های کلا‌ن محیط‌زیستی منتشر می‌‌کند که تحولا‌ت این شاخص‌ها ملا‌ک تحولا‌ت و روند‌‌های محیط‌زیستی در خصوص حفاظت از محیط زیست قرار می‌‌گیرد. این شاخص‌ها شامل مساحت مراتع، درصد اراضی کشاورزی، میزان افت سالانه آبهای شیرین، بهبود منابع آب، بهبود سیستم‌های بهداشتی دفع فاضلاب در نواحی شهری، سرانه استفاده از انرژی، سرانه انتشار دی‌اکسیدکربن و سرانه مصرف انرژی الکتریکی بوده و شاخص پایداری محیط‌زیست (ESI) توانایی کشورها برای حفاظت از محیط‌زیست طی چند دهه آینده را می‌‌سنجد. اهداف اصلی این مطالعه شناخت وضعیت موجود محیط زیست از جمله ویژگی های اقلیمی، تنوع زیستی بود تا با سناریوسازی و مقایسه وضعیت محیط زیست، اثرات تغییرات اقلیمی بر محیط زیست با استفاده از تکنولوژی نوین از جمله بهره گیری از توان تکنولوژی علم سنجش از دور، GIS و نرم افزار INVEST مورد بررسی قرار گیرد. برای انجام این مطالعه از داده های ایستگاه های سینوپتیک و تصاویر ماهواره ای لندست 7 استفاده گردید. نتایج این مطالعه نشان می دهد که منطقه حفاظت شده کوهستان سهند به عنوان یک زیستگاه خشکی کوهستانی به دلیل نوع سنگ شناسی، توپوگرافیکی، اقلیم و پوشش گیاهی، دارای ویزگی های خاص اکولوژیکی است که نظر به دامنه تغییرات عوامل اقلیمی در طول سنوات مورد بررسی و همچنین در طول فصول، سالها و ماهها اثرهای متفاوتی بر رشد پوشش گیاهی، تغذیه آبهای زیر زمینی و تنظیم جریان آبهای سطحی و همچنین کاربری اراضی داشته است لذا تغییر اقلیم و افزایش دما نه تنها در میزان بارندگی، نوع بارندگی، میزان نفوذ آب سطحی به آبهای سطحی و افزایش سیل خیزی منطقه و فرسایش تاثیر منفی گذاشته، بلکه زمینه را برای تخریب بیشتر توسط عوامل انسانی فراهم نموده است.

چکیده انگلیسی:

بانک جهانی شاخص‌های توسعه جهان را در مورد برخی از شاخص‌های کلا‌ن محیط‌زیستی منتشر می‌‌کند که تحولا‌ت این شاخص‌ها ملا‌ک تحولا‌ت و روند‌‌های محیط‌زیستی در خصوص حفاظت از محیط زیست قرار می‌‌گیرد. این شاخص‌ها شامل مساحت مراتع، درصد اراضی کشاورزی، میزان افت سالانه آبهای شیرین، بهبود منابع آب، بهبود سیستم‌های بهداشتی دفع فاضلاب در نواحی شهری، سرانه استفاده از انرژی، سرانه انتشار دی‌اکسیدکربن و سرانه مصرف انرژی الکتریکی بوده و شاخص پایداری محیط‌زیست (ESI) توانایی کشورها برای حفاظت از محیط‌زیست طی چند دهه آینده را می‌‌سنجد. اهداف اصلی این مطالعه شناخت وضعیت موجود محیط زیست از جمله ویژگی های اقلیمی، تنوع زیستی بود تا با سناریوسازی و مقایسه وضعیت محیط زیست، اثرات تغییرات اقلیمی بر محیط زیست با استفاده از تکنولوژی نوین از جمله بهره گیری از توان تکنولوژی علم سنجش از دور، GIS و نرم افزار  INVEST مورد بررسی قرار گیرد. برای انجام این مطالعه از داده های ایستگاه های سینوپتیک و تصاویر ماهواره ای لندست 7 استفاده گردید. نتایج این مطالعه نشان می دهد که منطقه حفاظت شده کوهستان سهند به عنوان یک زیستگاه خشکی کوهستانی به دلیل نوع سنگ شناسی، توپوگرافیکی، اقلیم و پوشش گیاهی، دارای ویزگی های خاص اکولوژیکی است که نظر به دامنه تغییرات عوامل اقلیمی در طول سنوات مورد بررسی و همچنین در طول فصول، سالها و ماهها اثرهای متفاوتی بر رشد پوشش گیاهی، تغذیه آبهای زیر زمینی و تنظیم جریان آبهای سطحی و همچنین کاربری اراضی داشته است لذا تغییر اقلیم و افزایش دما نه تنها در میزان بارندگی، نوع بارندگی، میزان نفوذ آب سطحی به آبهای سطحی و افزایش سیل خیزی منطقه و فرسایش تاثیر منفی گذاشته، بلکه زمینه را برای تخریب بیشتر توسط عوامل انسانی فراهم نموده است.

منابع و مأخذ:

منابع

1- مدبری، ا؛ و مینایی، ح. (1393):. بررسی تنوع زیستی و غنای گونه‌های گیاهی در ارتباط با عوامل فیزیوگرافیکی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک (منطقه خان کمان دار خرم‌آباد)، علوم و مهندسی محیط‌زیست 27-19: (4).

2- مالمیریان، حمید؛ (1383): راهنمای تهیه نقشه‌های موضوعی از تصاویر ماهواره‌ای، انتشارات دانشگاه تهران.

3- De Stasio BT, Hill DK, Kleinhans JM, Nibbelink NP, Magnuson JJ (1996): Potential Effects of Global Climate Change on Small North-Temperate Lakes: Physic, Fish, and Plankton. Limnol. Oceanogr, 41(5):136-1149.

4- Farrar, T. J, Nicholson, S. E, and Lare, A. R, (1994): The Influences of Soil Type on The Relationships Between NDVI, Rainfall, and Soil Moisture in Semiarid Botswana, II. NDVI Response to Soil Moisture. Remote Sensing of Environment, 50, pp. 121–133.

5- GFRA (2005): Global Forest Resource Assessment (2005): Progress Towards Sustainable Forest Management, FAO Forestry Paper 147, Pp 320.

6- Hulme, M, Wigley, T.M.L, Barrow, E.M, Raper, S.C.B, Centella, A, Smith, S.J. and Chipanshi, A.C, (2000): Using a Climate Scenario Generator for Vulnerability and Adaptation Assessments, MAGICC and SCENGEN Version 2.4 Workbook. Climatic Research Unit, Norwich UK, Pp. 52.

7- MacArthur, R.H. (1967): The Theory of Island Biogeography (Vol. 1): Princeton University Press.

8- Magee, T. K, P. L. Ringold, and M. A. Bollman. (2008): Alien Species Importance in Native Vegetation Along Wade Able Streams, John Day River Basin, Oregon, USA. Plant Ecol. 195: 287-307.

9- Morrison J, Quick MC, Foreman MGG (2002): Climate Change in Fraser River Watershed: Flow and Temperature Projections. Journal of Hydrology 263: 230-244.

10- Pettorelli, N,Vik, O, Mysterud. A, Gaillard. J. M. Tucker. C. J and Stenseth .N. C. (2005): Using The Satellite –Derived NDVI to Assess Ecological Responses to Environmental Change. J. Trends in Ecology and Evolution. Vol. 9 No 20.

11- Pradhanang SM, Mukundan R, Schneiderman EM, Zion MS, Anandhi A, Pierson DC, Frei A, Easton ZM, Fuka D, Steenhuis TS (2013): Streamflow Response To Climate Change: Analysis Of Hydrologic Indicators In a New York City Water Supply Watershed. Journal of The American Water Resources Association, Vol. 49, No. 6.

12- Rijnsdorp A D, Peck MA, Engelhard GH, Mollmann C, Pinnegar JK (2009): Resolving The Effect of Climate Change on Fish Populations, ICES Journal of Marine Science, 66: 1570-1583.

13- Schultz, P. A, and Halp ert, M. S, (1995): Global Analysis of The Relationships Among a Vegetation Index, Precipitation, and Land Surface Temperature, International Journal of Remote Sensing, 16, pp. 2755- 2777.

14- Veldkamp, A. & Lambin, E.F. (2001): Predicting Land-Use Change. Agriculture, Ecosystems & Environment, 85(1), 1-6.

15- Yang, L, Wylie, B, Tieszen, L. L, and B. C, Reed, (1998): An Analysis of Relationships Among Climate Forcing and Time-integrated NDVI of Grasslands Over The U.S. Northern and Central Great Plains, Remote Sens. Environ, 65, pp. 25–37.

16- YU, F, PRICE, K. P, LEE, R, and ELLIS, J, (2000): Analysis of The Relationships Between Climatic Variation and Seasonal Grassland Development in Central Asia, Proceeding of The Annual ASPRS Meetings, Washington DC, 22–26 May, Pp. 11.