تحلیل زمانی و مکانی آلایندهای هوا در استان آذربایجان شرقی

زینالی, بتول; ملانوری, الهام; صفری, شیوا

کد مقاله : JOPG-2308-2048 (R1) بازدید : 173 صفحه: 77 - 82

نوع مقاله: پژوهشی

تحلیل زمانی و مکانی آلایندهای هوا در استان آذربایجان شرقی

محورهای موضوعی : سنجش از دور

بتول زینالی ¹ (عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی)
الهام ملانوری ² (دانشجوی کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه محقق اردبیلی)
شیوا صفری ³ (دانشجوی کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه محقق اردبیلی)

تاریخ دریافت : 1402/05/23 تاریخ پذیرش : 1402/11/09 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: آلودگی هوا, غلظت, آلاینده, توزیع مکانی, سنینل5,

چکیده مقاله :

تشدید آلودگی هوا تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله ازدیاد جمعیت و شهرنشینی، مورد توجه فعالان این حوزه است. بررسی دقیق آلاینده‌ها توسط تکنیک‌های دقیق ضروری می‌باشد. در این مطالعه عناصر NO2، CO و ذرات معلق موثر درآلودگی هوا با استفاده از ابزار TROPOMI سنجنده سنتینل 5 در استان آذربایجان شرقی مورد تجزیه ‌و تحلیل مکانی و زمانی (ماهانه و فصلی) قرار گرفت. بررسی‌ها نشان داد در فصل سرما مناطق بیشتری از منطقه حضور آلاینده‌های CO و NO2 را تجربه می‌کنند که عمدتاً ناشی از سوخت‌های فسیلی، صنایع و مناطق مسکونی می‌باشد؛ اما غلظت آن‌ها به ترتیب در فصل گرما و سرما بالا است. شواهد نشان می‌دهد در مناطقی که از نظر جمعیتی متراکم است با غلظت و حضور بالای NO2 روبه رو هستیم. در فصل تابستان نیز غلظت بالای ذرات معلق دیده می‌شود. طبق یافته‌ها هر سه آلاینده پراکندگی بالایی در فصل سرما داشته‌اند؛ از طرفی غلظت و توزیع مکانی آلاینده‌ها تحت تاثیر عواملی از جمله آب و هوا، شرایط توپوگرافی و مراکز صنعتی قرار دارد.

چکیده انگلیسی:

The intensification of air pollution under the influence of various factors, including population growth and urbanization, is the concern of activists in this field. It is necessary to check the pollutants carefully using precise techniques. In this study, elements of NO2, CO, and Particulate Matter effective in air pollution were analyzed spatially and temporally (monthly, annually) using the TROPOMI instrument of Sentinel 5 sensor in East Azerbaijan province. Investigations showed that in the cold season, more areas of the region experience the presence of CO and NO2 pollutants, which are mainly caused by fossil fuels, industries, and residential areas. But their concentration is high in the hot and cold seasons respectively. Evidence shows that in densely populated areas, we are facing high concentrations and the presence of NO2. A high concentration of suspended particles is also seen in the summer season. According to the findings, all three elements have a high distribution in the cold season; on the other hand, the concentration and spatial distribution of pollutants is influenced by factors such as weather, topographical conditions, and industrial centers.

منابع و مأخذ:
_||_

متن کامل:

تحلیل زمانی و مکانی آلایندهای هوا در استان آذربایجان شرقی

چکیده

کلید واژه: سنینل5، آلاینده، آلودگی هوا، غلظت، توزیع مکانی

Temporal and spatial analysis of air pollutants in East Azerbaijan province

Abstract

Keywords: Sentinel 5, pollutant, air pollution, concentration, spatial distribution

مقدمه

موضوع آلودگی هوا و تأثیر آن بر سلامت عمومی به یک مساله‌ی مهم تبدیل شده است که توجه جهانی را به خود جلب کرده است (ژانک¹ وهمکاران، 2022). آلودگی هوا به انتشار آلاینده‌ها در هوا اشاره دارد (لازیزوویچ²، 2023). انواع مختلفی از آلاینده‌های هوا مانند گازها (آمونیاک، مونوکسیدکربن، دی‌اکسیدگوگرد، اکسیدهای نیتروژن، متان، دی‌اکسید کربن و کلروفلوروکربن‌ها)، ذرات معلق (اعم از آلی و معدنی) و مولکول‌های بیولوژیکی وجود دارد (ملکی و همکاران،1401). امروزه کیفیت پایین هوا یکی از مهم‌ترین مشکلات زیست محیطی در بسیاری از شهرهای جهان است. انتشار آلاینده‌ها در هوا نقش مهمی در تغییرات آب و هوایی دارد. این مساله نه تنها اثرات قابل توجهی بر سلامتی دارد، بلکه به اقتصاد کشور نیز آسیب می‌رساند (کومر و همکاران³، 2023، 2)؛ به ویژه در شهرهای بزرگ صنعتی به صورت مشکل حادتری مطرح می‌شود (عساکره و همکاران، 1399، 376). آلودگی هوا می‌تواند اثرات مخربی بر موجودات زنده داشته باشد و تلاش برای پیش‌بینی و تجزیه و تحلیل میزان توزیع و انتقال آلاینده‌های هوا به منظور به حداقل رساندن اثرات نامطلوب بر کیفیت هوا و اقلیم در حال انجام است. آلاینده‌های شیمیایی خطرناک توسط فعالیت‌های طبیعی و مصنوعی وارد محیط زیست می‌شوند (رنگزن و همکاران، 1400، 89)؛ از مهم ترین آلاینده‌های هوا می‌توان به CO⁴، ⁵SO2، ⁶NO2 و ⁷O3 و آئروسل‌ها (⁸AI) اشاره کرد. اندازه‌گیری دقیق آلاینده‌های هوا با قدرت تفکیک مکانی و زمانی بالا در سطح محلی، منطقه‌ای و جهانی برای تعیین چگونگی توزیع و اثر گذاری آن‌ها ضروری است (قنادی و همکاران، 1400، 82). بخصوص اینکه موسسه بین المللی تحقیقات سرطان از آلودگی هوا به عنوان سرطان زای قطعی انسان نام برده است (شامی و همکاران، 1399، 136 به نقل از هو⁹، 2013). روش‌های زمینی پایش آلودگی هوا در عین سرعت، دقت و قدرت تفکیک زمانی زیاد، دارای هزینه بالای نگهداری و کالیبراسیون پیوسته و دوره‌ای هستند. همچنین پایش دقیق آلاینده‌های هوا نیازمند شرایط مناسب ایستگاه‌های پایش کیفیت هوا به لحاظ تعداد، تراکم و یکنواختی است که متاسفانه در ایران از شرایط مناسبی برخوردار نیستند. در این میان مشاهدات ماهواره‌ای در مقایسه با مشاهدات زمینی دارای مزایایی از جمله مشاهده منطقه وسیع و عدم نیاز به فرآیند نگهداری هستند، اما قدرت تفکیک زمانی پایینی را شامل می‌شوند. در حالت کلی مشاهدات ماهواره‌ای دارای صحت بالا ولی دقت پایین تری نسبت به ایستگاه های پایش هستند (قنادی و شهری، 1400، 24). در حال حاضر ماموریت پایش اتمسفر زمین نیز جزو برنامه‌های شرکت اروپایی Copernicus است که مؤلفه فضایی آن توسط آژانس فضایی اروپا با توسعه مأموریت‌های سنتینل که Sentinel 5/UVNS بخشی از آن است، پشتیبانی می‌شود (لیزارو همکاران¹⁰ ، 2018، 3).

صفوی و همکاران (1395) در مطالعه‌ای به پهنه‌بندی شاخص کیفیت هوا و آلاینده‌های محیطی شهر تبریز پرداختند. آنها از اطلاعات پنج ایستگاه پایش آلودگی هوا و جامعه آماری و درون یابی وزن دهی فاصله‌اي معکوس جهت توزیع دقیق آلودگی هوا در نقاط مختلف شهر استفاده کرده‌اند. طبق نتایج این محققین ذرات معلق و مونوکسیدکربن دو عامل مهم آلودگی هوای شهر تبریز هستند که در بیشتر مواقع بویژه فصل سرما منجر به اعلام شرایط هشدار می‌شود. شامی و همکاران (1399) در مطالعه‌ای به بررسی میزان تغییرات آلاینده‌های هوا در دوره انتشار ویروس کووید-19 در ایران با استفاده از اطلاعات ماهواره سنتینل 5 در فرورودین 99 پرداختند و با دوره مشابه در سال 98 مقایسه کردند. نتایج این پژوهش نشان دهنده‌ی بهبود کیفیت هوا در فروردین 99 نسبت به ماه مشابه سال قبل بوده و دلیل آن را کاهش حمل و نقل و فعالیت انسانی ذکر کرده‌اند. غریبی همکاران (1400) در مطالعه‌ای به کاربرد تصاویر ماهواره‌ای سنتینل 5 در شناسایی کانون‌های آلاینده‌های هوا در ایران پرداختند. این پژوهشگران با فراخوانی پروداکت آلاینده‌های مختلف از جمله co، so2 به بررسی وضعیت این آلاینده‌ها در سامانه ¹¹GEE پرداختند. طبق نتایج این محققین براساس تحلیل لکه‌های داغ شهرهای آبادان، اهواز، بندر امام خمینی، ماهشر و عسلویه، تهران و پاکدشت آلوده‌ترین مناطق هستند. همچنین غلظت بالای NO2 و CO در تهران و پاکدشت به دلیل افزایش شمار وسایل نقلیه گازسوز شناسایی شده است. این محققین استفاده از تصاویر ماهواره‌ای جهت پایش آلاینده‌ای هوا را راهکار مناسبی دانسته‌اند. قنادی و همکاران (1400) در مطالعه‌ای به تحلیل مشاهدات ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا با استفاده از تصاویر سنتینل 5 در شهرستان اراک پرداختند. طبق گفته‌های این محققین تصاویر ماهواره‌ای در پایش کیفیت هوا قابلیت خوبی داشته و نقاط ضعف ایستگاه‌های زمینی از جمله توزیع مکانی غیر یکنواخت و نیاز به کالیبراسیون منظم را ندارند. نتایج حاصل از بررسی این محققین بر روی چهار آلاینده و چهار ایستگاه زمینی در بازه زمانی 19 ماهه نشان دهنده‌ی تردید در صحت برخی مشاهدات زمینی می‌باشد و با حذف مشاهدات ناصحیح خطای جذر میانگین از 2 درصد به 47 درصد بهبود حاصل کرده است. قنادی و همکاران (1400) در مطالعه‌ای به پایش آلودگی هوا بر اساس مقادیر آلاینده‌هایی نظیر مونوکسیدکربن، دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق در بیست شهر بزرگ با استفاده از تصاویر سنتینل 5 در سال‌های 2019 و 2020 پرداختند. یافته‌های این محققین نشان دهنده‌ی همبستگی 78 درصدی داده‌های سنتینل 5 و داده‌های ایستگاه زمینی بوده است. همچنین در هر دو سال 2019 و 2020 به ترتیب شهرهای تهران و زنجان دارای بیشترین و کمترین میزان آلودگی بوده‌اند. این محققین به کاهش اندک آلودگی هوا در سال 2020 نسبت به سال 2019 به‌دلیل همه‌گیری ویروس کرونا و احتمال تاثیر آن در کاهش ترافیک و فعالیت‌های صنعتی اشاره کرده‌اند. محمودی و همکاران (1401) در مطالعه ای به بررسی میزان غلظت آلاینده‌های هوای PM2.5و اثر ترافیک شهری بر انتشار این آلاینده‌ها در شهر اصفهان پرداختند. این محققین از روش GWR و دورن‌یابی IDW و ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا در مطالعه خود استفاده کرده‌اند. طبق نتایج این محققین بین متغیرهای مستقل تردد خودرو و جمعیت و متغیر وابسته افزایش آلاینده PM2.5 همبستگی بالایی با مقدار0.75= R2 بخصوص در فصل تابستان وجود دارد. غفاری گیلانده و همکاران (1401) در مطالعه‌ای به بررسی آلودگی هوا در استان‌های ساحلی خلیج فارس در سال‌های 2018 تا 2019 پرداخته‌اند. این محققین از تصاویر ماهواره‌ای سنتینل 5 در برآورد کربن منوکسید، دی اکسید نیتروژن و بخار آب موجود در جو و تصاویر سنجنده MODIS جهت بررسی دمای سطح زمین و میزان آئروسل‌ها استفاده کرده‌اند. طبق نتایج این محققین مقادیر مختلف و شدت و حدت متفاوتی از مولفه‌های ذکر شده در موقعیت‌های مختلف زمانی و مکانی مشاهده شده است. به‌طوری‌که بیشینه غلظت CO در آوریل 2019 در شهرهای آبادان، دزفول و اهواز،H2O در آگوست 2019 در شهرهای شادگان، خورموج و آبادان و NO2 در نوامبر2018 در شهرهای آبادان، اهواز، اندیمشک قرار دارد. همچنین بیشینه روزانه LST در ژوئن 2019 در اهواز، شوش و بوشهر و بیشینه ضخامت عمق اپتیکی آئروسل در جولای 2019 در آبادان، اهواز، خرم شهر، دزفول، شوش، بوشهر، بندر لنگه و میناب و کمترین آن در نوامبر 2018 در شهرهای دور از خلیج فارس قرار دارد. کاپلان و همکاران¹² (2019) در مطالعه‌ای به بررسی و ارتباط آلودگی هوا و داده‌های جغرافیایی و جمعیتی با استفاده از داده سنتینل 5 پرداختند. طبق نتایج این محققین همبستگی مثبت بالایی بین مقادیر و آمار جمعیت و همچنین همبستگی منفی بالایی بین ارتفاع و مقادیر CO مشاهده شده است. نتایج کلی این مطالعه قابلیت استفاده از داده‌های سنتینل 5 را در پایش کیفیت هوا و آلودگی هوا در مناطق محلی را تأیید کرده است. صفاریان زنجیر و همکاران (2020) در مطالعه‌ای به پایش و تحلیل زمانی و مکانی آلودگی هوا (کربن دی اکسید) در ایران با استفاده از داده سنتینل 5 در بازه‌ی زمانی 14 ماهه پرداختند آن‌ها همچنین از داده ماهواره مودیس و ترا جهت پایش دمای شبانه و روزانه در دوره 24 ماهه استفاده کردند. طبق نتایج این محققین بیشترین میزان آلودگی (CO) در استان‌های تهران و گیلان مشاهده شده است. همچنین قسمت‌هایی از استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی در معرض آلودگی شناسایی شدند. فرزانگان و همکاران (2022) در پژوهشی به بررسی تاثیر آلودگی هوا بر مهاجرت در ایران پرداختند. طبق نتایج این محققین بین سال‌های 2011 و 2016 حدود 4.3 میلیون ایرانی بویژه در مرزهای داخلی مهاجرت کرده اند که طبق داده‌های ماهواره‌ای عمق نوری اخذ شده در بین این سال‌ها و همچنین داده‌های آماری مربوط به 31 استان، آلودگی هوا تاثیر مثبت و مهم در مهاجرت داشته است. همچنین سطح بالای اقتصادی را مانعی برای مهاجرت دانسته‌اند. قشلاق پور و همکاران (2022) در مطالعه‌ای به بررسی رابطه‌ی الگوی فضایی کاربری اراضی مختلف و آلودگی هوا (عناصر NO2،SO2،CO وo3) در کلان شهر تهران در تابستان 2020 و زمستان 2021 پرداختند. این محققین در مطالعه‌ی خود از داده‌های ماهواره‌ای لندست 8 و سنتینل 5؛ همچنین ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه استفاده کرده‌اند. طبق نتایج آنها کاربری‌های انسان ساخت و صنایع سنگین با معناداری کوچکتر از 038/0 رابطه‌ی مثبتی با عناصر NO2 و SO2 دارد. در مقابل به رابطه‌ی منفی فضای سبز و عنصر CO اشاره کرده‌اند. همچنین به همبستگی منفی و مثبت ترکیب فضایی کاربری‌های مختلف به ترتیب با عنصر O3 (معناداری کوچکتر از 047/0) وفضای سبز (معناداری کوچکتر از 047/0) اشاره کرده‌اند.

طبق نظر تعدادی از محققین گسترش شهرنشینی در ایران یکی از عوامل افزایش آلودگی هوا است (آشنا و همکاران، 1399). کلان شهر تبریز واقع در استان آذربایجان شرقی یکی از قطب‌های صنعتی کشور جزء هشت شهر آلوده‌ی کشور ایران در بخش هوا می‌باشد. آلودگی هوای تبریز همانند سایر شهرهای بزرگ از مجموعه‌ی عوامل طبیعی، انسانی و صنعتی متاثر می‌شود (عابدینی و همکاران، 1391، 4) طوری که در اکثر ایام سال کیفیت هوای تبریز به دلیل کمبود تهویه طبیعی، پایین بودن سرعت باد و پایداری اتمسفر در وضعیت ناسالم قرار دارد و با شروع دوره سرد سال دچار وارونگی دما و در نتیجه آلودگی هوا می‌شود (صفوی و همکاران، 2015، 160) (سرور و همکاران، 1399، 154 به نقل از عقلمند، 1399). یکی از صنایع آلاینده در ایران صنعت سیمان است (باقری و همکاران، 1400) بنابراین حضور کارخانه سیمان صوفیان در شمال غرب شهر تبریز می تواند یکی از منابع مهم انتشار آلودگی باشد. حضور شرکت پالایش نفت تبریز در جنوب غرب شهر تبریز به عنوان منبع مهم پخش آلاینده های هوا در روستاها و شهرستان‌های اطراف بخصوص سردرود، کوجوار، آخماقیه و تبریز غیرقابل انکاراست (ظروفچی بنیس و همکاران، 1393، 101). همچنین رشد فزاینده‌ی شهر تبریز به اطراف خود در چند دهه اخیر متناسب با سنجه‌های پایداری شهر نبوده و در حال حاضر با مشکلاتی از جمله آلودگی هوا روبه رو می‌باشد (سرور و همکاران، 1399، 155). با توجه به مطالب ذکر شده بررسی وضعیت آلودگی هوا در استان آذربایجان شرقی و بویژه شهرستان تبریز ضروری بوده و سنجش میزان آلاینده‌های مختلف و تجمع و پراکندگی آنها در این زمینه می‌تواند کمک کننده باشد. هدف از مطالعه حاضر بررسی غلظت و پراکندگی عناصر آلاینده‌ی آئروسل، مونوکسید کربن و دی اکسید نیتروژن در هوای استان آذربایجان شرقی است که برخلاف مطالعات مشابه محدوده‌ی بزرگی بوده و امکان بررسی کامل پارامترهایی نظیر توپوگرافی، کانون های گردوغبار و مراکز صنعتی آلاینده و تاثیر آن ها بر آلودگی هوا را فراهم می‌کند. با توجه به مطالعات پیشین از جمله غفاری گیلانده و همکاران (1401) بررسی نقاط مختلف استان از لحاظ غلظت و حضور آلاینده‌ها ممکن است منجر به نتایج بهتر و متفاوتی از نظر شدت و حدت این آلاینده‌ها در موقعیت‌های زمانی و مکانی مختلف شود. تحلیل زمانی و مکانی سه آلاینده بطور همزمان در چهار فصل سال هدف دیگر این مطالعه می‌باشد که به همراه وسعت منطقه‌ی مورد مطالعه می‌تواند به عنوان نوآوری مطالعه حاضر مدنظر قرار گیرد.

داده‌ها و روش‌ها

موقعیت منطقه‌ مورد مطالعه

استان آذربایجان شرقی از استان‌های مهم و پرجمعیت ایران است كه در گوشه شمال غرب كشور واقع شده است. مساحت این استان 45491 كیلومتر مربع است که حدود 8/2 درصد از مساحت كل كشور را شامل می‌شود. این استان از نظر موقعیت طبیعی در محل به‌هم خوردگی دو رشته كوه البرز و زاگرس، به‌عبارتی در زون البرز و آذربایجان و در گوشه شمال‌غرب فلات ایران واقع شده ‌است. در حالت كلی، استان آذربایجان‌شرقی یك منطقه كوهستانی محسوب می‌شود كه حدود 40 درصد از سطح آن را كوهستان فرا گرفته ‌است. از مناطق كوهستانی معروف منطقه، می‌توان توده آتشفشانی سبلان در شرق و سهند در غرب و جنوب غربی و رشته كوه‌های قره‌داغ در شمال و رشته كوه‌های تخت سلیمان و اربط در جنوب و ارتفاعات بزقوش در جنوب شرق و قوشاداغ در شمال‌شرق استان اشاره کرد. آب و هوای آذربایجان شرقی به طور كلی سرد و خشك است ولی به علت تنوع توپوگرافیكی از اقلیم‌های متفاوتی برخوردار است. این استان همواره تحت تأثیر بادهای سرد شمالی و سیبری و بادهای مرطوب دریای سیاه و مدیترانه و اقیانوس اطلس قرارگرفته است؛ به علاوه، بادهای محلی نیز تحت تأثیر شرایط طبیعی استان از سوی كوهستان‌های بلند و دریاچه‌های ارومیه و خزر به سوی دشت‌ها و جلگه‌ها می‌وزند (اعلمی و همکاران، 1388، 101). آذربایجان شرقی یك منطقه سردسیر و كوهستانی است و از لحاظ تقسیم‌بندی‌های اقلیمی جزو مناطق نیمه‌خشك به حساب می‌آید و میانگین بارندگی سالیانه آن 250 الی 300 میلی‌متر است. از نظر تقسیمات حوضه‌های آبریز كشور، حوضه‌های آبخیز ارس، سفیدرود، قزل‌اوزن و دریاچه ارومیه پهنه استان را پوشش می‌دهند كه بیشترین مساحت استان در محدوده حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار گرفته است (as.doe.ir) (اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی). شکل 1 منطقه مورد مطالعه را نشان می‌دهد.

$img0$

شکل1- منطقه مورد مطالعه

در مطالعه حاضر آلاینده‌های CO،NO2 و ذرات معلق در بازه‌ی زمانی آوریل 2021 تا فوریه 2022 میلادی (1400 شمسی) با استفاده از پروداکت‌های مربوطه و با اعمال فیلترهای زمانی و مکانی مناسب در سامانه پردازشی تحت وب Google Earth engine استخراج شده است. جهت این کار از داده‌های ماهواره‌ی سنتینل 5 استفاده شده است. نتایج مربوطه به‌صورت نمودار نمایش داده شده که بردارهای افقی و عمودی به ترتیب نشان دهنده‌ی زمان (بصورت ماهانه در سال 1400) و غلظت عنصر آلاینده مورد نظر می‌باشد. همچنین تصاویر مربوط به توزیع فضایی آلاینده‌ها در نقاط مختلف استان آذربایجان شرقی در فصل‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.

ویژگی‌های ماهواره سنتینل 5

سنتینل 5 UVNS سنجنده غیرفعال push broom و خورشید آهنگ است که در 17 اکتبر 2017 در فاصله ی 824 کیلومتری مدار زمین قرار گرفته است. محدوده‌ی طیفی این سنجنده 270 الی 2385 نانومتر و قدرت تفکیک طیفی آن بین 0.25 و 1 نانومتر متر است. همچنین قدرت تفکیک مکانی این سنجنده 5/7 در 5/7 کیلومتر مربع می‌باشد. سنجنده‌ی سنتینل 5 از امواج ماوراءبنفش، مرئی، مادون قرمز نزدیک و مادون قرمز طول موج کوتاه پشتیبانی می‌کند (ویفکیند و همکاران ¹³، 2012، 72). ماموریت این سنجنده برآورد میزان عناصر از جمله دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، متان، فرمالدئید، مونوکسید کربن و برخی ذرات معلق در هوا به صورت روزانه می‌باشد (صفریان زنجیر و همکاران، 2020، 712). ماهواره سنتینل 5 از پروداکت‌های مختلفی جهت بررسی آلاینده‌های جوی با توان تفکیک 01/0 درجه (یک کیلومتر) و توان تفکیک زمانی 2 روزه در لایه تروپوسفر برخوردار است.

ذرات معلق (آئروسل)

ذرات آلودگی هوا ((PM مخلوط پیچیده‌ای از فلزات، نمک‌ها، مواد شیمیایی آلی و مواد بیولوژیکی هستند که عامل خطر جدی زیست محیطی برای انسان می‌باشند. از جمله عوامل موثر در تشدید آلودگی ذرات معلق می‌توان به فعالیت‌های انسانی و ساخت و ساز بی رویه، واحدهای آسفالت پزی و آجرپزی، کمبود فضای سبز و پارک‌های جنگلی اشاره کرد (صفوی و همکاران، 1395، 162). قرار گرفتن در معرض این ذرات می‌تواند باعث بسیاری از بیماری‌ها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه شود. به‌ویژه کسری از ذرات با دینامتر آیرودینامیکی زیر 5/2 میکرومتر دارای سطح وسیع و ترکیبات جذب شده مانند فلزات سنگین بوده و قطر کوچک به آنها اجازه می‌دهد تا به محفظه ریه برسند، جایی که می‌توانند اثرات نامطلوبی بر سلامتی داشته باشند (کاچون و همکاران¹⁴، 2023، 4). برای بررسی ذرات معلق از محصول ¹⁵UVAI استفاده شده است که داه‌های آن از جولای 2018 در دسترس می‌باشد. محاسبه نسبتاً ساده شاخص آئروسل براساس تغییرات وابسته به طول موج پخش ریلی¹⁶ در محدوده طیفی UV است که در آن جذب ازن بسیار کم است. امکان محاسبه UVAI با حضور ابر جهت پوشش روزانه و جهانی امکان پذیر است. این شاخص جهت ردیابی توده‌های آئروسل اپیزودیک ناشی از طغیان گرد و غبار، خاکستر آتشفشانی و سوزاندن زیست توده ایده آل است. earthdata.nasa.gov.

نیتروژن دی اکسید (NO2)

دی اکسیدنیتروژن از مهمترین آلاینده‌های هوا بشمار می‌رود. این آلاینده در غلظت‌های بالا باعث ایجاد مه دود فتوشیمیایی شده و میدان دید را کاهش می‌دهد و بر سلامت انسان تاثیر منفی زیادی می‌گذارد. طبق گزارش آژانس کیفیت هوای اروپا، بیش از 60 درصد از دی اکسید نیتروژن از اگزوز وسایل نقلیه موتوری تامین می‌شود. منابع دیگر NO2 عبارتند از پالایش بنزین و فلزات، سایر صنایع تولیدی و فرآوری مواد غذایی (کاپلان و همکاران، 2019، 132). جهت پایش این آلاینده از مجموعه داده ¹⁷NRTI NO2 استفاده شده است. این مجموعه داده تصویر و اطلاعاتی از غلظت نیتروژن دی اکسید با قدرت تفکیک مکانی بالا ارائه می‌دهد. سیستم پردازشی NO2 سنتینل 5 بر مبنای مدل انتقال شیمی اتمسفر عمل می‌کند.

کربن مونوکسید (CO)

60 در صد منابع انتشار کربن مونوکسید به صنایع و وسایل نقلیه موتوری، به‌ویژه احتراق ناقص سوخت از این وسایل، دفع زباله، دود تنباکو و سوزاندن زغال چوب و 40 درصد به منابع طبیعی مانند فوران‌های آتشفشانی، انتشار گازهای طبیعی، تخریب پوشش گیاهی و حیوانات و آتش سوزی در جنگل‌ها مربوط می‌شود (کاپلان وهمکاران، 2019، 131). گسترش سریع شهرنشینی و صنعتی شدن، عدم ساماندهی سیستم حمل و نقل و ترافیک شهری، عدم جایگزینی خودروهای فرسوده و... باعث انتشار بیش از اندازه این گاز در هوای شهرهای بزرگ می‌شود (فضل زاده و همکاران، 1394، 161) (صفوی و همکاران، 1393، 160). در مطالعه حاضر از محصول NRTI CO¹⁸ جهت بررسی آلاینده Co استفاده شده است. مجموعه داده NRTI CO وضعیت آلاینده کربن مونوکسید را در هر دو وضعیت آسمان ابری و صاف با استفاده از اندازه‌گیری امواج بازگشتی از زمین در محدوده طیفی 3/2 میکرومتر طیف الکترومغناطیسی مادون قرمز موج کوتاه (SWIR) بررسی می‌کند.

یافته‌ها

شرایط جوی و اقلیمی و پارامترهایی همچون جهت و سرعت باد، دما، بارش، رطوبت و تابش خورشیدی تاثیر قابل ملاحظه‌ای در تداوم و تشدید آلودگی هوا دارند (شاهمحمدی و همکاران، 1397، 76). بنابراین شاهد تغییرات زمانی و مکانی عناصر آلودگی هوا در قسمت‌های مختلف منطقه مورد مطالعه هستیم. شکل2 تغییرات غلظت ذرات معلق هوا را به‌صورت ماهانه در طول یکسال نشان می‌دهد. همانطور که از نمودار مشخص است غلظت ذرات معلق از ماه اردیبهشت افزایش داشته و در شهریور ماه به اوج خود (0.6) رسیده است. شکل 3 توزیع مکانی این ذرات در مناطق مختلف استان در فصول مختلف را نشان می‌دهد. در فصل تابستان غلظت ذرات معلق در مناطقی حداکثر مقدار را شامل می‌شود و بیشترین تجمع این ذرات نیز از سمت دریاچه ارومیه می‌باشد. کاهش رطوبت و کم شدن آب دریاچه ارومیه و افزایش نمکزارهای اطراف آن می‌تواند از دلایل عمده‌‌ی این مساله باشد. توده گردوغبار فرامنطقه‌ای نیز می‌تواند دلیل دیگری باشد. در فصل بهار نیز پراکندگی ذرات معلق در مناطق مختلف منطقه اما با غلظت ناچیز قابل مشاهده است؛ در فصل زمستان هم به همین شکل پراکندگی بالا اما تراکم ذرات معلق نسبت به فصل بهار بیشتر است که رطوبت بالا و مه و تشکیل آئروسل‌های ثانویه در اثر آن (کایو و همکاران، 2023) در فصل زمستان می‌تواند دلیل مهمی در منطقه در زمان مورد مطالعه باشد.

شکل 2- نمودار ذرات معلق هوا به صورت ماهانه

شکل 3- تصاویر میانگین گردو غبار به صورت فصلی

شکل4 نشان دهنده‌ی نمودار تغییرات غلظت گاز مونوکسیدکربن به‌صورت ماهانه می‌باشد. شکل 5 نیز توزیع مکانی این آلاینده در فصول مختلف سال 1400 را نشان می‌دهد. طبق یافته‌ها مناطقی دارای غلظت بالایی از این آلاینده نسبت به سایر نقاط هستند و بیشترین و کمترین میزان مونوکسید کربن (CO) در دوره یازده ماهه (آوریل 2021 تا فوریه 2022، فروردین 1400 تا بهمن 1400) 0.0288 و 0.0249 mol/m2 به دست آمده است. از طرفی براساس نمودار با آغاز فصل بهار شاهد افزایش غلظت این گاز در اتمسفر هستیم. اما پراکندگی حضور این آلاینده در مناطق مختلف و شهرهای منطقه‌ی مورد مطالعه در فصول سرد به‌ویژه خود شهر تبریز و شهرستان‌های سردرود، اسکو، سهند، آذرشهر بیشتر است که بنظر می‌رسد در این مورد نقش شرکت پالایش نفت تبریز و سایر مراکز صنعتی پررنگ است (شکل 6). نکته قابل توجه قسمت‌های شمالی منطقه مورد مطالعه در مجاورت قسمت‌های شمالی استان اردبیل و همسایگی کشور جمهوری آذربایجان است که حضور کربن مونوکسید با غلظت بالا در تمام فصول قابل مشاهده است. طبق یافته‌ها مناطق ذکر شده از ارتفاع پایین‌تری از سطح دریا نسبت به سایر نقاط استان برخوردار هستند. به طور مثال می‌توان به اختلاف ارتفاع تقریبی 1200 متری بین شهر تبریز و مناطق ذکر شده اشاره کرد.

شکل 4- نمودار منوکسید کربن به صورت ماهانه

شکل 5- تصاویر میانگین مونوکسید کربن به صورت فصلی

$img0$

شکل 6 تراکم جمعیت و مراکز صنعتی استان آذربایجان شرقی

شکل 7 نمودار تغییرات غلظت نیتروژن دی اکسید بصورت ماهانه و شکل 8 توزیع فضایی این آلاینده در فصول مختلف سال 1400 را نشان می‌دهد. حداکثر و حداقل مقدار NO2 مطابق نمودار 0.000093 و 0.000069 به دست آمده است. با توجه به نمودار و نقشه شاهد افزایش چشمگیر میزان این آلاینده در فصل سرما یعنی ماه‌های اکتبر تا ژانویه هستیم. طبق یافته‌ها بیشترین توزیع این آلاینده از سمت غرب استان؛ محل قرارگیری شرکت پالایش نفت تبریز و واحدها و شهرک‌های صنعتی بزرگ ، مشاهده می شود. از طرفی میزان غلظت این آلاینده در خود شهر تبریز جایی که عبور و مرور وسایل نقلیه و تجمع ساختمان‌ها و مصرف سوخت بالاست، چشمگیرتر است. در نتیجه تجمع جمعیتی بیشتری در این مناطق قابل پیش بینی است (شکل 6).

شکل 7- نمودار نیتروژن دی اکسید به صورت ماهانه

شکل 8- تصاویر میانگین نیتروژن دی اکسید به صورت فصلی

بحث و نتیجه گیری

به منظور کاهش آلودگی هوا و افزایش کیفیت هوا، ابتدا باید بزرگترین عوامل آلودگی هوا شناسایی شوند. در مطالعه حاضر وضعیت آلودگی هوا و عناصر مهم CO،NO2 و ذرات معلق تاثیر گزار در این رابطه با استفاده از داده‌های سنجش از دوری اخذ شده توسط داده TROPOMI سنجنده سنتینل 5 در استان آذربایجان شرقی (سال 1400) بصورت ماهانه و فصلی و همچنین مکانی مورد بررسی قرار گرفته است. بیشتر غلظت ذرات معلق با مقدار 6/0 در فاصله بین مرداد و شهریور 1400 (آگوست-سپتامبر2021) تخمین زده شده است. همچنین طبق نقشه توزیع مکانی بیشترین میزان تراکم این ذرات در فصل تابستان با مقدار 40/3 و از سمت دریاچه ارومیه بوده است که می‌تواند به دلیل نفوذ توده گردو غبار فرامنطقه‌ای از کشورهای عراق، سوریه و عربستان و معضل ذرات معلق نمکی حاصل از خشکی دریاچه ارومیه باشد (صفوی و همکاران، 1393، 175). همچنین در فصل‌های زمستان و بهار پراکندگی فضایی بالایی از این ذرات مشاهده می‌شود که ممکن است به دلیل افزایش رطوبت هوا باشد. در مورد عنصر مهم آلودگی هوا یعنیCO نیز بیشترین و کمترین میزان غلظت این آلاینده در فروردین و آذر به ترتیب با مقادیر 0.0288 و 0.0249 mol/m2مشاهده شده؛ همچنین در تابستان نیز با مقدار 0.0283 غلظت بالایی از این آلاینده برآورد شده است. اما پراکندگی بیشتری از این آلاینده در فصول سرما مشاهده می‌شود. از طرفی در ارتفاعات پایین منطقه در تمام فصول این عنصر با غلظت بالا حضور دارد. عنصر نیتروژن دی اکسید نیز در فواصل بین ماه‌های آذر و دی (دسامبر و ژانویه)با مقدار 0.000093 بیشترین و با نزدیک شدن به اواخر زمستان با مقدار 0.000069 کمترین میزان غلظت را به خود اختصاص داده است. از طرفی تراکم بالایی از این عنصر در مناطق پرجمعیت و پراکندگی قابل توجهی از این آلاینده در فصول سرد قابل مشاهده است. در هر صورت حضور آلاینده های CO،NO2 ، ذرات معلق در مناطق و فصول مختلف سال 1400 مشاهده شده است. اما غلظت و پراکندگی آنها تحت تاثیر عوامل گوناگونی از جمله شرایط جوی حاکم در فصل‌های گوناگون، کاربری‌های مختلف، تراکم جمعیت و شرایط توپوگرافی می‌باشد. به نظر می‌رسد در مناطقی با تراکم جمعیتی بالا نیتروژن دی اکسید بالا و در مناطقی با ارتفاع پایین مونوکسید کربن بالا مشاهده می‌شود. به طوری که کاپلان و همکاران (2019) به همبستگی مثبت آمار جمعیت و NO2 و همبستگی منفی ارتفاع و مقادیر CO اشاره کرده‌اند. همچنین مطالعات متعدد دیگری نیز گزارش‌هایی از کاهش آلودگی هوا (CO) با افزایش ارتفاع را اعلام کرده‌اند. دلیل افزایش غلظت آلاینده CO در فصل سرما می‌تواند افزایش تردد وسایل نقلیه و مخصوصا وسایل نقلیه شخصی باشد. با توجه به اینکه با پراکندگی بالای آلاینده های CO و NO2 در فصل سرما مواجه هستیم؛ یکی از عوامل اصلی این مساله پدیده‌ی وارونگی یا وارونگی دما بویژه در ارتفاعات پایین و داخل شهرها به دلیل تفاوت جرم این عناصر با هوا می‌باشد. وارونگی دما زمانی اتفاق می‌افتد که لایه‌ای از هوای گرم بالای هوای سرد مجاور سطح زمین باشد. همین وارونگی دما نقش اساسی در آلودگی هوا دارد، زیرا به پایداری جو کمک می‌کند و انرژی باد را از بین می‌برد و در نتیجه از پراکندگی عمودی و افقی آلاینده‌ها جلوگیری می‌کند (صفاریان زنجیر و همکاران، 2020، 717). علاوه بر CO و NO2 پراکندگی بالایی از ذرات معلق نیز در فصول سرد مشاهده می شود؛در نتیجه بنظر می رسد نقش مهم بادهای غالب و تاثیر آن در انتشار آلاینده ها که در مقاطع زمانی مختلف در منطقه حضور دارد دور از انتظار نیست؛به طوری که درگاهی و همکاران (1392) عامل اصلی افزایش ذرات معلق در تبریز را وزش بادهای غالب از سمت دریاچه ارومیه و شرایط ویژه ی این دریاچه دانسته اند. منصوریان و همکاران (1402) نیز هم جهتی محل دودکش کارخانه فولاد با باد غالب منطقه را، دلیل اصلی انتشار آلاینده‌ها در شهرستان اردکان دانسته اند؛ نتیجه‌ی مشابه همین را می‌توان در مطالعه‌ی ایزد رضایی و همکاران (1401) در بررسی انتشار عناصر آلاینده مونوکسید کربن و دی اکسید نیتروژن از مجتمع پتروشیمی مارون در منطقه‌ی ویژه‌ی اقتصادی ماهشهر مشاهده کرد. طبق مطالعات صورت گرفته، درست است با حضور چشمگیر آلاینده‌هایی نظیر CO و NO2 در فصل سرما مواجه هستیم اما آلاینده‌های تابستانی برای سلامت انسان خطرناک‌تر هستند به دلیل اینکه آلاینده‌هایی که مبتنی بر نیتروژن و سولفور هستند و از خودروها خارج می‎شوند، در قسمت پایین جو قرار می‌گیرند و بر سلامت انسان تاثیرگزارتر هستند.(صفاریان زنجیر و همکاران،2020). نتایج مطالعه حاضر قابلیت سنجنده سنتینل 5 در پایش آلودگی هوا را با وضوح فضایی نسبتا بالا را تایید می‌کند. آگاهی از غلظت آلاینده‌ها در مناطق اطراف واحدهای صنعتی بزرگ و مهم کشور نظیر پتروشیمی و برنامه‌های تعمیر و حفاظت واحد‌ها می تواند نقش موثری در کنترل آلودگی هوا داشته باشد. آلودگی هوا می‌تواند مشکلات عدیده ای بر سلامت انسان بویژه کودکان و سالمندان داشته باشد که برنامه ریزی دقیق مسئولان مربوطه را می‌طلبد. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده بررسی سایر آلاینده‌ها، اعتبارسنجی نتایج با اندازه‌گیری‌های زمینی، و ارزیابی عواملی مانند جهت باد، تراکم ساختمان یا سایر عواملی که ممکن است در آلودگی هوا نقش داشته باشند صورت گیرد.مکان یابی دقیق مناطق مستعد استفاده از انرژی های پاک پیشنهاد دیگر این پژوهش است.

منابع و مآخذ

آشنا، ملیحه، حسین ابادی، سعید. (1399). ارزیابی عوامل مؤثر بر تغییرات انتشار دی‌اکسید کربن در ایران با تأکید بر نقش شهرنشینی؛ روش تحلیل تجزیه. جغرافیا و مخاطرات محیطی, دوره 9، شماره 2، صص 145-163.

اعلمی, محمدتقی, حسین زاده, حجت. (1393). مدلسازی فرآیند بارش – رواناب در حوضه لیقوان چای با استفاده از نرون شرطی آستانه دمایی. دانش آب و خاک, 20(2), 97-110.

ایزد رضایی، عاطفه، احمدی ندوشن، مژگان، و لطفی، پانته آ. (1401). مدل سازی پراکنش گازهای آلایندهCO وNO2 از دودکش های شرکت پتروشیمی مارون در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر با استفاده از مدل AERMOD. طب کار، 14(4 )، 1-13.

باقری، سمانه، انصاری سامانی، حبیب. (1400). پیش‌بینی انتشار گازکربنیک ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی و تغییرات محیطی (مطالعه موردی: ایران). جغرافیا و مخاطرات محیطی, دوره 10، شماره 3، صص 105-122.

رنگزن کاظم، کابلی‌زاده مصطفی، محمدی شاهین. (1400) بررسی زمانی- مکانی آلودگی دی‌اکسید نیتروژن در استان خوزستان با استفاده از سنجنده TROPOMI. تحقیقات نظام سلامت. دوره 17، شماره 2، صص۸۷-۹۶.

درگاهی, عبداله, دهقان زاده, رضا, فهیمی نیا, وحیده, جباری, یحیی, عزیزی, فرناز. (1395). بررسی تغییرات کیفیت هوای شهر تبریز از نظر غلظت آلاینده PM10 با تأکید بر شاخص AQI و ارتباط آن با روند کاهش سطح آب دریاچه ارومیه در سال های 90-1387. علوم و تکنولوژی محیط زیست, 18((ویژه نامه شماره 2)), 55-62.

سرور، هوشنگ، اسمعیل پور، مرضیه، خیری زاده، منصور، امرایی، مهتاب. (1399). تحلیل فضایی مؤلفه های تاثیرگذار بر آلودگی هوای شهر تبریز. مخاطرات محیط طبیعی ، دوره9، شماره 24 ، صص 151-172.

شامی سیاوش، خوش لهجه آذر مهدی، قربانی زهرا، مقیمی آرمین، محمدزاده علی، ثابت قدم سیده سمانه. (1399). بررسی میزان تغییرات آلاینده‌های هوا در دوره انتشار ویروس کووید-۱۹ در ایران با استفاده از اطلاعات ماهواره سنتینل۵. نشریه علمی پژوهشی علوم و فنون نقشه برداری. دوره 10، شماره3، صص ۱۳۵-۱۴۶.

شاهمحمدی عاطفه، بیات علی، مشهدی زاده ملکی سعید. (1399). بررسی رفتار دی‌اکسید نیتروژن در شهرستان مشهد و ارتباط آن با پارامترهای هواشناسی. نشریه تحقیات کاربردی علوم جغرافیایی. دوره 20، شماره 58، صص۷۱-۸۵.

صفوی، سیدنوید، موسوی، مریم، دهقان زاده ریحانی، رضا، و شاکری، مسعود. (1395). پهنه بندی فصلی و مکانی شاخص کیفیت هوا و آلاینده های هوای محیطی شهر تبریز به کمک نرم افزار GIS و بررسی مشکلات اجرایی موجود. سلامت و بهداشت اردبیل، دوره 7، شماره 2، صص 158-177.

ظروفچی‌بنیس، خالد، فاتحی فر، اسماعیل، احمدی، جواد، محمدی، میثم. (1393). مدل‌سازی پخش آلودگی هوا با استفاده از نرم‌افزار ISCST در اطراف شرکت پالایش نفت تبریز. نشریه مهندسی عمران و محیط زیست دانشگاه تبریز، دوره 77، شماره 44، صص 99-106.

عابدینی، یوسفعلی.، نوروززاده، فرهاد، صدایی، یوسف (1391). تعیین آلودگی هوای شهر تبری با استفاده از شاخص PSI، اولـین همـایش ملـی حفاظـت و برنامه‌ریزی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسالمی، واحد همدان.

عساکره، حسین، احدی، لیلا. (1399). بررسی رابطۀ تیپ‌های هوایی تبریز و آلودگی هوا. پژوهش های جغرافیای طبیعی، دوره 52، شماره 3، صص 375-394.

غریبی شیوا، شایسته کامران. (1400). کاربرد تصاویر ماهواره ای سنتینل ۵ در شناسایی کانون‌های آلاینده‌های هوا در ایران. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. دوره 8، شماره 3، صص ۱۲۳-۱۳۸.

غفاری گیلانده, عطا, صفریان زنگیر, وحید. (1402). تخمین و آشکارسازی آلودگی هوا در استان‌های ساحلی خلیج‌فارس با رویکرد آب‌وهوای منطقه‌ای. جغرافیا و مخاطرات محیطی, 12(2), 101-124.

فضل زاده دویل، مهدی، رستمی، روح اله حضرتی، صادق. (1395). بررسی غلظت‌ منواکسیدکربن در هوای آزاد شهری و هوای داخل ساختمان‌های مسکونی شهر اردبیل. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار ــ دوره 23، شماره 1.

قنادی، محمدامین، شهری، متین، مرادی، امیررضا. (1401). پایش آلودگی هوا با استفاده از تصاویر ماهواره سنتینل-5 (مطالعه موردی: شهرهای بزرگ صنعتی ایران). فصلنامه علوم محیطی، دوره 20، شماره 2، صص 81-98.

قنادی، محمدامین، شهری، متین. (1401). ارائه روشی مبتنی بر ترکیب و رأی گیری با هدف تحلیل مشاهدات ماهانه ایستگاه های پایش کیفیت هوا با استفاده از تصاویر ماهواره ای - مطالعه موردی: شهرستان اراک. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی «سپهر»، دوره 31، شماره 122، صص 23-41.

محمودی، َشراره، احمدی ندوشن، مژگان. (1401). بررسی تاثیر ترافیک بر انتشار PM2.5 با استفاده از روش رگرسیون وزنی جغرافیایی (GWR) (مطالعه موردی شهر اصفهان) . علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 24، شماره 4، صص 31-45.

منصوریان, زهرا, & نژاد کورکی, فرهاد. (1402). تحلیل حساسیت انتشار آلودگی هوای یک کارخانه فولاد نسبت به جهت باد غالب. انسان و محیط زیست, 21(2), 31-53.

ملکی, آیدا, قبادی, پریسا, کاه‌فروشان, داوود, سربازان, محمدحسن, منصوری, حمید. (1401). تحلیل پراکنش مکانی آلاینده‌های هوا در مرکز شهر (منطقه 8) تبریز و ارتباط آن با محیط انسان‌ساخت. توسعه پایدار شهری, 3(6), 69-83.

Cachon, F. B., Cazier, F., Verdin, A., Genevray, P., Ayi-fanou, L., Aïssi, F., Sanni, A., & Courcot, D. (2023). Physicochemical Characterization of Air Pollution Particulate. Atmosphere.

Farzanegan, M. R., Gholipour, H. F., & Javadian, M. (2023). Air pollution and internal migration: evidence from an Iranian household survey. Empirical Economics, 64(1), 223–247. https://doi.org/10.1007/s00181-022-02253-1

Gheshlaghpoor, S., Abedi, S. S., & Moghbel, M. (2023). The relationship between spatial patterns of urban land uses and air pollutants in the Tehran metropolis, Iran. Landscape Ecology, 38(2), 553–565. https://doi.org/10.1007/s10980-022-01549-y

Kaplan, G., Avdan, Z. Y., & Avdan, U. (2019). Spaceborne Nitrogen Dioxide Observations from the Sentinel-5P TROPOMI over Turkey. 2, 4. https://doi.org/10.3390/ecrs-3-06181

KAPLAN, G., & YİGİT AVDAN, Z. (2020). Space-Borne Air Pollution Observation From Sentinel-5P Tropomi: Relationship Between Pollutants, Geographical and Demographic Data. International Journal of Engineering and Geosciences, 2, 130–137. https://doi.org/10.26833/ijeg.644089

Kumar, P., Aishwarya, Srivastava, P. K., Pandey, M. K., Anand, A., Biswas, J. K., Drews, M., Dobriyal, M., Singh, R. K., De la Sen, M., Singh, S. S., Pandey, A. K., Kumar, M., & Rani, M. (2023). Nitrogen dioxide as proxy indicator of air pollution from fossil fuel burning in New Delhi during lockdown phases of COVID-19 pandemic period: impact on weather as revealed by Sentinel-5 precursor (5p) spectrometer sensor. Environment, Development and Sustainability, 0123456789. https://doi.org/10.1007/s10668-023-02977-9

Irizar, J., Melf, M., Bartsch, P., Koehler, J., Weiss, S., Greinacher, R., Erdmann, M., Kirschner, V., Perez Albinana, A., & Martin, D. (2019). Sentinel-5/UVNS. 11180(October 2018), 3. https://doi.org/10.1117/12.2535923

Lazizovich, K. O., & Student. (2023). Proceedings of International Conference on Modern Science and Scientific Studies Hosted online from Paris, France. PROBLEM OF TREATMENT OF PATIENTS WITH HYPOSPADIAS (literature review) Khaydarov. 205–209.

Safarianzengir, V., Sobhani, B., Yazdani, M. H., & Kianian, M. (2020). Monitoring, analysis and spatial and temporal zoning of air pollution (carbon monoxide) using Sentinel-5 satellite data for health management in Iran, located in the Middle East. Air Quality, Atmosphere and Health, 13(6), 709–719. https://doi.org/10.1007/s11869-020-00827-5

Veefkind, J. P., Aben, I., McMullan, K., Förster, H., de Vries, J., Otter, G., Claas, J., Eskes, H. J., de Haan, J. F., Kleipool, Q., van Weele, M., Hasekamp, O., Hoogeveen, R., Landgraf, J., Snel, R., Tol, P., Ingmann, P., Voors, R., Kruizinga, B., … Levelt, P. F. (2012). TROPOMI on the ESA Sentinel-5 Precursor: A GMES mission for global observations of the atmospheric composition for climate, air quality and ozone layer applications. Remote Sensing of Environment, 120(2012), 70–83. https://doi.org/10.1016/j.rse.2011.09.027

Zhang, Z., Zhang, G., & Li, L. (2022). The spatial impact of atmospheric environmental policy on public health based on the mediation effect of air pollution in China. Environmental Science and Pollution Research, January 2023. https://doi.org/10.1007/s11356-022-21501-6

[1] Zhang

[2] Lazizovich

[3] Kumar et al

[4] Carbon Monoxide

[5] Sulphur Dioxide

[6] Nitrogen Dioxide

[7] Ozone

[8] Arosel

[9] who

[10] Irizar et al

[11] Google Earth Eengine

[12] Kaplan et al

[13] Veefkind et al

[14] Cachon et al

[15] UV Aerosol Index

[16] Rayleigh

[17] Near Real-Time Nitrogen Dioxde

[18] Near Real-Time Carbon Monoxide

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

تحلیل زمانی و مکانی آلایندهای هوا در استان آذربایجان شرقی

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی