کهن‌الگوی قهرمان در مقالات شمس تبریزی
محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی
فاطمه مدرسی
1
(استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ایران.)
سجاد خجسته گزافرودی
2
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات حماسی، دانشگاه ارومیه، ایران)
کلید واژه: عرفان, قهرمان, سیر, مقالات شمس, متغیر,
چکیده مقاله :
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های متغیر و بارز عرفان و آثار عرفانی و آثار منثور غنایی، کهن‌الگوی قهرمان است. سیر قهرمان نیز از مهم‌ترین مسائل عرفان و آثار منثور غنایی است تا آن‌جا که کهن‌الگوی قهرمان با سیری بغرنج به تکامل شخصیتی نزدیک می‌شود. تکامل شخصیتی قهرمان به اشکال گوناگونی در آثار عرفانی و آثار منثور غنایی به‌ویژه مقالات شمس تبریزی نمود می‌یابد. قهرمان عرفانی در مقالات شمس همچون قهرمان ژانر حماسی، ابزارهای گوناگونی در اختیار دارد، ولی در عین حال با قهرمان حماسی متمایز است. مکمل شخصیت قهرمان در مقالات شمس، سیر عرفانی اوست. او برای رسیدن به تکامل یا وصال باید این سیر را آغاز کند، اما آغاز سیر در مقالات شمس منوط به گذر از مراحل دیگر است. این مراحل، قهرمان را با یک ندای درونی فرامی‌خواند تا آن‌جا که قهرمان دچار یک ناخودآگاهی می‌شود. پس از عبور از مراحل مذکور، قهرمان به سیری پرمانع گام برمی‌دارد؛ این موانع در سیر عرفانی قهرمان متغیّرند و به اشکال گوناگونی در مقابل قهرمان عرفانی قرار می‌گیرند. گاه حرکت قهرمان خود مانعی در مقابل اوست؛ این متغیّر بودن موانع موجب تغیّر شخصیتی قهرمان نیز می‌شود. این پژوهش به شیوة توصیفی- تحلیلی مبتنی بر تحلیل ساخت‌گرایانه با تکیه بر مقالات شمس تبریزی می‌‌کوشد تا کهن‌الگوی قهرمان را در سیر تکاملی مورد مطالعه قرار دهد و به فرضیات تکرار آغاز قهرمان در پایان سیر و عدم ایستایی شخصیت متغیّر قهرمان در سیر تکاملی دست یابد.
One of the most important, obvious and varied characteristics of mysticism, mystical works and lyric prosaic works is hero archetype. Hero’s development is an important issue in mysticism and lyric prosaic works so that hero archetype approaches personality evolution through an intricate process. In mystical and lyric prosaic works, and more specifically in the Conversations of Shams of Tabriz, the evolution of personality is revealed in various forms. The mystical hero in the Conversations of Shams of Tabriz, like the hero of the epic genre, has a variety of tools at his disposal but at the same time, he is distinguished from an epic hero. In the Conversations of Shams of Tabriz, hero’s mystical journey complements his personality traits. He must begin this journey to reach the evolution or get to the joiner but in the Conversations of Shams of Tabriz, starting the journey is contingent to pass other stages. These stages call the hero through the inner voice in a way that he lapses into unconsciousness. After passing the aforementioned stages, the hero sets foot in a difficult journey full of barriers, while these barriers are varied in the mystical journey of hero and appear in various forms to the mystical hero. Sometimes the hero’s own steps are barriers for him; the variability of the barriers brings changes in the hero's personality. This study employs descriptive-analytical methods based on structuralism, uses the Conversations of Shams of Tabriz, and intends to study the hero archetype in the evolutional process and formulate theories of repeating the hero’s starting point at the end of the journey and moving out the stagnation of the hero’s variable character in the evolutionary development.
_||_
