تدوين و اولويت‌بندي شاخص‌هاي مديريت پسماند در مناطق روستايي استان خوزستان

محورهای موضوعی : برنامه ریزی روستایی

زهرا سلطانی ¹ , مجید گودرزی ² , محمدحسین عبیات ³

1 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهري، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهري، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

تاریخ دریافت : 1402/08/26 تاریخ پذیرش : 1403/05/21 تاریخ انتشار : 1403/02/11

کلید واژه: محيط زيست, مديريت پسماند, مناطق روستايي, تحليل سلسله مراتبي فازي, استان خوزستان.,

چکیده مقاله :

امروزه خطرات زيست‌محيطي ناشي از سوء مديريت پسماند به عنوان يکي از مشکلات اساسي کشور مطرح است و اين مشکل در روستاها بيشتر از شهرها نمود دارد. در محيط‌هاي روستايي، با وجود تفاوت‌هايي که اين مناطق به لحاظ شيوه زندگي با محيط‌هاي شهري دارند، به دليل تغيير در شيوه زندگي مردم، مديريت پسماند به عنوان امري مهم مطرح مي‌باشد. آلودگي‌هاي زيست‌محيطي و در نتيجه به خطر افتادن بهداشت و سلامت روستاييان نيازمند الگوي مناسب مديريت پسماند براساس شرايط موجود است. هدف اصلي انجام اين تحقيق تدوين و اولويت‌بندي شاخص‌هاي مديريت پسماند در مناطق روستايي استان خوزستان است. اين پژوهش با روش توصيفي– تحليلي انجام مي‌گيرد و در پردازش از مدل AHP FUZZY استفاده شده است. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد که شاخص «تفکيک از مبدأ توليد» با ضريب 677/0 در اولويت اول و پس از آن "دفع نهايي پسماندها" با ضريب 323/0 در اولويت دوم بارزترين شاخص‌هاي مديريت پسماند براي مناطق روستايي در نظرگرفته شده است.

چکیده انگلیسی:

Today, environmental hazards due to waste mismanagement are one of the main problems of the country and this problem is more evident in rural areas than cities. In rural areas, despite the differences between these areas in terms of lifestyle and urban environments, due to changes in people's lifestyles, waste management is an important issue. Environmental pollution and consequently endangering the health of villagers need an appropriate model of waste management based on the existing conditions. The main purpose of this study is to develop and prioritize waste management indicators in rural areas of Khuzestan province. This research is done by descriptive-analytical method and in processing the AHP FUZZY model has been used to prepare the maps. The results show that the index of "segregation from the source of production" with a coefficient of 0.677 in the first priority and then "final disposal of waste" with a coefficient of 0.323 in the second priority are considered the most obvious indicators of waste management for rural areas.

منابع و مأخذ:

آذر، عادل؛ فرجي، حجت (1389). علم مديريت فازي. تهران: انتشارات مهربان.
اکبرزاده، عباس و ديگران (1388). بررسي وضعيت مديريت پسماندهاي روستايي در روستاهاي شهرستان تهران. فصلنامه انجمن علمي بهداشت محيط ايران. 12، 2187-2179.
پاپلي يزدي، محمدحسين؛ فتحي، زينب (1391، ارديبهشت). مطالعه و بررسي وضعيت مديريت پسماند روستايي و مراکز جمعيتي حاشيه شهر مشهد. ششمين همايش ملي و اولين همايش بين المللي مديريت مواد زائد جامد. مشهد. ايران.
جوزي، سيد علي؛ دهقاني، محسن؛ زارعي، مرتضي (1391). ارائه برنامه راهبردي مديريت پسماندهاي روستايي به روش A’WOT؛ مطالعه موردي: ميناب. فصلنامه محيط شناسي. 38 (64)، 108-93.
حق شناس، اصغر؛ کتابي، سعيده؛ دلوي، محمدرضا (1386). ارزيابي عملکرد با روش امتياز متوازن از طريق تحليل سلسله مراتبي فازي. فصلنامه دانش مديريت. 20 (77)، 21-46.
خورشيد، صديقه؛ حميده، قانع (1388). رتبه‌بندي چالش‌هاي بانکداري الکترونيکي با استفاده از تحليل سلسله‌مراتبي فازي. فصلنامه مديريت صنعتي. 4 (9)، 89-106.
دربان آستانه، عليرضا (1391). اصول و مباني بهداشت ر وستايي. چاپ اول. تهران: انتشارات شهرداري‌ها و دهياري‌هاي کشور.
دهقاني کاظمي، واحد؛ جعفري، حميدرضا؛ ملک‌محمدي، بهرام (1391). کاربرد تکنيک‌هاي تصميم‌گيري گروهي، منطق فازي و سيستم اطلاعات جغرافيايي در مکانيابي ايستگاه بازيافت پسماند. فصلنامه تحقيقات کاربردي علوم جغرافيايي. 12 (27)، 185-204.
سعيدنيا، احمد (1383). مواد زائد جامد شهري. چاپ سوم. تهران: انتشارات سازمان شهرداري‌ها و دهياري‌هاي کشور.
صادقي، حجت الله؛ کاووسي، غلامرضا (1391). بررسي و تحليل مديريت پسماند در سکونتگاه‌هاي روستايي؛ مطالعه موردي: استان خراسان جنوبي. مجموعه مقالات همايش ملي توسعه روستايي رشت. 1-6.
صفاري، امير (1392). تحليل مخاطرات زيست محيطي و راهبردهاي مديريت پسماند در نواحي روستايي؛ مطالعه موردي: دهستان اجارود مرکزي شهرستان گرمي. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستايي. 2 (1)، 71-91.
عبدلي، محمدعلي؛ جليلي قاضي‌زاده، مهدي؛ سميعي‌فرد، رضا (1387، شهريور). ارزيابي پتانسل بازيافت پسماندهاي روستايي در استان هرمزگان. چهارمين همايش ملي مديريت پسماند. تهران. ايران.
عطايي، محمد (1389). تصميم گيري چندمعياره فازي. چاپ اول. شاهرود: انتشارات دانشگاه صنعتي شاهرود.
فرجي سبکبار، حسنعليو ديگران (1389). مکان‌يابي محل دفن بهداشتي زباله روستايي با استفاده از مدل فرايند شبکه‌اي تحليل؛ مطالعه موردي: نواحي روستايي شهرستان قوچان. فصلنامه مدرس علوم انساني. 14 (1)،126-149.
قاضي‌زاده، مهدي و ديگران (1393). بررسي کمي و کيفي پسماندهاي روستايي استان هرمزگان و ارائه راهکار مديريتي. فصلنامه علوم و تکنولوژي محيط زيست. 16 (4)، 165-173.
قدسي‌پور، حسين (1389). فرآيند سلسله مراتبي AHP. چاپ پنجم. تهران: دانشگاه صنعتي اميرکبير: تهران.
ليچاني، داوود و ديگران (1388). تجربه‌اي جديد در مديريت پسماند روستايي؛ مطالعه موردي: 72 روستاي شهرستان فريدونشهراصفهان. دوازدهمين همايش ملي بهداشت محيط ايران. دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي تهران. دانشکده بهداشت. تهران. ايران.
مرکز مطالعات تخصصي شهري و روستايي (1391). محيط زيست روستا؛ مديريت مواد زائد، فضاي سبز روستا و.... چاپ اول. تهران: انتشارات سازمان شهرداري‌ها و دهياري‌هاي کشور، پژوهشکده علوم انساني و اجتماعي جهاد دانشگاهي، بنياد خواجه نصير طوسي.
ملايي، زينب؛ بخشي، محمدرضا؛ دباغ، اردلان (1391). تهيه مکان بهينه انباشت پسماند روستايي فيل آباد فارسان با استفاده از رهيافت تلفيقي: پرموتاسيون و بولين. فصلنامه مسکن و محيط روستا. 31 (138)، 73-84.
مؤمني، منصور (1387). مباحث نوين تحقيق در عمليات. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
اله‌آبادي، احمد؛ ساقي، محمد حسين (1390). مکان يابي و طراحي محل دفن زباله‌هاي روستايي بخش روداب سبزوار. فصلنامه دانشگاه علوم پزشکي خراسان شمالي. 3 (1)، 29-34.
هاشمي، سيد ايرج؛ مدني، داود؛ صالحي، سعيد (1389، تير). مديريت مواد زايد جامد (جمع آوري، حمل ونقل و دفع)؛ روستاهاي بخش مرکزي شهرستان خمين. چهارمين همايش تخصصي مهندسي محيط زيست. تهران. ايران.
Bozbura, F.T.; Beskese, A. & Ahraman, C. (2007). Prioritization of human capital measurement indicators using fuzzy AHP. Expert Systems with Applications. 32, 124-127.
Chang, N.B.; Parvathinathan, G. & Breeden, J.B. (2008). Combining GIS with Fuzzy multicriteria decision making for landfill siting in a fast-growing urban region. Journal of Environmental Management. 87 (1), 139-153.
Cimren, E.; Catay, B. & Budak, E. (2007). Development of a machine tool selection system using AHP. International Journal of Advanced Manufacturing Technology. 35 (3), 363-376.
Fatima S. A.; Chaudhry M. N. & Batool, S. A. (2020). Environmental impacts of the existing solid waste management system of northern lahore. Chinese Journal of Urban and Environmental Studies (CJUES). World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.. 7 (03), 1-21.
Jozi, S. A.; Dehghani, M. & Zarei, M. (2012). Provide a strategic plan for rural waste management using the A’WOT method, Case study: Minab. Environmental Quarterly. 4, 98-103.
Lee, A.H.; Chen, W.C. & Chang, C.J. (2008). A fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan. Journal of Expert Systems with Applications. 34 (1), 96-107.
Malasius, M. E. G.; Alin J. & Dollery, B. (2020). Willingness to participate in solid waste management amongst residents of Sembulan Tengah Water village in Sabah, Malaysia. Journal of Asian Scientific Research, Asian Economic and Social Society. 10 (1), 17-32.
Olukanni, D.; Adeleke, J. & Aremu, D. (2016). A review of local factors affecting solid waste collection in Nigeria. Pollution. 2 (3), 339-356.
Scott, N.R. et al (2005). Siting analysis of farm based centralized anaerobic digester systems for distributed generation using GIS. Journal of Biomass and Bioenergy. 28 (6), 591-600.
Trang, P.T. et al (2017). The effects of socio-economic factors on household solid waste generation and composition: A case study in Thu Dau Mot, Vietnam’. Energy Procedia. 107, 253-258.
Yesilnacar, M.I. & Cetin, H. (2005). Site selection for hazardous wastes: A case study from the GAP area; Turkey. Journal of Engineering Geology. 81 (4), 371-388.
Yu S. & Dong, H. (2020). Uncover cost-benefit disparity of municipal solid waste incineration in Chinese provinces. Sustainability. 12 (2), 1-17.
Zurbrugg, C. (2003). Solid waste management in developing countries. SWM Introductory Text.