مکان‌یابی مجتمع‌های ورزشی با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مورد مطالعه: شهر اهواز)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

اسماعیل ویسیا ¹ (استادیار گروه مدیریت ورزشی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/04/04 تاریخ پذیرش : 1402/05/20 تاریخ انتشار : 1402/11/01

کلید واژه: پدافند غیرعامل, مکان‌یابی, شهر اهواز, کاربری ورزشی, مجتمع‌های ورزشی,

چکیده مقاله :

شهر اهواز به عنوان هفتمین کلان‌شهر ایران با دارا بودن مرکزیت صنایع، مرکزیت سیاسی، موقعیت مرزی و امنیتی، تنوع قومیتی، فرهنگی اجتماعی به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران شناخته می‌شود اما توجه به بحث دفاع غیرعامل شهری در آن مورد غفلت واقع شده است. مجتمع‌های ورزشی نیز از جمله کاربری‌های مهم در هنگام وقوع بحران و آسیب در شهرها هستند. بنابراین، از دیدگاه پدافند غیرعامل شهری ضرورت توجه به توزیع و جانمایی مناسب کاربری‌های حیاتی از جمله مجتمع‌های ورزشی برای شهر اهواز امری اجتناب ناپذیر است. هدف این پژوهش مکان‌یابی مجتمع‌های ورزشی با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در شهر اهواز است در این راستا در این پژوهش با استناد به منابع موجود معیارهای مناسبی به منظور تشخیص و تعیین مکان بهینه مجتمع‌های ورزشی بر اساس رویکرد پدافند غیرعامل تعیین گردد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی-تحلیلی است. گردآوری داده‌ها با استفاده از اسناد و اطلاعات موجود شهر اهواز و همچنین با روش پیمایش مبنی بر نظر سنجی و مصاحبه با کارشناسان بوده است. در جهت رسیدن به اهداف پژوهش با به‌کارگیری داده‌های مکانی و انجام تحلیل‌های مربوطه در سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل تصمیم‌گیری چنـد معیاره SAW اقدام شده است. در گام بعدی با استفاده از ابزار پرسشنامه AHP-FUZZY اقدام به وزن دهی به شاخص‌ها گردید. بدین ترتیب جامعه آماری این پژوهش متخصصین حوزه شهری شهر اهواز و حجم نمونه از طریق اشباع نظری به تعداد 30 کارشناس است. نتایج پژوهش نشان داد که 60/0 درصد از مساحت شهر کاملا نامناسب،74/3 درصد نامناسب، 44/21درصد متوسط، 92/46 درصد مناسب و 30/27 درصد کاملا مناسب می‌باشد. نتایج نهایی پژوهش نشان داد که بخش‌های مرکزی و شمالی شهر اهواز گستره مناسبی برای مکانیابی مجتمع‌های ورزشی هستند و این بخش‌ها می‌توانند برای ساخت مجتمع‌های ورزشی مورد استفاده قرار گیرند.

چکیده انگلیسی:

The city of Ahvaz, as the seventh metropolis of Iran, is known as one of the important cities of Iran with its centrality of industries, political centrality, border and security position, ethnic and social cultural diversity, but attention to the issue of passive urban defense has been neglected in it. has been Sports complexes are also among the important uses during crises and damage in cities. The purpose of this research is to locate sports complexes with passive defense approach using geographic information system in Ahvaz city. Therefore, paying attention to the role of sports uses in creating mobility and reducing the psychological pressures of urbanization, a suitable framework should be provided in order to choose suitable sports places and distribute them in the whole city with the aim of reducing damages during a crisis.Therefore, paying attention to the role of sports uses in creating mobility and reducing the psychological pressures of urbanization, a suitable framework should be provided in order to choose suitable sports places and distribute them in the whole city with the aim of reducing damages during a crisis. Therefore, from the point of view of passive urban defense, the need to pay attention to the proper distribution and placement of vital uses, including sports complexes, is inevitable for the city of Ahvaz. In this research, it has been tried to determine appropriate criteria based on the available sources in order to identify and determine the optimal location of sports complexes based on the passive defense approach. This research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of methodology. In order to achieve the goals of the research, it has been done by using spatial data and performing relevant analyzes in the geographic information system and multi-criteria decision-making model SAW. In the next step, the indicators were weighted using the AHP-FUZZY questionnaire. Thus, the statistical population of this research is the experts of the urban area of Ahvaz city and the sample size is 30 experts through theoretical saturation. The results of the research showed that 0.60% of the city area is completely unsuitable, 3.74% is unsuitable, 21.44% is average, 46.92% is suitable and 27.30% is completely unsuitable. The final results of the research showed that the central and northern parts of Ahvaz city are suitable areas for locating sports complexes and these parts can be used to build sports complexes.

منابع و مأخذ:

ابراهیمی، کلثوم (1397). تحلیل مکانی فضاهای ورزشی شهر آمل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی. دانشگاه شمال. آمل. ایران.

ارجمند، مینا و دیگران (1400). توسعه پدافند غیرعامل در ورزش کشور با رویکرد کیفی. پژوهش‌های معاصر در مدیریت ورزشی. 11 (22)، 159-141.

آزادی، نیلوفر؛ میرحسینی، سید محمدعلی؛ ترک‌فر، احمد (1398). طراحی مجتمع صنفی ورزشی با رویکرد پدافند غیرعامل جهت تأمین پناهگاه در زمان زلزله در استان کرمان. جغرافیا و برنامه ریزی منطقه‌ای. 10 (1)، 22-1.

آزادی، نیلوفر؛ میرحسینی، سیدمحمدعلی؛ ترکفر، احمد (1399). تحلیل وضعیتِ اماکن ورزشی جهت مکان یابی و استقرار نظام سلسله مراتبی صنفی ورزش در شهرها (نمونه موردی: شهر شیراز). فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی منطقه‌ای. 10 (37)، 192-179.

بیگی، محمد؛ چاره جو، فرزین (1400). مکان یابی بهینه اماکن و فضاهای ورزشی در شهر سنندج با استفاده از تکنیک تلفیقی روش تحلیل شبکه ANP و مدل FUZZY در (GIS): نمونه موردی: شهرسنندج. مطالعات ساختار و کارکرد شهری. 8 (26)، 118-101.

پاسیار، علی؛ انصاری، عبدالحمید؛ قربانی، احمد (1394). بررسی روش‌های مجموع ساده وزین و منطق فازی در تلفیق اطلاعات هیدرولوژی (مطالعه موردی: دشت قبرکیخا). انجمن زمین‌شناسی ایران. دانشگاه شهید بهشتی.

پیرایش شیرازی نژاد، مهتاب؛ شریفیان، اسماعیل؛ خبازی، مصطفی (1398). مدل سازی و تحلیل فضایی اماکن ورزشی شهر کرمان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. 18 (46)، 136-123.

تابش، سعید و دیگران (1399). به ارائه مدل پیشنهادی برای مکان یابی اماکن ورزشی با استفاده از مدل تلفیقی WLC و  AHP (مطالعه موردی: شهر تبریز). مدیریت و توسعه ورزش. 9 (1)، 22-1.

زارع، رضا (1399). ارائه مدل مکان یابی و ساخت اماکن ورزشی شهری با تاکید بر استفاده در مجتمع‌های مسکونی شهر شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور. قشم. ایران.

زهره وندیان، کریم و دیگران (1394). تعیین و اولویت بندی معیارهای مکان گزینی استقرار اماکن ورزشی جهت تساوی در دسترسی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی AHP. مدیریت ورزشی. 7 (6)، 814-795.

سعیدپور، شراره؛ کاشفی دوست، دیمن (1396). مکان‌گزینی پناهگاه‌های شهری با رویکرد پدافند غیرعامل-مطالعه موردی: شهر سقز. فصلنامه علمی - پژوهشی اطلاعات جغرافیایی. 26 (1)، 144-129.

سعیدی علی، داوودی؛ مجتبی، حسینی؛ امینی، حسن (1396). مکان یابی ساخت پناه گاههای شهری با رویکرد پدافند غیرعامل. جغرافیا. 15 (53)، 362-351.

طباطبایی‌زاده، سیدعلیرضا؛ مهدی‌نژاد درزی، جمال‌الدین؛ کریمی، باقر (1399). الزامات پدافند غیرعامل در طراحی اماکن ورزشی با هدف بهره برداری چند منظوره در مواقع بحران. مجله شهر ایمن. 11(1)، 19-1.

عطایی، محمد (1392). تحلیل بر مکان‌یابی مجتمع‌های ورزشی با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مطالعه موردی: مناطق 3 و 4 و 5 شهرداری تبریز. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پردیس بین‌المللی. مرکز دانشگاه تبریز. تبریز. ایران.

عظیمی دلارستاقی، عادله و دیگران (1395). بررسی معیارهای مکان یابی در طراحی و ساخت اماکن ورزشی شهری. پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. 12 (23)، 100-83.

فدائی جزی، فهیمه و دیگران (1400). بافت‎های فرسوده فرصتی برای توسعه درون‏زای شهری در راستای تأمین مسکن محله سرچشمه منطقه سه شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای. 2 (3)، 65-48.

فردوسی، مسعود؛ مسعود، محمد؛ ندری فتح‌آباد، سیروس (1395). مکان‌یابی بیمارستان با رویکرد پدافند غیرعامل. امداد و نجات. 8 (3)، 69-56.

گرجی مهلبانی، یوسف؛ عبدی راد، حمید (1399). ضوابط و مقررات طراحی استادیوم‌های ورزشی. چاپ سوم. تهران: انتشارات طحان و هله.

محمدی ده چشمه، مصطفی؛ فیروزی، محمدعلی؛ نظرپور دزکی، رضا (1396). سنجش اصول مجاورت کاربری‌های ویژه از منظر پدافند غیرعامل شهری مطالعۀ همجواری بیمارستان‌ها در شهر اهواز. پژوهشهای جغرافیای انسانی. 49 (2)، 272-259.

محمدی ده چشمه، مصطفی (1392). ایمنی و پدافند غیرعامل شهری. چاپ اول. اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران.

محمدی ده‌چشمه، مصطفی؛ حیدری‌نیا، سعید؛ شجاعیان، علی (1396). سنجش الگوی استقرار کاربری‌های حیاتی از منظر پدافند غیرعامل در کلان‌شهر اهواز. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 49 (4)، 753-733.

محمدی ده‌چشمه، مصطفی؛ پرویزیان، علیرضا؛ علیزاده، مهدی (1398). مکانیابی پناهگاههای شهری مبتنی بر اصول پدافند غیر عامل: مطالعه موردی شهر کوهدشت. مجله آمایش جغرافیایی فضا. 9 (32)، 162-149.

ملانوری شمسی، محمد؛ ملانوری شمسی، مجتبی؛ گنجاییان، حمید (1395). انتخاب مکان بهینه به‌منظور ساخت مجموعۀ ورزشی با استفاده از مدلANP  مطالعۀ موردی: بخش مرکزی یزد). نشریه مدیریت ورزشی. 8 (5)، 795-777.

مودت، الیاس؛ ملکی، سعید؛ دیده بان، محمد (1398). پهنه‌بندی آسیب‌پذیری شهری با رویکرد پدافند غیرعامل و مدل‌سازی VIKOR مطالعه موردی کلان‌شهر اهواز. فصلنامه پدافند غیرعامل. 10 (3)، 74-63.

نوروزی سیدحسینی، رسول و دیگران (1392). تحلیل مکانی فضاهای ورزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و ارائه مدل مطلوب (مطالعه موردی: منطقه یک شهر تهران). مدیریت ورزشی (حرکت). 5 (4)، 28-5.

همتی‌نژاد، مهرعلی و دیگران (1398). بررسی موقعیت جغرافیایی اماکن ورزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)  مطالعه موردی: شهر رشت. مدیریت و توسعه ورزش. 8 (18)، 157-143.

یزدانی، محمدحسن؛ افشار، سیدین (1395). بررسی آسیب پذیری شهر از منظر پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر اردبیل). اطلاعات جغرافیایی. 25 (100)، 34 – 17.

Dadacovik, R. (2019). Evaluating Spatial Pattern and Providing an Optimal Pattern for Locating Sports Centers. Unpublished Doctoral Dissertation. University Utrecht. Netherlands.

Jarzgmaw, L. (2019). Locating the Lawn Hockey Association in London. Unpublished Doctoral Dissertation. University Cleveland. Ohio.

Jin, L. (2021). A Fuzzy Multi-Criteria Decision Analysis for Assessing Technologies of Air Pollution Abatement at Coal-Fired Power Plants. Master of Engineering. Environment Systems Engineering, University of Regina. Canada.

Robert, J .(2018). Locating Popular Sports Institutions. Unpublished Doctoral Dissertation. University Rorayima. Brazil.