سنجش توسعه انسانی و کیفیت مسکن و شناخت نسبت آنها با استفاده از روش‌های آمار فضایی (محدوده مطالعاتی: استان‌های کشور)

محورهای موضوعی : GIS

قاسم محمدی ¹

1 - کارشناسی ارشد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1398/12/16 تاریخ پذیرش : 1399/01/30 تاریخ انتشار : 1399/02/01

کلید واژه: توسعه, مسکن, شاخص توسعه انسانی, "توسعه انسانی, سطح‌بندی",

چکیده مقاله :

توسعه انسانی در دهه 1990 میلادی پس از شکست اندازه‌گیری‌های تک بعدی بر مبنای درآمد سرانه، معرفی شد. توسعه انسانی شاخصی چند بعدی است که بنابر تعریف برنامه توسعه سازمان ملل عبارت است از فرآیند بسط انتخاب‌های انسانی و افزایش سطح رفاه زندگی. این شاخص پیشرفت‌های انسانی را در سه بعد آموزشی، سلامت و استاندارد‌های زندگی می‌سنجد. با تکیه بر این رویکرد، استان‌های کشور مورد سنجش و سطح‌بندی قرار گرفت. روش مطالعاتی پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و بر اساس هدف از نوع کاربردی می‌باشد. شاخص‌های مسکن نیز متغیر دیگری است که در این تحقیق در سطح استان‌های کشور ارزیابی شد. با استفاده از مدل‌های موریس، تاپسیس، ویکور، کپلند و ضریب پراکندگی وضعیت توسعه یافتگی استان‌ها بررسی و تحلیل شد و در انتها با روش‌های آمار فضایی، خود همبستگی فضایی شاخص‌ها بر روی نقشه نشان داده شد. نتایج نشان دهنده تمرکز توسعه‌یافتگی (انسانی، مسکن) در نواحی مرکزی کشور و نواحی کم برخوردار منطبق با مناطق پیرامونی و مرزی کشور می‌باشد. در شاخص HDI سه استان تهران، البرز و یزد استان‌ها برتر و استان‌های سیستان و بلوچستان، کردستان و خراسان شمالی کمترین امتیاز را در این شاخص دارند. در شاخص‌های مسکن نیز تهران، البرز و قم بهترین وضعیت و استان‌های سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری و خراسان جنوبی پایین‌ترین سطح را دارند. همچنین آزمون همبستگی پیرسون با ضریب 70 درصد رابطه بین شاخص توسعه انسانی و شاخص مسکن را نشان داد.

چکیده انگلیسی:

Human development was introduced in the 1990s after the failure of one-dimensional measurements based on per capita income. Human development is a multi-dimensional indicator, defined by the United Nations Development Program (UNDP) as a process of expanding human choices and increasing the standard of living prosperity. It measures human development in three dimensions: education, health and living standards. Relying on this approach, the provinces of the country were measured and ranked. The research method is descriptive-analytic and based on the purpose of the applied type. Housing indices are another variable that has been evaluated in this study in the provinces of the country. The maps of Mauritius, Topsis, Vicore, Copland and Distribution coefficient of the developmental status of the provinces were analyzed using spatial statistics methods. Spatial correlation of the indicators was shown on the map. The results indicate the concentration of development (human, housing) in the central regions of the country and the low areas corresponding to the peripheral and border regions of the country. In the index Tehran, Alborz and Yazd provinces are superior and the provinces of Sistan and Baluchestan, Kurdistan and North Khorasan have the lowest points in this index. In the housing indices, Tehran, Alborz and Qom are also the best and the provinces of Sistan and Baluchestan, Chaharmahal and Bakhtiari and South Khorasan have the lowest levels. Also, Pearson correlation test showed a 70% correlation between human development index and housing index.

منابع و مأخذ:

صادقی، حسین، سلماز عبدالهی و لیلا عبداله‌زاده (1386). توسعه انسانی در ایران. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 24، صص 304- 283.

صادقی، حسین، بهروز ملکی، عباس عصاری و وحید محمودی (1392). تحلیل فازی رابطه اعتماد اجتماعی با توسعه انسانی. فصل‌نامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال سوم شماره 12.

خوشنویس، مریم و جمشید پژویان (1395). بررسی مقایسه‌ای اثر آلودگی زیست محیطی بر شاخص توسعه انسانی در کشورها با سطوح مختلف توسعه یافتگی. فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال دوازدهم، شماره 48، صص 61 - 33.

عزیزی، محمدمهدی (1383). جایگاه شاخص‌های مسکن در فرآیند برنامه‎ریزی مسکن. نشریه هنرهای زیبا، شماره 17, صص 42 - 31.

غفاری گیلانده، عطا، محمدحسن یزدانی و سمیه روشن رودی (1393). سنجش پراکنش و فشردگی شهر اردبیل در سطح محلات با استفاده از تکنیک‌های خود همبستگی فضایی. فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال ششم، شماره 21، صص 168-149.

فتحی، میثم (1390). ارزیابی سطح توسعه انسانی استان‌های ایران: مقایسه تطبیقی روش‌های موریس و برنامه‌ریزی ریاضی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

کلانتری‌دهقی، لیلا (1391). شاخص توسعه انسانی در ایران با تاکید بر برنامه چهارم توسعه کشور. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد.

رضا زاده، راضیه و طاهره اوتادی (1387). بررسی نیازهای مسکن با توجه به تغییرات ساختار جمعیتی در تهران. نشریه بین‌المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت، جلد نوزدهم، شماره 10.

زنگنه، مهدی (1395). ارزیابی و تحلیل شاخص‌های توسعه انسانی در مناطق شهری کشور. مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره 1، صص 160 - 149.

جمعه‌پور، محمود (1391). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی، انتشارات سمت: تهران

ملکی، سعید و حجت شیخی (1388). بررسی نقش شاخص‌های اجتماعی مسکن در سطح استان‌های کشور با استفاده از روش شاخص ترکیبی توسعه انسانی. فصلنامه مسکن و محیط روستا، صص 107 - 94.

محمودی، وحید، شهرزاد نیری و علی‌اصغر پورعزت. (1393). بازپردازی شاخص‌های توسعة قابلیت‌های انسانی در پرتو فرمان امام علی به مالک اشتر. فصلنامه مدیریت بازرگانی، دورة 6، شمارة 1. صص 186-167.

موسوی، میرنجف و مهدی مدیری (1394). اولویت سنجی شاخص‌های عدالت اسلامی - ایرانی در تحقق آمایش سرزمین و توسعه متعادل در ایران. فصلنامه سپهر، دوره 24، شماره 55، صص 19 - 1.

نبردی، اسد (1376). مسکن و نقش آن در توسعه روستایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا، دانشگاه فردوسی.

نراقی، احمد (1380). جامعه شناسی و توسعه. تهران: انتشارات فرزان.

Buckley, R., K. Jerry. (2005). Housing Policy in  Developing Countries: Conjectures and Refutations, World  Bank  Res Obs: 233-257.

Habitat. (2015). Housing Indicators for the  Sustainable Development Goals, February 2015

Ogunleye, Bamidele M. (2013). Analysis of the Socio-economic Characteristics and Housing Condition in the Core Neighborhood of Akure Nigeria. Journal of Geography and Regional Planning, Vol 6.

Oladapo, A. A. (2006). A Study of Tenant Maintenance Awareness, Responsibility and Satisfaction in Institutional Housing in Nigeria. International Journal of Strategic Property Management, 10.

Omole, K. F. (2010). "An Assessment of Housing Condition and Socio-Economic Life Styles of Slum Dwellers in Akure, Nigeria", Contemporary Management Research, 6(4).

Ottervik, Mattias Gottfrid. (2011). Good Governance and Human Development: TheCase of China and India. Lund University, Department of Political Science.

Veisani. Y.Jenabi. E.Khazaei. S. Nematollah. Sh. (2018). Global incidence and mortality rates in pancreatic cancer and the association with the Human Development Index: decomposition approach. Public Health, Vol 156, Pages 87-91

Xinyi Long. Huajun Yu. Mingxing Sun. Xue-Chao Wang. Jiří Jaromír Klemeš. Wei Xie. Chengdong Wang. Wenqing Li. Yutao Wang. (2020). Sustainability evaluation based on the Three-dimensional Ecological Footprint and Human Development Index: A case study on the four island regions in China, Journal of Environmental Management, Vol 265, 1.

UNDP. (2019). Human Development report.

Qihua Qiu, Sung J, Davis W & Tchernis R (2018). Using spatial factor analysis to measure human Development. Journal of Development Economics, 132 (2018) 130–149