ارزیابی معیارهای پویایی در بازار تاریخی شهر تبریز

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

هوشنگ سرور ¹ , امید مبارکی ² , سجاد فلاح پور ³

1 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مراغه
2 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مراغه
3 - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه

تاریخ دریافت : 1396/08/05 تاریخ پذیرش : 1396/09/19 تاریخ انتشار : 1396/11/01

کلید واژه: فضای شهری, شهر تبریز, پویایی, بازار تاریخی,

چکیده مقاله :

یکی از عناصر مهم کالبدی در شهرهای ایرانی – اسلامی بازارها هستند که از قدمت طولانی برخوردار بوده و نقش مهمی در ساختار اقتصادی و اجتماعی شهرها ایفا نموده‌اند. در جغرافیای شهری ایران شهر و بازار از پیوندهای عمیقی برخوردار هستند. این عنصر از گذشته تابحال علاوه بر کارکردهای اقتصادی و تأمین بخش زیادی از کالاها و خدمات مورد نیاز مردم فضای مهمی برای تعاملات اجتماعی محسوب گردیده و همواره در طول روز پذیرای انبوهی از جمعیت می‌باشد. با گذشت زمان، بازارها برای پاسخگویی به نیازهای روز تحولات کالبدی و فضایی زیادی را تجربه کرده‌اند. در بسیاری از شهرهای قدیمی ایران از جمله شهر تبریز کالبد بازار در قالب طرحهای مرمت و ساماندهی دچار تغییرات زیادی گردیده است. این پژوهش با هدف ارزیابی میزان پویایی و سرزندگی در بازار تاریخی شهر تبریز انجام شده است. نوع پژوهش به لحاظ ماهیت توصیفی –تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات بصورت ترکیبی از روش اسنادی-کتابخانه ای و مطالعات میدانی (پرسشنامه‌ای) می‌باشد. برای تحلیل داده‌ها و اطلاعات از نرم‌افزار مینی تب، و آزمون‌های آماری تی تک نمونه‌ای و خی‌دو استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که 90 درصد از افراد مراجعه کننده به بازار، به سؤالات مطرح شده در ارتباط با وجود مؤلفه‌های پویایی و سرزندگی در بازار پاسخ مثبت داده و در مجموع می‌توان بصورت نسبی تحولات کالبدی و فضایی بازار تبریز را ارگانیگ محسوب نمود.

چکیده انگلیسی:

One important physical elements in Iran - Islamic markets that has enjoyed a long history and has played an important role in economic and social structure of cities. In urban geography of Iran the city and have a deep bond market. This previous element so far in addition to functions and to finance much of the goods and services needed the people is important for social interaction and the crowd is always open during the day. Over time, the market to meet the needs of the physical transformation and have experienced a lot of space. In many of the ancient cities of Iran including Tabriz bazaar in a renovated schemes have been many changes this study aimed to evaluate the dynamism and vitality in the historic market the city of Tabriz was done. In terms of nature of the descriptive analytical research and data collection method was a combination of documentary-library and field studies (questionnaire). Minitab software to analyze data and information, VazmvnHay Kolmogorov-Smirnov statistic, t-sample and is used KhyDv. The results show that 90 percent of people referring to the market, to questions raised in connection with the components of the dynamism and vitality of the market responded positivel, And belief in the vitality and dynamism of the city of Tabriz historic bazaar on bed their time. the position can be relative spatial developments organic market of Tabriz the considered.

منابع و مأخذ:

1. آلبر، گراهام، (1385): دید، فرم، فضا، ترجمه مریم مدنی، تهران،چاپ دوم، انتشارات مارل کی.


2. اردلان، نادر و بختیار، لاله، (1380):  حس وحدت، ترجمه حمید شاهرخ، اصفهان، انتشارات نشر خاک.


3. اسمعیلی سنگری، حسین و عمرانی، بهروز، 1386، تاریخ و معماری بازار تبریز، تبریز، انتشارات ستوده.


4. ایزدی جیران، اصغر، (1388): بررسی انسان‌شناختی فرهنگ شهری در تبریز، مجله پل فیروزه، شماره 19، صص 107-115.


5. برق جلوه، شهیندخت، (1380): ساختارهای کلبدی مراکز کالبدی ایران، فصلنامه صفه، شماره 33، سال 11، ص 42-43.


6. بورکهارت، تیتوس، (1369): هنر مقدس، ترجمه جلال ستاری، تهران، انتشارات سروش دانش.


7. پارسی، حمیدرضا، (1381): شناخت محتوای فضای شهری، مجله هنرهای زیبا، شماره 11، تهران.


8. پاکزاد، جهانشاه، (1383): مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران، چاپ اول، انتشارات شهیدی.


9. پوراحمد، احمد: جغرافیا و کارکرد بازار کرمان، (۱۳۷۶):  مرکز کرمان شناسی، کرمان


10. یرنیا، محمد کریم، (1387): سبک شناسی معماری ایرانی، انتشارات سروش دانش.


11. تقوایی، مسعود و رعنا، شیخ بیگلو، (1387): برنامه‌ریزی و طراحی مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری، چاپ اول، اصفهان، انتشارات کنکاش.


12. تیمر، ونسا و کیت سیمور، نیکلا، (1389): پیش درآمدی بر ویژگی‌های شهر سرزنده، ترجمه لینا طاهری، فصلنامه جستارهای شهرسازی، سال 9، شماره 32.


13. تیموری، راضیه، کرمی، فریبا، تیموری، زینب و صفدری، امین، (1393): عوامل مؤثر بر گردشگری مکان‌های تاریخی شهری نمونه موردی: بازار تاریخی کلانشهر تبریز گردشگری شهری، دورة 1، شمارة 1، زمستان 93، ص، 78 – 63.


14. خاماچی، بهروز، (1375): بازار تبریز در گذر زمان، انتشارات اطاق بازرگانی و صنایع و معادن تبریز.


15. خاوریان گرمسیر، امیررضا، دهقانی تفتی، حسین، علیان، مهدی وفلاح تفتی، مجتبی، (1392): تحلیلی بر خلق منظر شهری سرزنده در شهر ایرانی در راستای شهرسازی و معماری پایدار، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط‌زیست پایدار، همدان، شهریور 92.


16. رجبی، آزیتا و سفاهن، افشین، (1389): بازارهای ایرانی تجسم اندیشه‌های پایدار، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا، دوره 3 شماره 11، ص 113-127.


17. سرور، هوشنگ، کاشانی اصل، امیر، صلاحی، وحید و اسلامی، مهدی، (1393): نقش نمادها و المان‌های شهری در زیباسازی شهرها (نمونه موردی شهر تبریز)، مجموعه مقالات همایش ملی عمران، معماری و توسعه نوین شهری، تبریز.


18. سلطان­زاده، حسین، (1376): تبریز خشتی استوار در معماری ایران، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.


19. سلطان­زاده، حسین، (1380): ریخت شناسی بازارهای ایرانی، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران، انتشارات آگاه.


20. شفقی، سیروس، 1374، نقش بازار در ساختار فضایی شهرهای اسلامی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی.


21. شکویی، حسین، (1383): دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، چاپ هفتم، تهران، انتشارات سمت.


22. صلاحی ساریخان بیگلو، وحید، (1394): نقش مراکز تجاری در پویایی و ایجاد فضاهای جدید شهری (نمونه موردی مجتمع تجاری لاله پارک تبریز)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: هوشنگ سرور، دانشگاه مراغه.


23. طباطبایی، محمدرضا، (1304): تاریخ اولادالاطهار، طراحی شهری، چاپ دوم، تبریز، انتشارات نشر درخشش.


24. عباس زادگان، مصطفی و آذری، عباس، (1388): بررسی نفش فضایی بازار در ساختار شهرهای ایرانی با بهره‌گیری از روش چیدمان (نمونه‌های موردی تهران، تبریز،کرمان و اصفهان)، فصلنامه تخصصی شهرسازی و معماری آبادی، شماره 64.


25. فروتن، منوچهر، عراقچیان، محمدرضا و صنعتگر کاخکی، مریم، (1392): نقش بازارهای سنتی در ساختار فضایی شهرهای اسلامی-ایرانی، اولین همایش پروژه اسلام در زندگی شهری، تهران.


26. قربانی، کریم، (1382): احیاء و ساماندهی بافت تجاری/ سنتی شهری- بازار تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه­ریزی شهری، استاد راهنمای: محمدرضا پورجعفر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.


27. لاری بقال، کیانوش، (1380): اصول طراحی فضای عمومی مطلوب در شهر، ماهنامه پژوهشی آموزشی اطلاع‌رسانی شهرداری‌ها، شماره 30.


28. مخلصی، محمدعلی، (1371): فهرست بناهای تاریخی آذربایجان شرقی، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.


29. مدنی پور، علی، (1387): فضاهای عمومی و خصوصی شهر، تهران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.


30. مرصوصی، نقیسه و خانی، محمدباقر، (1390): تحلیل کارکردهای اقتصادی بازار تبریز و حوزه نفوذ آن، نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، بهار 90، شماره 75، صص 133 تا 152.


31. مشهدی‌زاده دهاقانی، ناصر، (1389): تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران، دانشگاه علم و صنعت، تهران.


32. Raymond, A. (1992): of large cities, translator, Hussein Soltanzadeh Aspects Of Urban Form, New York, Pergamon Press.

Raymond, A. (1992): of large cities, translator, Hussein Soltanzadeh Aspects Of Urban Form, New York, Pergamon Press.