ارزیابی و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی شهریدر مناطق ده‌گانه کلانشهر شیراز

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

مجتبی رفیعیان ¹ , ابراهیم زحمتکش ² , پروین ده ده زاده سیلابی ³

1 - عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس
2 - دانشگاه سیستان بلوچستان
3 - دانشگاه محقق اردبیلی

تاریخ دریافت : 1395/11/29 تاریخ پذیرش : 1396/03/30 تاریخ انتشار : 1396/05/01

کلید واژه: TOPSIS, کیفیت زندگی, VIKOR, AHP, شیراز,

چکیده مقاله :

شهر به عنوان بستر زیست انسان شهرنشین، نیازمند تأمین استانداردهایی است که در یک نگاه می توان آن را استانداردهای کیفیت زندگی نامید. از آنجائیکه مهمترین و اساسی ترین هدف از برنامه‌ریزی شهری پاسخگویی به نیازهای افراد ساکن در شهرها و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها ست، امروزه توزیع نهادهای خدماتی کیفیت زندگی شامل کیفیت مسکن ، کیفیت محیط زیست، اشتغال، آموزش، بهداشت و... در سطح شهر مورد توجه مدیران و برنامه ریزان شهری می باشد. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر بررسی و تحلیل شاخص‌های کیفیت زندگی شهری در مناطق شهر شیراز می باشد روش تحقیق "توصیفی – تحلیلی " است که با مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه گردآوری شده و در نرم افزار SPSS وارد و سپس با استفاده از آزمون‌ Tتک نمونه ای ابتدا میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت زندگی در شهر شیراز سنجیده شد. و سپس با استفاده از مدل های topsis،AHP و vikor مناطق شهری شیراز در میزان برخورداری از شاخص های کیفیت زندگی اولویت بندی شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که شاخص های سرگرمی، آموزش و محیط زیست از حد متوسط احساس رضایتمندی بالاتر قرار دارد. همچنین تاسیسات و تجهیزات، جامعه مدنی و خدمات در شرایط متوسطی از احساس رضایتمندی می باشند. شاخص‌های بهداشت، اشتغال و مسکن در پاین‌تر از حد متوسط رضایتمندی کیفیت زندگی قرار گرفته‌اند. همچنین نتایج حاصل از رتبه بندی مناطق نشان دهنده تفاوت معناداری از لحاظ شاخص های کیفیت زندگی در بین مناطق ده گانه شهر شیراز و نابرابری مناطق قدیمی و مناطق جدید می باشد.

چکیده انگلیسی:

In the context of the human environment in urban areas, providing standards require that at a glance it can be called quality of life standards. As the most important and most fundamental purpose of urban planning to meet the needs and improve the quality of life of peopleis living in cities The quality of life distribution service institutions including housing quality, environmental quality, employment, education, health, etc. in the city managers and urban planners are. Accordingly, the aim of this study and analysis of the quality of urban life in the city of Shiraz. The research was descriptive - analytical studies and questionnaires were collected and analyzed using SPSS software And then use single-sample T-test first citizen's satisfaction was measured quality of life in the city. And then use the models topsis, AHP and vikor urban areas of Shiraz in the enjoyment of life quality indicators were prioritized.The results show that the index of entertainment, education and the environment is higher than average sense of satisfaction. As well as facilities and equipment, civil society and services in terms of medium are satisfied. Health indicators, employment and housing are lower than average satisfaction with quality of life. The results of the ranking of the districts indicates significant differences in the quality of life in ten districts of the city and inequality between the old and new areas are areas.

منابع و مأخذ:

1. اسفندیاری، فریبا، پیروزی، الناز، امینی، زهرا، (1395)، تحلیلی بر مکانیابی جهات بهینه گسترش فیزیکی شهر شیراز با استفاده از روش ویکور، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال ششم، صص 116-99


2. پوراحمد، احمد، خلیجـی، محمـدعلی (1393)، قابلیـت‌سـنجی تحلیـل خـدمات شـهری بـا اسـتفاده از تکنیـک  VIKOR مطالعـه موردی شهر بناب، مجله برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال چهـارم، شماره دوم، صص .1-16


3. پویا، علیرضا و علیزاده زوارم، علی (1393)، حـل مسـئله انتخـاب تامین کننده با استفاده از مدل ترکیبـی تحلیـل سلسـله مرات بـی دلفـی فازی - ویکور، VIKOR – FDAHPپـژوهش‌هـای مـدیریت منابع سازمانی، دوره 4، شماره 4، صص -48. 23


4. حسینی نژاد، آسیه؛ مسیبی، سمانه؛ حسنی‌نژاد، اردلان، (1395)، ارزیابی و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی در محلات شهری (مطالعۀ موردی: حاجی‌آباد فارس)، مجلّه جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، 26(1)، صص 165-184


5.  حسینی، سیدهادی، باقریان، خدیجه (1393)، تحلیلی بر مولفه‌های سازنده کیفیت زندگی در شهر نوشهر، فصلنامه آمایش محیط، شماره،27، صص 55-78


6. خادمی، امیرحسین (1391)، ارزیابی و مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده ازGIS (نمونه موردی: شهرآمل)، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.


7. رضوانی، محمد رضا، منصوربان، حسین، احمدی، فاطمه (1389)، ارتقای روستاها به شهر و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی (مطالعه موردی: شهرهای فیروزآباد و صاحب در استان‌های لرستان و کردستان)، پژوهش‌های روستایی، دوره 1, شماره 1، صص 33 - 65 .


8. رضوانی، محمدرضا، متکان، علی‌اکبر، منصوریان، حسین، ستاری، محمدحسین، (1388)، توسعه و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی شهری، مجله مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه‌ای، سال اول، شماره دوم، پاییز، صص 87-110


9. رفیعیان، مجتبی، امیرصالحی، فرزین، تقوایی، علی‌اکبر (1389)، نجش کیفیت محیط سکونت در شهرک اکباتان تهران، مدرس-علوم انسانی-برنامه ریزی و آمایش فضا،دوره چهارم،شماره 4،صص 63-85


10. رفیعیان، مجتبی؛ نسترن، مهین، عزیزپور، سولماز (1392)، ارزیابی رضایت‌مندی از کیفیت فضای شهری با توجه به متغیر جنسیت (نمونه موردی: باغ خانواده کرج)، مطالعات زنان، سال11، شماره4، صص 35-58


11. زیاری کرامت‌الله؛ زنجیرچی، سید محمود، سرخ کمال، کبری (1389)، بررسی و رتبه‌بندی درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان خراسان رضوی، با استفاده از تکنیک تاپسیس، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 72، صص 17-30


12. صفایی‌پور، مسعود؛ احمدی، زهرا، (1393)،           ارزیابی و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی در منطقه 4 شهر اهواز، فصلنامه توسعه اجتماعی، 9(2)، صص .63-84.


13. عنبری، موسی، 1389، بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران، دوفصلنامه توسعه روستایی، سال دوم، شماره اول، صص 149-181


14. غیاثوند، الهام (1385)، تاثیر سرمایه‌های اجتماعی بر کیفیت زندگی ساکنان مناطق شهری، فصلنامه مهندسین مشاور، شماره 25، صص 111-128


15. قدمی، مصطفی، معتمد، سمانه (1392)، بررسی کیفیت زندگی در شهرهای کوچک با تاکید بر بعد سلامت فردی و اجتماعی، (مطالعه موردی شهر نور استان مازندران)، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 24، شمار 1، صص 33-50


16. قنبری، ابوالفضل؛ سلطان‌زاده، اکبر و صدیق، مهدی (1392)، بررسی تطبیقی کیفیت زندگی شهری در روستاهای ادغام شده با هسته‌های طراحی شده( مورد مطالعه شهر تبریز)، مجله مطالعات جامعه شناختی شهری، سال سوم، شماره هفتم، صص 167-191


17. لطفی، صدیقه، آنا مرادنژاد، رحیم بردی، ساسانی‌پور، محمد (1393)، بررسی احساس امنیت در فضاهای عمومی (مطالعه موردی کلانشهر شیراز)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال پنجم، شماره نوزدهم، صص 39-56


18. لطفی، صدیقه، صابری، سجاد (1391)، ارزیابی کیفیت زندگی شهری با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره (مطالعه موردی: نواحی شهر یاسوج)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 4، صص 45-59


19. لطفی،صدیقه،(1388)، مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه‌ریزی شهری، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی - سال اول، شماره چهارم،صص 65-80


20. نجفی کانی، علی اکبر؛ خواجه شاهکوهی، علیرضا؛ مهدوی، شهرام، (1394)، سنجش شاخص‌های توسعه در مناطق شهری با تأکید بر کیفیت زندگی. مطالعۀ موردی: شهر کاشان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 5(16)، 211-224.


21. هادیانی، زهره، حیدری، جهانگیر، اکبریان فر، فتح الله (1392)، تحلیلی بر رضایت‌مندی شهروندان از کیفیت زندگی شهری با تاکید بر زیرساخت‌ها و حمل و نقل"، پنجمین کنگره بین اللملی جغرافی دانان جهان اسلام. صص 1-15

22. AZIZI, M. RAMEZANZADEH, (2013), Determining effective criteria for the selection of MDF industry locations in Mazandaran Province: Application of AHP, For. Sci. Pract., 2013, 15(3):PP 222–230

23. Burinskiene marija , Rudzkiene vitalija , Dovilelazauskaite(2013) ”The assessment of quality of life in peripheral urban areas in Lithuania”,pp 22-230.

24. Enrique carreras romero , ana carreras franco (2013) “effects of ldeology on citizen evaluation and satisfaction with local administration” metodoloqia do encuestas ,PP 27-55

25. Eziyi, O. I., & Amole, D., (2014), Subjective life satisfaction in public housing in urban areas of Ogun State, Nigeria. Journal of CITIES, 35(1),PP  51-61.

26. Foo Tuan Seik (2000): Subjective assessment of urban quality of life in Singapore, Habitat Internatonal, 24, pp

27. Ghulam ZAKRIA, Zailin GUAN, Yasser RIAZ, Mirza JAHANZAIB, Anwar KHAN,(2010), Selecting and prioritizing key factors for CAD/CAM software in small- and medium-sized enterprises using AHP, Front. Mech. Eng. China, 5(2):PP 157–164

28. Huang,J,J. Tzeng, G,H& His Liu,Hsiang, (2009), “ A Revised VIKOR Model for Multiple Criteria Decision Making - The Perspective of Regret Theory” Graduate Institute of international Business, NationalTaipei University, Sansia, Taiwan

29. Lee, Y. J. (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 43(7), PP 1205-1215.

30. Marans, R. W. (2015). Quality of urban life & environmental sustainability studies: Future

31. Nigeria Eziyio .Iben ,DolapoAmoie.(2013).”Subjestive life satis faction in public housing in urban areas of ogunstst

32. Olajuyigbe, A.E ,Osakpolor, S, and, Adegboyega, S, A. (2013) “Assessment of Quality of Life Using Geographical InformationSystem

33. Olajuyigbe, A.E., Osakpolor, S., Adegboyega, S. A., (2013)., System Approach for Assessment of Quality of Life Using Geographical Information Poverty Alleviation Decision-Making. International Journal of Sustainable Land Use and Urban Planning, 1(1), PP 1-20

34. Opricovic,S and Tzeng, G-H (2004), “Compromise Solution by MCDM Methods: A Comparative Analysis of VIKOR and TOPSIS”, European Journal of Operational Research, 445.

35. Pacione, Michael , (2003), Urban environmental quality and human wellbeing – a social geographical perspective, Landscape and Urban Planning ,PP 65-89

36. Pal, A.K, Kumar,U.C,(2005),Quality of life concept for the evaluation of societal development of rural community in west bangal, india, Rural Devolopment, vol. xv,n

37. Smith, C., Levermore,G.,(2008), Designing urban spaces and building to improve sustainability and quality of life in a warmer word, Social Indicators Research , PP 40-55