ارایه مدلی برای تحلیل سیاست های مقابله با بحران آب در ایران

محورهای موضوعی : مدیریت

ابراهیم یوسفیان ¹ (گروه مديريت دولتي، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ايران)
فواد مکوندی ² (گروه مديريت دولتي، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ايران)
آرش جمال منش ³ (گروه مدیریت دولتی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران)
وحید چناری ⁴ (گروه مدیریت دولتی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران)
علی افروس ⁵ (گروه مهندسی آب، واحد دزفول، دانشگاه ازاد اسلامی، دزفول، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/11/20 تاریخ پذیرش : 1403/02/23 تاریخ انتشار : 1403/05/24

کلید واژه: بحران آب, روش پویایی سیستم, سیاست های مقابله با بحران آب,

چکیده مقاله :

این تحقیق به ارایه مدلی برای تحلیل سیاست های مقابله با بحران آب در ایران با توجه به تغییرات اقلیمی و جمعیتی در افق بیست ساله با رویکرد پویایی سیستم پرداخته است. این مدل منطبق با چرخه هیدرولوژیکی آب و نمایش مؤثر امنیت منابع آبی در کشور با نرم افزار ونسیم طراحی‌شد. منابع آب سطحی، آب زیرزمینی، آب سدها و جمعیت به‌عنوان متغیرهای انباشت مدل در نظر گرفته‌شده‌اند. آمار مورد نیاز از مرکز آمار ایران، وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی برای افق 20 ساله 1396-1416 استخراج شد. براساس مدل تحقیق، وضعیت منابع آبی در کشور طی افق زمانی مذکور روند نزولی را نشان میدهد. در ادامه سیاست‌های مختلف در خصوص مقابله با بحران آب و تأثیر آن بر امنیت منابع آبی کشور با استفاده از مدل طراحی شده موردبررسی قرار گرفت. آزمون اعتبار سنجی مدل از نظر ساختاری بررسی شد. ابعاد مختلف مدل تحت 5 سناریو تغییر داده شد و تأثیر آن بر امنیت منابع آبی بررسی شد. سناریوهای موردبررسی در دو بخش مدیریت عرضه و تقاضای منابع آبی است. این سناریوها شامل تغییر اقلیم و کاهش منابع آب تجدید پذیر، بهره‌وری پایین آب در بخش‌های مختلف، افزایش جمعیت و بازگشت آب از بخش‌های مختلف است. این سناریوها حسب ماهیت خود موجب تغییر امنیت منابع آب میشود. در پایان نیز مدل مفهومی تحلیل سیاست های مقابله با بحران آب ارایه شده و پیشنهادات کاربردی با تلفیق مدیریت عرضه و تقاضای آب برای مقابله با این بحران اتخاذ شد.

چکیده انگلیسی:

This research has provided a model for analyzing policies to deal with the water crisis in Iran with regard to climate and population changes in a twenty-year horizon with a system dynamics approach. model was designed according to the hydrological cycle of water and the effective representation of the security of water resources in the country with Vansim software. Surface water sources, underground water, dam water and population are considered as accumulation variables of model. The required statistics were extracted from the Iranian Statistics Center, the Ministry of Energy and the Ministry of Agricultural Jihad for 2017-2037. Based on the research model, the state of water resources in the country shows a downward trend during the mentioned time horizon. various policies regarding dealing with the water crisis and its impact on the security of country's water resources were examined using the designed model. dimensions of the model were changed under 5 scenarios and its effect on the security of water resources was investigated. The investigated scenarios are in the two sectors of supply and demand management of water resources. These scenarios include climate change and reduction of renewable water, low water productivity in different sectors, population increase and water return from different sectors. These scenarios change the security of water resources according to their nature. At the end, the conceptual model of analysis of policies to deal with the water crisis is presented and practical suggestions were adopted by integrating water supply and demand management to deal with this crisis.

منابع و مأخذ:

 احمدی، سعیده (1400). آثار و پیامدهای اقتصادی و امنیتی بحران آب در کشور. امنیت اقتصادی، آبان 1400 - شماره 91، ص 25 - 36
 اسلامی، روح‌الله، رحیمی، احمد، (1398). سیاست‌گذاری و بحران آب در ایران، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 7 شماره 3
 بشیری، سعید، بیات، بهرام، جمشیدی، شروین، صالح زاده، رضا (1400). تبیین ابعاد و مولفه های تاب آوری در مدیریت بحران آب (مورد مطالعه: شهر تهران). مطالعات بین رشته ای دانش راهبردی، پاییز 1400 - شماره 44 علمی-پژوهشی/ISC (‎36 صفحه - از 61 تا 96)
 خدایی، مصطفی، میرفخرایی، سیدحسن (1400). بحران آب و چارچوب‌های حقوقی نوین منطقه‌ای و بین‌المللی. پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل « بهار و تابستان 1400 - شماره 18 علمی-پژوهشی/ISC (‎27 صفحه - از 307 تا 333 )
 خلیلی، عبدالرضا، احمدلو، اشرف(1393). بررسی وضعیت بحران آب در ایران و جهان. دومین همایش ملی بحران آب (تغییر اقلیم، آب و محیط زیست)،شهرکرد.
 دهشیری، محمدرضا، افشار، ماهرخ(1398). بحران آب در خاورمیانه(نوع مقاله: پژوهشی)، راهبرد سیاسی » زمستان 1398- شماره 11 (‎19 صفحه - از 99 تا 117 )
 سازمان هواشناسی کشور «بولتن پیش بینی فصلی»، ۱۴۰۰.
 شیاری، علی، باقری، رضا، احدی، پرویز، اسمعیل‌زاده، علیرضا(1400). حکمرانی و اقتصاد سیاسی بحران آب در جمهوری اسلامی ایران. سیاست جهانی » تابستان 1400 - شماره 36 علمی-پژوهشی/ISC (‎28 صفحه - از 185 تا 212 )
 مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی(1398)، اصلاحات نهادی به منظور ارتقای ظرفیت سیستم حکمران برای انطباق با شرایط جدید آبی (۲ دفتر زیربنایی، ۱۳۹۸
 مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی(1398)، آسیب شناسی حوزه قانونگذاری ایران از منظر سازوکارهای تأثیرگذار بر منابع آب (۲) دفتر زیربنایی، ۱۳۹۸.
 مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی (1398) بررسی تحولات قوانین بخش آب و تأثیر آن بر منابع زیرزمینی»، دفتر زیربنایی، ۱۳۹۸.
 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی (1400)، بررسی تحلیلی شرایط موجود و تبیین وضعیت آینده بحران آب در کشور، دفتر مطالعات زیربنایی
 وزارت نیرو، (1399)، گزارش آماری سالانه صنعت آب و برق 1398.
 وزارت نیرو شرکت مدیریت منابع آب ایران تنش آبی سال ۱۴۰۱-۱۴۰۰، ۱۴۰۰.
 Araujo, W.C., Esquerre, K. P. O. Sahin, O., (2019). building a System Dynamics Model to Support Water Management: A Case Study of the Semiarid Region in the Brazilian Northeast, Water 2019, 11(12), 2513; https://doi.org/10.3390/w11122513
 Eslamian, S., Dalezios, N.R.,(2018), Water scarcity management: part 1: methodological framework, Int. J. Global Environmental Issues, Vol. 17, No. 1, 2018.
 Gupta, Joyeeta, Ahlers, Rhodante and Lawal, Ahmed (2010), The Human Right to Water: Moving Towards Consensus in a Fragmented World, Review of European Community & International Environmental Law, Vol.19, Issue.3.
 Gupta, E., (2020), AN ANALYSIS OF THE INDIAN WATER CRISIS AND PRIVATIZATION, SAE./No.148/February 2020
 Mountford, J.. (2020). Wetland Assessment Methods: Biological Assessment. 10.1007/978-90-481-9659-3_287.
 Muñoz, A. A. Klock-Barría, K., Alvarez-Garreton., C., Aguilera-Betti, I., González-Reyes., Á., A. Lastra J., O. Chávez R., Barría., P.,(2020), Water Crisis in Petorca Basin, Chile: The Combined Effects of a Mega-Drought and Water Management, Water 2020, 12, 648; doi:10.3390/w12030648
 Sterman, J. D. (2000). "Business Dynamics: Systems Thinking and Modeling for a system dynamics approach''. Futures, 38: 74-92.
 Yazdanpanah, M., Thompson, M., Hayati ., D. Zamani., Gh.H. (2013). A new enemy at the gate: Tackling Iran's water super-crisis by way of a transition from government to governance, Progress in Development Studies 2013 13: 177