شناسایی ابعاد و مولفههای مهارت‌های نرم جهت آمادگی دانش آموزان فنی و حرفه ای برای ورود به بازار کار
محورهای موضوعی : تحقیق
عاطفه خیاط ناصری
1
(
دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
)
کبری ناموران گرمی
2
(
استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
)
صادق ملکی آوارسین
3
(
دانشیار گروه علوم تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
)
جهانگیر یاری حاج عطالو
4
(
استادیار گروه علوم تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
)
کلید واژه: ", , ", مهارت‌های نرم", آمادگی شغلی", بازار کار", فنی و حرفهای", کارآفرینی",
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر شناسایی ابعاد و مولفههای مهارت‌های نرم جهت آمادگی ورود به بازار کار است. پژوهش با روش اسنادی مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی انجام گرفته است. متون مورد مطالعه، تمامی منابع مرتبط علمی با موضوع مهارت‌های نرم ضروری برای ورود به بازار کار است که در فاصله سالهای 1382 تا 1402 (2003 تا 2023) منتشر شده است. کلید واژه‌های مهارت‌های نرم، آمادگی شغلی، دانشآموزان فنی حرفهای از پایگاه‌های داده مگیران، ایرانداک، نورمگز، گنج، پرتال جامع علوم انسانی، SID، Pro Quest، Eric، Science، Scopus، Google Scholar ، Psychological Abstract، Sage journals، Science Direct، پایاننامهها و کتب مرتبط مورد جستجو قرارگرفت. نتایج نشان داد که با بررسی 48 منبع از 2287 منبع اولیه، شش مولفه اصلی و 41 مولفه فرعی به عنوان مهارت‌های نرم جهت آمادگی ورود به بازار کار به ترتیب ذیل قابل شناسایی است: مهارت‌های نرم جهت آمادگی ورود به بازار کار به ترتیب ذیل قابل شناسایی است: مهارت‌های فردی شامل (بینش رشدی،خودآگاهی، تعهد، یادگیری مادم‌العمر، روحیه پرسشگری و...)، مهارت‌های اجتماعی شامل (ارتباطات موثر، کار تیمی، سازگاری ومدیریت تعارض و...)، مهارت‌های پایه (حل‌مسأله، تصمیم‌گیری، تفکر خلاق، تفکر انتقادی و...)، مهارت‌های حرفهای شامل (سواد اطلاعاتی و رسانهای و...)، مهارت‌های سیاستگذاری و کارآفرینی شامل (مهارت رهبری، تفکر سیستمی وبرنامه ریزی استراتژیک و...) و مهارت‌های عاطفی شامل (هوش هیجانی، تابآوری، واقع نگری و فروتنی و...).
Abstract This research intended to identify the dimensions and components of soft skills for readiness to enter the labor market. The research was conducted with a documentary method based on qualitative content analysis with an inductive approach. The studied texts are all scientific-related sources, which were published between 2003 to 2023 about soft skills necessary for enter to the labor market. Keywords of soft skills, work readiness, and technical and vocational students searched from databases Magiran, Irandoc, Noormags, Ganj, Ensani, Psychological Abstract, SID, Pro Quest, Eric, Science, Scopus, Google Scholar, Sage Journals, Science Direct, and related theses, and books. The results displayed by examining 48 sources out of 2287 primary sources, six main components and 41 secondary components can be identified as software skills to start jod and enter to the labor market in the following order; personal skills including (developmental insight, self-awareness, commitment, lifelong learning, questioning spirit, etc.), social skills including (effective communication, teamwork, adaptability and conflict management etc.), basic skills (problem solving, decision-making, creative thinking, critical thinking, etc.), professional skills including (information and media literacy, etc.), policymaking and entrepreneurship skills including (leadership skills, systemic thinking and planning) strategic and...) and emotional skills including (emotional intelligence, resilience, realism and humility...).
Identifying the Dimensions and Components of Soft Skills for the Work Readiness of Vocational Students
Abstract
Purpose: The purpose of the research is to identify the dimensions and components of soft skills to readiness to enter the labor market.
Research method: The research was conducted with a documentary method based on qualitative content analysis with an inductive approach. The studied texts are all scientific-related sources, which were published between 1382 and 1402 (2003 to 2023) on the subject of soft skills necessary to enter the labor market. Keywords of soft skills, work readiness, and vocational students searched from databases Magiran, Irandoc, Noormags, Ganj, Ensani, SID, Psychological Abstract Pro Quest, Eric, Science, Scopus, Google Scholar, Sage Journals, Science Direct, theses, and books.
Findings: By examining 48 sources out of 2287 primary sources, the results showed that six dimensions and 41 components could be identified as the soft skills to readiness to enter the labor market.
Conclusion: The dimensions and components of the soft skills to prepare for work readiness include these six categories: individual skills (self-awareness, commitment, lifelong learning, etc.), social skills (effective communication, teamwork, adaptability, etc.), basic skills ( problem solving, decision-making, creative thinking, etc.), professional skills (information and media literacy, etc.), policy making and entrepreneurship (leadership skills, systemic thinking, etc.), and emotional skills (social intelligence, resilience, etc.).
Keywords: soft skills, work readiness, labor market, vocational students, entrepreneurship
شناسایی ابعاد و مولفههای مهارت‌های نرم جهت آمادگی دانش آموزان فنی و حرفه ای برای ورود به بازار کار
چکیده
هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی ابعاد و مولفههای مهارت‌های نرم جهت آمادگی ورود به بازار کار است.
روش پژوهش: پژوهش با روش اسنادی مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی انجام گرفته است. متون مورد مطالعه، تمامی منابع مرتبط علمی با موضوع مهارت‌های نرم ضروری برای ورود به بازار کار است که در فاصله سالهای 1382 تا 1402 (2003 تا 2023) منتشر شده است. کلید واژه‌های مهارت‌های نرم، آمادگی شغلی، دانشآموزان فنی حرفهای از پایگاه‌های داده مگیران، ایرانداک، نورمگز، گنج، پرتال جامع علوم انسانی،
SID، Pro Quest، Eric، Science، Scopus، Google Scholar Psychological Abstract ،Sage journals، Science Direct،
پایاننامهها و کتب مرتبط مورد جستجو قرارگرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که با بررسی 48 منبع از 2287 منبع اولیه، شش مولفه اصلی و 41 مولفه فرعی به عنوان مهارت‌های نرم جهت آمادگی ورود به بازار کار قابل شناسایی است.
نتیجه گیری: ابعاد اساسی مهارت‌های نرم جهت آمادگی ورود به کار شامل این شش مقوله است: مهارت‌های فردی (خودآگاهی، تعهد، یادگیری مادم‌العمر و...)، مهارت‌های اجتماعی (ارتباطات موثر، کار تیمی، سازگاری و...)، مهارت‌های پایه (حل‌مسأله، تصمیم‌گیری، تفکر خلاق، و...)، مهارت‌های حرفهای (سواد اطلاعاتی و رسانهای و...)، سیاستگذاری و کارآفرینی (مهارت رهبری، تفکر سیستمی و...) و مهارت‌های عاطفی (هوش اجتماعی، تابآوری و...).
واژگان کلیدی: مهارت‌های نرم، آمادگی شغلی، بازار کار، فنی و حرفهای، کارآفرینی
مقدمه
توسعه جوامع از مسیر آموزش‌های هدفمند، با کیفیت و منطبق با تقاضای بازار جهانی و داخلی می‌گذرد، چراکه نیروی انسانی ماهر، کارآمد و مجهز به مهارت‌های به‌روز از عوامل کلیدی در توسعه اقتصادی و اجتماعی است (عطارنیا، عباسی و علی محمدی، ۱۳۹۹). در سال های اخیر اخبار متعددی توسط کارفرمایان در این باره منتشر شده است که فارغ التحصیلان آماده کار نیستند زیرا مهارت های نرم پایه مورد نیاز را ندارند Sue Beckingham
دانشآموزان، به‌خصوص در رشته‌های فنی‌حرفه‌ای نیازمند مهارت‌هایی هستند که چشم‌انداز آنها را از اشتغال خوب ارتقا دهد و زمینه‌ساز تقویت ویژگی‌های دانش، نگرش و توانمندی دانشآموزان باشد تا بتوانند در طول زندگی حرفه‌ای‌شان یادگیرندگانی فعال باقی‌مانده و رشدی مستمر را تجربه نمایند. این مهارت‌ها تحت عنوان مهارت‌های نرم شناخته می‌شوند که شامل تواناییهای بین فردی و درون فردی برای تسهیل عملکرد تسلط‌یافته در زمینه‌ای خاص هستند و داشتن توجه ویژه به توسعه آنها در طی تحصیلات رسمی دانشآموزان حیاتی است (عبدالهی، 1395).
مهارت سخت و مهارت نرم واژگان رایجی هستند که برای دستهبندی انواع مهارت‌ها در سازمان به کار برده می‌شود. معمولاً عناصر فنی را مهارت‌های سخت و عناصر نگرشی، رویکردی و ارتباطی را مهارت‌های نرم گویند (پاتاسیل و تابلاتین، 2017). اصطلاح مهارت نرم برای توصیف همه یا برخی از جنبهها مانند صلاحیت کارکنان در مدیریت روابط انسانی، رفتار در شرایط تعارض، انگیزه برای کار، سبک رهبری یا کار گروهی استفاده می‌شود (موتاه و پوینت1، 2008) و لازم است مسئولان آموزشی علاوه بر استفاده از دانش و تخصص خود و علم مدرن و مهارت‌های مدیریت، به منظور توسعه آگاهی سازمانی و بهبود مستمر از سایر مهارت‌ها مانند مهارت‌های ارتباطی و مشارکتی استفاده کنند (والاپا، سائووانیی و تانگ کیو2، 2015). مجموعه مهارت‌ها (مهارت‌های نرم و سخت)، مجموعهای دارای قدرت سینرژی و مجموعهای ایدهآل از شایستگیها و مهارت‌های مورد نیاز موفقیت افراد است. مهارت‌های سخت افراد را قادر به انجام یک کار می‌کنند، اما مهارت‌های نرم افراد را قادر به حفظ شغل کرده و به‌صورت حمایت کننده عمل می‌کنند. (آتاکورن و همکاران3، 2014). مهارت نرم یک شخص، بخش مهمی از سهم فردي آن شخص در موفقیت یک سازمان است و آموزش آن در بازگشت سرمایه برای یک سازمان می تواند نقش قابل توجهی داشته باشد. به همین دلیل، مهارت‌هاي نرم علاوه بر مدارك استاندارد تحصیلی به طور فزایندهاي توسط کارفرمایان نیز مورد جستجو قرار میگیرند. (کشمیریزاده، 1400).
با وجود تنوع تعاریفی که از مهارت های نرم صورت گرفته است عمده تعاریف در مواردی مانند مهارت‌های ارتباطی، تفکر خلاق، قدرت حل مسأله، مهارت‌های کار گروهی(کار تیمی)، یادگیری مداوم و مهارت مدیریت اطلاعات، مهارت کارآفرینی، مهارت‌های رهبری اشتراک داشته اند (شرادانجالی (2021)، شاهیدا و ناگاراجو (2020)، غیاثی و همکاران (1401)، مولائی قولنجی (1400)، الوانی و همکاران (1399)، پاتاسیل و تابلاتین4 (2017)، سیریودبنی5(2012)، ویلسون و آریفیان6(2012)، اسا و همکاران7(2014)، آتاکورن وهمکاران8(2014)، جونرات وهمکاران9 (2014)، تانگ، هاشیم و مهد یونس10 (2015) )؛ همچنین نورجناح و همکاران11 (2022) آمادگی برای پذیرش فناوری و استقلال را، شاهیدا و ناگاراجو12 (2020) مدیریت زمان را،کوواریک و وارن13 (2020) شبکهسازی را و زرین کوب (1401) شخصیت‌شناسی، اولویت‌بندی کارها و برنامهریزی به روش بولت ژورنال را نیزعلاوه بر موارد ذکر شده جزو مهارت های نرم دسته بندی می کنند. در بررسی‌های انجام شده دسته بندی‌های مختلفی برای مهارت‌های نرم به دست آمد. برخی مهارت‌های نرم را به‌صورت مهارت‌های فردی و اجتماعی دستهبندی کرده‌اند (حاجتی و همکاران (2018)، الوانی، حمیدیزاده و بوستانی راد (1399)، سیماتی14 (2016) هورل، اسکولاریوس و تامپسون15 (2012)، دیویانی16 (2015)، جیمزو جیمز17 (2004) )؛ از سوی دیگر، برخی از پژوهشگران از جمله کلارک18 (2018) و دیودزیچ و همکاران19 (2018) مهارت‌های عمومی و مهارت‌های نرم را با یکدیگر مترادف دانستهاند. برخی نیز بر تفاوتهای بین آن دو تأکید کرده و مهارت‌های عمومی را کلی‌تر از مهارت‌های نرم دانستهاند؛ به عنوان مثال، سینک20 (2016) مهارت‌های نرم را به عنوان زیرمجموعهای از مهارت‌های عمومی قلمداد کرده و مهارت‌های عمومی را شامل مهارت‌های نرم و همچنین تواناییهای دیگری مانند سواد خواندن و نوشتن، سواد عددی، کاربرد تکنولوژی و از این قبیل میداند. به بیان دیگر این محققین، مهارت‌های عمومی را شامل مهارت‌های نرم همراه با مهارت‌های دیگری همچون کاربرد فناوری میدانند (الوانی و همکاران، 1399).
آمادگی برای کار به میزانی اطلاق می‌شود که افراد دانش و مهارت لازم برای کار مستقل را دارند، همچنین به عنوان آمادگی فرد برای سازگاری با خواسته‌های فرهنگی در محل کار توصیف می‌شود و در واقع مانند پلی است که یادگیری کار محور را با مهارت‌های مورد نیاز دنیای کار پیوند می‌دهد (تنتاما و ریسکیانا21، 2020) و عبارت است از آمادگی شناختی (دانش)، عاطفی (نگرش) و روانی حرکتی (مهارت)، آمادگی برای رویارویی با کار در صنعت. (پریانتو و ایندراناتا22، 2020). آمادگی برای ورود به بازار کار یکی از جدی‌ترین مسائل دانشآموزان دبیرستان‌های فنی‌حرفه‌ای است؛ چرا که موفقیت دانشآموزان بعد از فارغ‌التحصیلی برای ورود به دنیای صنعت تحت تاثیر آن قرار دارد و از دانشآموزان انتظار می‌رود که برای رویارویی با چالش‌های جهانی در دنیای کار آمادگی لازم را کسب کرده و روز‌به‌روز نیز ورزیده‌تر شوند (پریانتو و همکاران23، 2020). آموزش مهارت‌های نرم در مورد دانشآموزان فنی‌و‌حرفه‌ای از آن جهت حائز اهمیت بیشتری است که: اولا عموم دانشآموزان این رشته خواهان ورود سریعتر به بازار کار هستند و تجربه زیسته کمتری در جامعه‌‌ای غیر از خانواده (که اهمیت بالایی در ورزیدگی اجتماعی و ارتقا سطح مهارت‌های نرم آنها دارد) داشته اند و دوم این که با ورود مستقیم از هنرستان به بازار کار این گروه فرصت حضور در فضای آکادمیک دانشگاه را نیز که در تقویت مهارت‌های نرم اجتماعی و تعاملی آنان نقش مهمی ایفا می‌نماید، کنار می‌گذارند. لذا این گروه از نظر اهمیت توسعه مهارت‌های نرم در اولویت بالاتری قرار میگیرند. در حوزه نحوه آموزش و توسعه مهارت‌های نرم پژوهش‌هایی با استفاده از هوش گاردنر و ابزار رفتارشناسی دیسک (حزنی و همکاران، 1400)، آموختن مهارت‌های ارتباطی، تصمیم‌گیری، راهبری و اجتماعی (پولادیان و سروستانی، 1400)، طراحی الگوی برنامه درسی مهارت‌های نرم برای مقطع آموزش عالی بر اساس الگوی فرانسیس کلاین24 (مولائی قولنجی، 1400)، تعیین تأثیر مهارت‌های ارتباطی و همکاری بر آمادگی ورود به بازار کار دانشآموزان فنی‌و‌حرفه‌ای (هدایت اله و آشومی25،2022)، مهارت‌های نرم و اشتغال فارغالتحصیلان در قرن بیست و یکم از دیدگاه کارفرمایان (عاصفر و آبیدین26، 2021) پژوهش‌هایی انجام شده است، و به نظر می‌رسد شکافی در حوزه آموزش‌های صورت گرفته در مدارس فنی حرفهای و نیازهای واقعی بازار کار شناسایی شده است که نیاز به بررسی و تحلیل بیشتر دارد. با توجه به مشکلات و نواقص اشاره شده، پژوهشگران به روش تحلیل محتوا در صدد ایجاد یک چهارچوب مفهومی در مورد مهارت های نرم برآمدند. سوال پژوهش این بود: مهارت‌های نرم لازم برای ورود به بازار کار از چه مولفهها و مفاهیمی تشکیل شده است؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر رویکرد کیفی می‌باشد و از روش پژوهش اسنادی مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی استفاده شده است. جهت شناسایی شاخص‌های مهارت‌های نرم بررسی 48 منبع از 2287 منبع اولیه در پایگاه‌های داده مگیران، ایرانداک، نورمگز، SID، Pro Quest، Eric، Science، Scopus، Google Scholar، Sage Journals، Science Direct، Taylor & Francis online، Psychological Abstract، پایاننامهها و کتب مختلف با کلید واژه‌های آمادگی ورود به بازار کار، مدارس فنی‌حرفه‌ای، مهارت‌های نرم، work readiness vocational technical schools، soft skills مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت، گزارش نمودار متون غربال شده در شکل شماره 1 نشان داده شده است.
بعد از بررسی‌های مکرر توسط تیم پژوهش، مهارت‌های نرم مورد نیاز جهت ورود به بازار کار در شش بعد و 41 مولفه دستهبندی شدند. جستجو در منابع مختلف در خصوص مهارت‌های نرم مورد نیاز برای موفقیت در بازار کار به انجام رسید و با تحلیل یافته‌های مطالعات منتخب، برطرف‌کردن ابهامات و موارد متناقض و ادغام موارد مشابه، در نهایت جمع‌بندی یکپارچه از مطالعات پیشین به عمل آمد. طبقه‌بندی ابعاد و مولفههای مهارت‌های نرم در متون، در جدول شماره 1 ارائه شده است.
جدول شماره 1. طبقه‌بندی ابعاد و مولفههای مهارت‌های نرم جهت ورود به بازار کار
Table No1.
Classification of dimensions and components of soft skills to enter the labor market
ابعاد Dimensions | مولفهها Components | کد منبع27 Source code |
مهارت‌های فردی Individual skills | 1) بینش رشدی 1.developmental insight | R6, R29 |
2) تعهد 2.commitment | R6, R30 | |
3) نگرش مثبت 3.optimism | R1, R4, R5, R6 | |
4) منطقی بودن 4.rationality | R6, R29 | |
5) روحیه پرسشگری 5.questioning spirit | R6 | |
6) یادگیری مادام العمر 6.willingness to learn | R5, R6, R12, R13, R14, R15, R16, R25, R27, R29, R34 | |
7) اعتماد به نفس بالا 7.high self-confidence | R6 | |
8) مسئولیت پذیری 8.sense of responsibility | R6, R33 | |
9) خودآگاهی 9.self-awareness | R6, R26, R38 | |
10) مدیریت زمان 10.Time Management | R2, R6, R10, R24, R33, R36 | |
11) هدفگذاری 11.targeting | R6, R29 | |
12) ریسک پذیری 12.risk taking | R6 | |
13) انگیزه و پشتکار 13.Motivation and perseverance | R6, R14, R29, R39, R40 | |
مهارت‌های اجتماعی social skills | 14) برقراری ارتباط موثر 14.Effective communication | R2, R3, R4, R7, R8, R9, R10, R12, R13, R14, R15, R16, R27, R24, R25, R26, R27, R28, R29, R30, R34, R35, R38, R39, R40 |
15) کار گروهی 15.teamwork | R2, R3, R4, R7, R8, R9, R10, R12, R15, R16, R24, R25, R26, R27, R28, R30, R33, R34, R38, R39 | |
16) مدیریت تعارض 16.conflict Management | R7, R8, R10, R39 | |
17) مذاکره 17.negotiation | R4, R7, R8, R9, R24, R39 | |
18) انتقادپذیری 18.Accepting criticism | R7, R8, R39 | |
19) سازگاری 19.compatibility | R7, R8, R39 | |
20) شبکه سازی 20.networking | R31, R39 | |
مهارت‌های پایه Basic skills | 21) حل مسأله 21.Problem Solving | R2, R3, R4, R6, R8, R12, R13, R15, R16, R24, R25, R26, R27, R30, R33, R34, R37 |
22) تصمیم‌گیری 22.Decision making | R4, R6 | |
23) تفکر انتقادی 23.Critical Thinking | R13, R15, R16, R24, R27, R28, R33 | |
24) تفکر خلاق 24.Creative Thinking | R8, R12, R14, R15, R24, R25, R29, R30, R34, R37 | |
25) تحمل ابهام 25.Tolerance of ambiguity | R15, R34, R38 | |
مهارت‌های شغلی و حرفه ای professional skills
| 26) مهارت حرفهای 26.Professional skill | R30 |
27) سواد رسانهای و رایانه 27.Media and computer literacy | R3, R8, R12, R15, R16, R25, R27, R30, R34, R36, R38 | |
28) زبان‌های خارجی 28.foreign languages | R30, R36 | |
مهارت‌های سیاستگذاری و کارآفرینی Policy making and entrepreneurship skills | 29) رهبری 29.leadership | R2, R4, R10, R11, R12, R13, R15, R16, R25, R26, R27, R28, R31, R34, R36, R38, R40 |
30) برنامهریزی استراتژیک 30.strategic planning | R11, R12, R13, R16, R27, R30 | |
31) مدیریت مالی 31.Financial Management | R3, R11, R12, R13, R16, R27 | |
32) تفکر تحلیلی و سیستمی 32.Analytical and systemic thinking | R11, R12, R13, R14, R16, R27, R28, R29 | |
33) مدیریت بحران 33.Crisis Management | R4, R11, R12, R13, R16, R27 | |
34) اخلاق حرفه ای 34.Professional Ethics
| R13, R14, R15, R16, R26, R27, R29, R34, R36 | |
مهارت‌های عاطفی Emotional skills | 35) هوش اجتماعی 35.social intelligence | R10, R39 |
36) بلوغ ذهنی و عاطفی 36.mental/emotional maturity | R24, R39 | |
37) مدیریت استرس 37.stress management | R4, R10, R39 | |
38) تابآوری 38.Resilience | R39 | |
39) واقع‌بینی 39.realistic expectations | R12, R28 | |
40) فروتنی 40.1humility | R3, R5, R12 | |
41) قابلیت اعتماد 41.Reliability | R14 |
در جدول 1 مهارت‌های نرم ضروری برای کار در قالب شش بُعد اصلی ارائه شده است و هریک دارای مولفه‌هایی می‌باشد که در ادامه شرح داده می‌شود:
الف) مهارت‌های فردی: عبارت است از ظرفیت و توانایی جهت رشد در سطح فردی که بر روی جنبه‌هایی از یادگیری تکیه می‌کند که متعلق به فرد است و شامل بینش رشدی، یادگیری مادام‌العمر، تعهد، نگرش مثبت، منطقی‌بودن، روحیه پرسشگری و آزاداندیشی، خودکارآمدی و اعتماد به نفس بالا، مسئولیتپذیری، خودآگاهی یا درون‌نگری، مدیریت زمان، هدفگذاری، ریسک‌پذیری، انگیزه و پشتکار می‌باشد.
ب) مهارت‌های میان‌فردی (اجتماعی) : مهارت‌های ارتباطی میان فردی جنبه‌های مختلف زندگی افراد از جمله حیطه شناختی عاطفی، معنوی و اخلاقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.مهارت‌های ارتباطی بین فردی توانایی ابراز ویژگی‌های کلامی و غیر کلامی صحیح برای برقرار کردن ارتباط فردی است که باید متناسب با موقعیت و فرهنگ جامعه باشد. ( سفرپور و همکاران، 1399). این مهارت‌ها شامل برقراری ارتباط موثر با دیگران، مهارت کار گروهی و کار تیمی، مدیریت تعارض، مذاکره، انتقادپذیری، سازگاری فرهنگی و پذیرش تنوع و شبکه سازی است.
ج) مهارت‌های پایه: این دسته از مهارت‌ها توجه به تواناییهای خلاقانه و ایده‌پردازی و قدرت حل مسأله، تصمیم‌گیری و توانمندی ارائه طرح توسط افراد را خاطرنشان می‌نماید، توانایی فرد در تشخیص فرصت‌ها بهره‌برداری از آنها و در نتیجه ایجاد یک کسب و کار بوده که هدف آن نه تنها کسب درآمد، بلکه ارائه ارزش‌های اجتماعی است و شامل مهارت حل مسأله، تصمیم‌گیری، تفکر انتقادی، تفکر خلاق و تحمل ابهام می‌باشد. مهارت‌های پایه یکی از روش‌های کنترل هیجانات و به‌کار بستن مهارت‌های حل مسأله و تصمیم‌گیری است، چرا که مجموعهای از مولفهها و وضعیت‌ها را به گونه‌ای نظم می‌دهد که سبب بروز راهبردهای تنظیم هیجانی کارآمد و سازگارانه می‌شود.
د) مهارت‌های شغلی و حرفهای: براساس نظریه شناخت اجتماعی اعضای سازمان برای رسیدن به سطح مطلوبی از عملکرد شغلی، می‌بایست نسبت به انجام وظیفه‌های خود باورهایی قوی داشته و نسبت به انجام آن مهارت پیدا کنند. مهارت‌ها و تواناییهای کاری افراد، عاملی جهت برآوردن نیازها و تقاضاهای شغلی و کاری آنها محسوب می‌شود و شامل مهارت‌های فنی و حرفهای، سواد اطلاعاتی و سواد رسانهای است.
ن) مهارت‌های سیاستگذاری و کارآفرینی: اشاره به مهارت‌هایی اساسی دارد که برای موفقیت در کسب و کار لازمند و به افراد کمک می‌کنند که کسب و کار خود را راه‌اندازی کرده و آن را با موفقیت گسترش دهند و شامل مهارت رهبری، برنامهریزی استراتژیک، مدیریت مالی، تفکر تحلیلی و سیستمی، مدیریت بحران و اخلاق حرفهای می‌باشد.
و) مهارت‌های عاطفی: این دسته مهارت‌ها به افراد کمک می‌کنند، تا مقابله موثری با مشکلات و چالش‌های زندگی داشته باشند و در سلامت روانی و اجتماعی افراد نقش مهمی بازی می‌کند. این مهارت‌ها شامل هوش اجتماعی، بلوغ ذهنی و عاطفی، مدیریت استرس، تابآوری، سازگاری، واقع‌بینی، فروتنی و قابلیت اعتماد است.
بحث و نتیجه‌گیری
در این پژوهش شش بعد اصلی مهارت‌های نرم مورد نیاز برای ورزیده‌تر و کارآمدتر کردن نیروی کار: مهارت‌های فردی، اجتماعی، پایه و بنیادین، مهارت‌های سیاستگذاری و کارآفرینی، مهارت‌های حرفهای و شغلی و مهارت‌های عاطفی به‌صورت مبسوط شناسایی شده است.
اولین بعد مهارت‌های نرم، مهارت‌های فردی می‌باشد، افراد در کنار برخورداری از دانش فنی لازم است در خود مهارت‌هایی از جمله بینش رشدی، تعهد، نگرش مثبت، منطقی‌بودن، روحیه پرسشگری و آزاداندیشی، یادگیری مادام‌العمر، اعتماد به نفس بالا یا خودکارآمدی، مسئولیتپذیری، خودآگاهی یا درون‌نگری، مدیریت زمان، هدفگذاری، ریسک‌پذیری و خودانگیزی (انگیزه و پشتکار) را ایجاد نمایند. الوانی و همکاران (1399)، غیاثی و همکاران (1401) و سیماتی (2016) مهارت‌های فردی را به عنوان بعدی از ابعاد مهارت‌های نرم در نظر گرفته‌اند.
دومین بعد از مهارت‌های نرم جهت ورود به بازار کار مربوط به مهارت‌های اجتماعی است، این‌که افراد توانایی ابراز خود و برقراری ارتباط به بهینه‌ترین شکل ممکن را داشته باشند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مهارت‌هایی که فرد در ارتباط با محیط اجتماعی باید داشته باشد شامل توانایی ارتباط موثر، سازنده و احترام‌آمیز با دیگران، مهارت کارگروهی و کار تیمی، مدیریت تعارض، مذاکره، انتقادپذیری، سازگاری فرهنگی و پذیرش تنوع است. الوانی و همکارن (1399)، سیماتی (2016) و زرین‌کوب (1401) مهارت‌های ارتباط موثر، کار تیمی و مذاکره حرفهای را در دسته مهارت‌های اجتماعی از ابعاد مهارت‌های نرم قرار داده‌اند.
سومین بعد مهارت‌های نرم، مهارت‌های پایه و بنیادین در نظر گرفته شد. مهارت‌های پایه ترکیب پاسخ‌های آموخته‌شده قبلی و ایجاد الگوی پاسخ جدید و تشکیل یک ارتباط و تداعی جدید بین الگوی پاسخ و وضعیت دشوار مورد نظر است و شامل مهارت حل‌مسأله، تصمیم‌گیری، تفکر انتقادی، تفکر خلاق، نوآوری و تحمل ابهام است؛ که به افراد کمک می‌کند در شرایط پرچالش و متغیر بازار کار دوام داشته باشند. نکته مهم این‌که پیامد یک راه‌حل به عملکرد یا اجرای آن نیز بستگی دارد، چراکه یک فرد ممکن است مسأله را به شکل سیستمی حل کند اما در اجرای واقعی شکست بخورد، زیرا مشکلات انگیزشی و عملکردی مانع انجام آن می‌شود. پولادیان و سروستانی (1400) مهارت‌های پایه تصمیم‌گیری و حل‌مسأله را در دستهبندی مهارت‌های نرم بایسته دانش‌آموختگان حسابداری در بازار کار مثبت و معنادار ارزیابی کرده‌اند. مولایی قولنجی (1400) نیز تفکر خلاق و حل مسأله را در بعد مهارت‌های پایه، از ابعاد مهارت‌های نرم ارزیابی کرده است.
چهارمین بعد از مهارت‌های نرم مورد نیاز بازار کار مهارت‌های شغلی و حرفهای است، وقتی مهارت‌های کاری و فنی اشخاص در حد بالایی است امکان برنامهریزی مدیریت و فرایند تصمیم در افراد بالا می‌رود پس آنها به سادگی و با شایستگی بالایی می‌توانند با اتفاقات، حالات و وقایع محیط کار مانند فرسودگی و استرس مقابله کنند. همین امر باعث می‌شود تا افراد دارای مهارت‌های کاری بالا، در مواجهه با استرس و فرسودگی تمایلی به رفتارهای انحرافی نداشته با احتمال زیاد از سطح خلاقیت و رفتارهای مدنی سازمانی آنها کاسته نشود. در مقابل افراد دارای مهارت‌های کاری سطح پائین به دلیل نقص و ناتوانی در مدیریت برنامهریزی و تصمیم‌گیری در زمان مواجه با استرس و فرسودگی ساده‌تر دست از خلاقیت و رفتارهای مدنی کشیده و متمایل به رفتارهای انحرافی می‌شوند ( دوالی و علیپور، 1400). لذا افراد علاوه بر تسلط جامع و کامل به تخصص فنی مورد نیاز لازم است درمهارت‌هایی از جمله سواد اطلاعاتی، سواد رسانهای و سواد رایانه‌‌ای و همچنین در مهارت‌های زبان خارجی به اندازه کافی ورزیدگی لازم را به‌دست آورند. پژوهش مولایی قولنجی (1400) نیز توانمندی در مدیریت اطلاعات و رسانه را به عنوان مهارتی تعیین‌کننده از دسته مهارت‌های نرم ارائه کرده است. همچنین الوانی (1399) در مطالعه شناسایی مولفههای مهارت‌های نرم نیروی انسانی، مدیریت اطلاعات را به عنوان مولفه‌‌ای موثر شناسایی کرده است.
پنجمین بعد از مهارت‌های نرم لازم برای ورود به بازار کار مهارت سیاستگذاری و کارآفرینی است که برای راه‌اندازی و توسعه کسب و کار افراد نقش تعیین‌کننده‌‌ای ایفا می‌کند و شامل مهارت رهبری، برنامهریزی استراتژیک، مدیریت مالی، تفکر تحلیلی و سیستمی، مدیریت ریسک و بحران و همچنین ابتکار عمل و نوآوری می‌باشد. پژوهش قنبری و ضیاآبادی (۱۴۰۰) نیز مهارت سیاستگذاری و کارآفرینی را به عنوان یکی از ابعاد اصلی مهارت‌های نرم ارائه کرده است.
در نهایت ششمین بعد از مهارت‌های نرم مورد نیاز بازار کار، مهارت‌های عاطفی است که مانند حلقه اتصال تمام ابعاد مهارت‌های ذکر شده عمل می‌نماید و نقش تعیین‌کننده‌‌ای در به ثمر نشستن تمام تلاش‌های ذکر شده دارد و شامل هوش اجتماعی، بلوغ عاطفی و ذهنی، مدیریت استرس، خوشبینی و مثبتنگری، تابآوری، سازگاری (استقبال از تغییر، انطباق پذیری)، واقع‌بینی و فروتنی می‌باشد. اکبری (1397) نیز در دسته بندی مهارت‌های نرم مورد نیاز دانشجویان پزشکی، به مهارت‌های عاطفی به عنوان مولفه‌‌ای اصلی در موفقیت فارغ التحصیلان اشاره کرده است. الوانی و همکاران (1399) نیز مثبتنگری و سازگاری را جزو مهارت‌های عاطفی از مولفههای مهم مهارت‌های نرم دستهبندی کرده‌اند.
با توجه به نبود و یا کمبود تجربه حرفهای دانش‌آموختگان، عدم ورزیدگی کافی در مهارت‌های نرم و تمرکز بیشتر بر روی آموزش‌های فنی و تخصصی، در کنار نیاز بازار و توجه کارفرمایان به مهارت‌های آنها در عرصه عمل، همچنین بحران‌های اقتصادی و شرایط پیچیده و متغیر بازار کار، لازم است به شکل هدفمند و موثری بر روی مهارت‌های نرم مورد نیاز جهت ارتقای موفقیت در بازار کار از جمله تفکر نوآورانه و استراتژیک، کار تیمی، حل‌مسأله، همکاری جهت حل مشکلات پیچیده، همدلی، برقراری ارتباطات موثر، جمع‌آوری و پردازش اطلاعات، مدیریت زمان و مهارت‌های رهبری، برنامهریزی و آموزش صورت گیرد. باید توجه داشت که قرار دادن عنوان چنین مهارت‌هایی در میان سرفصل دروس ممکن است ما را به نتیجه لازم نرساند و لازم است در کنار برگزاری کارگاه‌های آموزشی، برای هرچه بهتر عملیاتی‌کردن مهارت‌های نرم، مسئولان امر از تجربیات افراد و مجموعه‌های دغدغه‌مند در این زمینه استفاده نمایند، که لازمه آن تاکید بر اهمیت آموزش مهارت‌های نرم از جانب مسئولان بالادستی نظام آموزشی است. پیشنهاد می‌شود محققان، پژوهشی را طراحی نمایند تا مدل مستخرج از این پژوهش در نظام آموزشی به شکلی عملیاتی مورد بهره‌برداری و اجرا قرار گیرد.
منابع
اکبری، زهرا (1397). ضرورت تهیه و تدوین و گنجاندن واحد درسی مهارت‌های نرم یا عمومی لازم برای دانشجویان علوم پزشکی در برنامه درسی آنها. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، دوره سیزدهم، شماره 2، صص: 139-114.
الوانی، سیدمهدی؛ حمیدیزاده، علی و بوستانیراد، مینا (1399). چیستی مؤلفههای نرم منابع انسانی (مروری نظاممند). مهارت آموزی، 9 (33)، 50-25.
پولادیان، فاطمه و سروستانی، امیر (1400). مهارت‌های نرم دانش‌آموختگان حسابداری جهت ورود به حرفه حسابرسی: حلقه مفقوده آموزش رشته حسابداری و حسابرسی در دانشگاه. سومین همایش ملی مدیریت دانش و کسب وکارهای الکترونیکی با رویکرد اقتصاد مقاومتی، مشهد، 20-1.
حزنی، سیدعلی؛ پرکار، آرزو؛ زواره، علی و کسب‌گر، رامین (1400). توسعه مهارت‌های نرم با استفاده از هوش گاردنر و ابزار رفتارشناسی دیسک در دانشآموزان تیزهوش مقطع متوسطه دوره اول. پنجمین کنفرانس بین المللی مطالعات میان رشتهای روانشناسی، مشاوره و آموزش علوم تربیتی، تهران، 15-1.
دوالی، محمدمهدی و علیپور، فرشید (۱۴۰۰). اثر مهارت‌های شغلی بر خشنودی شغلی با میانجی گری فرسودگی شغلی. مطالعات روانشناسی صنعتی و سازمانی، ۸ (۱)، ۲۱۳ - ۲۳۰.
زرین‌کوب، فرزاد (1401). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر یادگیری مهارت‌های نرم در موفقیت شغلی. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد.
سفرپور دهکردی، سپیده؛ تاجیکی، شهربانو؛ رازقی، سعید و مظفری، محمد (۱۳۹۹). مهارت‌های ارتباطی بین فردی، روابط اجتماعی، حل تعارض‌های بین فردی مشکلات زناشویی. روانشناسی اجتماعی، 13 (54)، 66-45.
عبداللهی، حسین، (1395). ارزیابی سازوکارهای تجربه شده برقراری ارتباط بین آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای رسمی و بازار کار درایران. پژوهش در برنامه‌ريزي درسي، 49، 167-152.
عطارنیا، عباسی و محمدی، علی (1399). ارزیابی نیازهای آموزشی بازار کار نسبت به فارغ التحصیلان رشته‌های دایر در آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای استان قم. توانمندسازی سرمایه انسانی، 4(1)، 115-95.
غیاثی، عبدالرحیم؛ علم بیگی، امیر؛ رضوانفر، احمد؛ حسینی، سید محمود و پیش بین، سید احمدرضا (1401). تبیین روابط ساختاری بین مولفههای مهارت‌های نرم بایسته در دانشجویان کشاورزی: کاربردی از تحلیل دیمتل فازی. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، دوره 14، شماره 60، 15-1.
قنبری، سلیمه و ضیاآبادی، مریم (۱۴۰۰). شناسایی و برنامهریزی استراتژیک ابعاد مختلف مهارت‌های کارآفرینی دانش‌آموختگان رشته بیوتکنولوژی. بیوتکنولوژی کشاورزی، ۱۳(۲)، 76-50.
کشمیریزاده، الهام (1400). نقش مهارت‌های نرم در کسب فرصتهای شغلی دانشجویان مهندسی شیمی. اولین کنفرانس ملی فناوریهای پیشرفته در صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، 1-8.
مولائی قولنجی، یعقوب (1400). طراحی الگوی برنامه درسی مهارت‌های نرم برای مقطع آموزش عالی بر اساس الگوی فرانسیس کلاین. سومین کنفرانس بینالمللی مطالعات میانرشتهای روانشناسی مشاوره، آموزش و علوم تربیتی، 14-1.
Attakorn, K., Tayut, T., Pisitthawat, K., & Kanokorn, S. (2014), Soft Skills of New Teachers in the Secondary Schools of Khon Kaen Secondary Educational Service Area 25, Thailand. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 112, 1010-1013.
Asefer, A.M. & Abidin, Z.N.S. (2021), Soft Skills and Graduates’ Employability in the 21st Century from Employees’ Perspectives: A Review of Literature. Infrastructure Research and Management, 9(2), 51-73.
Beckingham, S. (2023). Baseline skills—scaffolding soft skills development within the curriculum. In Higher Education Computer Science: A Manual of Practical Approaches (pp. 253-274). Cham: Springer International Publishing.
Cimatti B. (2016), Definition, development, assessment of soft skills and their role
for the quality of organizations and enterprises, 10(1), 97–130.
Cinque M. (2016), Soft skills development in European countries, Tuning Journal for Higher Education. 3(2), 389 -427.
Clarke M. (2018), Rethinking graduate employability: The role of capital, individual attributes and context, Studies in Higher Education, 43(11), 15-30.
Devedzic V., Tomic B., Jovanovic J., Kelly M., Milikic N., Dimitrijevic S. et al, (2018), Metrics for students' soft skills. Applied Measurement in Education. 31(4), 283 -296.
Dewiyani, S.M.J. (2015). Improving Students Soft Skills using Thinking Process Profile Based on Personality Types, Evaluation and Research in Education, 4(3) ,118 -129.
Esa, A., Selamat, A., Padil, S., & Jamaludin, J. (2014), Applications of soft skills in engineering program at Polytechnic Malaysia, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 140, 115-120.
Hajati, K., Rahmat Hidaya,t D., & Aswad, M. (2018), Development of Soft skill Training Models to Increase Personal and Social Competencies of Educators Prospective, English Literature and Social Sciences, 3(6), 1253-1257.
Hidayatulloh, M. & Ashoumi, H. (2022), The perspective of work readiness in vocational school students with 21st century communication and collaboration skills, Cypriot Journal of Educational Science, 17(7) ,181-205.
Hurrell, S., Scholarios, D., & Thompson, P. (2012), More than “humpy dumpty” term: Strengthening the conceptualization of soft skills, Economy and Industrial Democracy, 34(1), 161 -182.
James, R. F, & James, M. L. (2004), Teaching career and technical skills in a “mini” business world, Business Education Forum, 59(2), 39-41.
Junrat, S., Jenphop, C., Suravee, R., & Kanokorn, S. (2014). Soft Skills for University Library Staff in Thailand, Procedia Social and Behavioral Sciences, 112, 1027-1032.
Kovarik, A., & Warren, G. (2020), Improved Soft Skills and University Club Involvement: Are They Connected. Journal of Business, 5(1), 1-6.
Nurjanah, I., Ana, A. & Masek, A. (2022), Systematic Literature Review: Work readiness of vocational high school graduates in facing the industrial 4.0 eras, Jurnal Pendidikan Teknologi dan Kejuruan, 28(2), 139-153.
Motah, M., & Pointe, A. (2008), The influence of intelligence and personality on the Use of Soft Skills in Resaerch Projects among Final Year University Students: A Case study, Information Technology, 37, 35-72.
Patacsil, F.F. & Tablatin, Ch.L.S. (2017), Exploring the importance of soft and hard skills as perceived by it internship students and industry: A gap analysis, Technology and Science Education, 7(3), 347-368.
Priyanto, S. & Inderanata, R.N. (2020), Internship Students’ Work Readiness: Case Study in Metal Machining Department at Yogyakarta Vocational Training Center, Education, 8(4), 270-295.
Siribodhi, T. (2012), Social Media: A Tool or Threat in Education in the 21st Century. Paper presented at ICER 2012, Faculty of Education, Khon Kaen University, Thailand.
Shahida, Sh. & Nagaraju, G. (2020), Soft Skills Significance for Learning and Career Achievement, Research, 4(6), 60-72.
Shradhanjali, S. (2021), Developing Soft Skills in Engineering Students with COVID-19 Pandemic: Challenges and Limitations of Digital Classes, International Conference on Best Innovative Teaching Strategies (ICON-BITS), 29-31 July 2021, Pilani, Rajasthan, India.
Tentama, F. & Riskiyana, E. (2020), The role of social support and self-regulation on work readiness among students in vocational high school, Evaluation and Research in Education. 9(4), 826-832.
Tang, K., Ngang, H., Nor H., & Yunus, H. (2015), Novice Teacher Perceptions of the Soft Skills Needed in Today's Workplace, Procedia- Social and Behavioral Sciences, 10(177), 284-288.
Wallapha, A., Saowanee, S., & Tang Keow, N. (2015), Development of Leadership Soft Skills Among Educational Administrators, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 186, 331-336.
Wilson, A., & Ariffian, B. (2012), The Acquisition of Soft Skills in Real Estate Program via Industrial Training, Procedia Social and Behavioral Sciences, 65, 781-786.
[1] . Motah & Pointe
[2] . Wallapha, Saowanee & Tang Keow
[3] . Takorn et al
[4] Patacsil & Tablatin
[5] Siribodh
[6] Wilson & Ariffian
[7] Esa et al
[8] Attakorn et al
[9] Junrat et al
[10] Tang, Hashim & Mohd Yunus
[11] Nurjanah et al
[12] Shahida & Nagaraju
[13] . Kovarik & Warren
[14] Cimatti
[15] Hurrell, Scholarios & Thompson
[16] Dewiyani
[17] James & James
[18] . Clarke
[19] . Devedzic et al
[20] . Cinque
[21] . Tentama, Riskiyana
[22] . Priyanto & Inderanata
[23] . Priyanto et al
[24] . Francis Cleyn
[25] . Hidayatulloh & Ashoumi
[26] . Asefer & Abidin
[27] . Refrence
