حکم تکسب از پایان‌نامه‌نویسی از منظر فقه امامیه و حقوق ایران

محورهای موضوعی : فقه و حقوق خصوصی

سیده فاطمه طباطبائی ¹ , فائزه سلیمانی پور ²

1 - دانشیار گروه الهیات، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه الهیات، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/07/12 تاریخ پذیرش : 1401/10/21 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: حقوق ایران, تکسب, حکم تکلیفی, حکم وضعی, پایان نامه نویسی,

چکیده مقاله :

امروزه مساله ی خرید و فروش پایان نامه عواقب زیان بخش متعددی به نظام آموزش و پژوهش کشور تحمیل می کند. بنابراین جهت رفع این معضل ضروری است آراء چندی از فقهای معاصر امامیه پیرامون تکسب از پایان نامه نویسی جمع آوری، حکم تکلیفی و وضعی آن تخریج و جایگاه آن در حقوق ایران تبیین گردد. در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی نتایج حاکی از آن است که طبق نظر فقهای معاصر در صورتی که طبق مقررات، تألیف پایان نامه از وظایف دانشجو می باشد، واگذاری و تألیف آن براى دیگرى و کسب درآمد از آن، جایز نیست و مستحق اجرت نیز نمی باشد. با استناد به آیات و روایات دال بر وجوب تبعیت از قانون، وجوب عدل و انصاف، حرمت اعانه بر اثم، حرمت دروغ و حرمت تضییع حقوق دیگران و ادله عقلی وجوب حفظ نظام و حرمت اخلال به آن و تقلب، حکم تکلیفی آن حرام می باشد. از آن جا که از مصادیق معاملات است لذا مصداق اکل مال به باطل است، بنابراین تصرف در مال کسب شده حرام و کسب درآمد از این طریق جایز نمی باشد. در حقوق ایران نیز، مقنن این عمل را تحت عنوان تقلب، جرم انگاری نموده است.

چکیده انگلیسی:

Today, the issue of buying and selling Thesis has spread consequences on the country's education system. Therefore, in order to solve this problem, it is necessary to collect the opinions of contemporary Jurisconsult regarding the trade of the Thesis, its obligatory sentence and its conditional Sentence, and its position in the subject law of Iran. In this article, by descriptive-analytical method, the results indicate that according to contemporary jurists, if according to the regulations, writing a Thesis is one of the duties of a student, it is not permissible to assign and write it for another and earning money from it. According to the verses and hadiths indicate the obligation to follow the law, the obligation of justice and fairness, the sanctity of donating sin, the sanctity of lying and the sanctity of wasting the rights of others, and the rational arguments of the obligation to maintain the system and the sanctity of disrupting it and fraud, Since it is one of the examples of transactions, therefore, the example of acquiring property is invalid, so it is also haram to seize the trade property and earn income. In Iranian law, the legislature criminalizes this under the heading of fraud

منابع و مأخذ:

-قرآن کریم.

-نهج البلاغه.

1-ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۶۳). من لا یحضره الفقیه. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم موسسة النشر الاسلامی.

2-ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۶۴). ثواب الاعمال وعقاب الاعمال. قم: الشریف الرضی.

3-امامی،سید‏حسن (بی تا) (1375). حقوق مدنی. تهران:  انتشارات اسلامیه.

4-آملی، محمد تقی (1413). المکاسب و البیع. قم:  جماعت المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، موسسة النشر الاسلامی.

5-انصاری، مرتضی بن محمد امین (۱۴۱۵). المکاسب. قم: الموتمر.

6- آهنگران، محمدرسول؛ حق‏نواز، ابوالحسن (1395). مبنای فقهی مشروعیت قوانین با رویکرد قرآنی، فصلنامه پژوهش‏های فقه و حقوق اسلامی، دوره 13، شماره 46، ص 30-11.

7- باقی زاده، محمد جواد؛ امیدی فرد، عبدالله (1392). ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه، فصلنامه علمی-پژوهشی شیعه‏شناسی، دوره 12، شماره 47، ص 200-170.

8-بحرانی، یوسف بن احمد (1363). الحدائق الناظره فی احکام العترة الطاهره. قم:  جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الاسلامی.

9-بستانی، فاطمه (1392). نگاهی اخلاقی به مسأله پایان نامه نویسی برای دیگران، یک بی اخلاقی سه ضلعی. نشریه شهر قانون، شماره7، ص 38-37.

10- بهرامی احمدی، حمید (1397). قواعد فقه. تهران: دانشگاه امام صادق، تهران، چاپ دوم.

11-پوربافرانی، حسن؛ حیدریان دولت آبادی، محمد جواد؛ باقری قوام آبادی، علیرضا (1393). جرم تقلب در تهیه آثار علمی. 2-پورشافعی،‏هادی، 1393، پژوهش و نگارش علمی، با رویکرد پایان نامه نویسی، آوای نور، تهران، چاپ اول.

13-چیت سازیان، مرتضی (1392). نهی در معامله و تاثیر آن در استنباطات فقهی (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید مطهری ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی.

14-حرعاملی، محمد بن حسن (۱۴۱۶ه.ق).  تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، موسسه آل البیت (ع)، قم.

15-حسن پور، مهدی (1397). بررسی سرقت علمی در پایان نامه‏ها و رساله‏ها و راه‏های جلوگیری از آن (پایان نامه کارشناسی ارشد).

16-خمینی، روح الله (۱۳۷۶ه.ق). البیع، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، تهران.

17-خمینی، روح الله (۱۳۸۱ه.ش). توضیح المسائل (امام‏و‏مراجع)، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی،قم.

18-خمینی، روح الله (1392ه.ش). ولایت فقیه امام، موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، تهران.

19-خویی، سید ابوالقاسم (۱۴۲۹ه.ق). محاضرات فی الفقه جعفری، موسسه دائرة معارف الفقه الاسلامی، قم.

20-شبیری زنجانی، موسی، کتاب نکاح، موسسه پژوهشی رای پرداز، قم.

 21-شریفی، محسن؛ اوحدی، عبدالرضا (1398). الزامات هدفمندسازی پایان نامه‏ها و رساله‏های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‏ها و موسسات آموزشی و پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

22-شهید اول، محمد بن مکی (۱۴۳۰ه.ق). موسوعة الشهید الاول، مکتب الاعلام الاسلامی، قم.

23-شیخ الاسلامی، محمد علی (1394). واکاوی معنا و مفهوم اعانه بر اثم در آرای فقها ی امامیه، مطالعات اسلامی: فقه‏و‏اصول، سال چهل و هفتم، شماره صد‏و‏یکم،

24-صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام (ط- القدیمه)، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

25-طباطبایی، سید محمد حسین (۱۳۷۴ه.ش). ترجمه تفسیر المیزان. محمد‏باقرموسوی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم.

26-طبرسی، فضل بن حسن (۱۴۱۲ه.ق). تفسیر جوامع الجامع. ابوالقاسم‏گرجی، حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

27-طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۵ه.ش). ترجمه تفسیر جوامع الجامع، علی‏عبد‏الحمیدی، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، مشهد مقدس،  چاپ اول.

28-طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، حسین‏نوری‏همدانی، فراهانی، تهران، چاپ اول.

29-طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، احمد‏حبیب عاملی، دار‏احیاء‏التراث ‏العربی، بیروت.

30-علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۴ه.ق). تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، قم.

31-علیخانی، علی اکبر (1389). شیوه‏های تحول و بهبود آموزش عالی و پژوهش در ایران با تحلیلی بر برخی مطالعات انجام شده، فصلنامه انجمن آموزش عالی ایران، سال سوم، شماره یک.

32-فاضل موحدی لنکرانی، محمد (۱۳۸۳ه‌.ش). قواعد الفقهیه، قم، مرکز، چاپ اول.

۳3-فدایی عراقی، غلامرضا (1374). تحلیلی بر روش‏های تهیه پایان نامه‏های دوره کارشناسی ارشد و دکتری، نشریه پژوهش‏وبرنامه‏ریزی‏ در آموزش عالی، شماره نهم.

۳4- قریشی بنابی، علی اکبر (۱۳۷۵ه.ش). تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر، تهران، چاپ دوم.

35- کلاهی، علی اصغر؛ فرسار، احمد رضا؛ مولوی نجومی، مرضیه؛ کلاهی، سوسن؛ ملک افضلی، حسین (1382). مقایسه کیفیت پایان نامه‏های دکتری عمومی پزشکی، دانشگاه‏های علوم پزشکی کشور در سال‏های تحصیلی ۷۰-۷۱ و ۷۷-۷۸، مجله پژوهشی حکیم، دوره ششم، شماره دوم.

36- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۶۳ه.ش).  الکافی(‏اسلامیه)، دار الکتب الاسلامیه، تهران.

37- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۷۵ش). اصول کافی(ترجمه کمره ای)، اسوه، قم، چاپ سوم.

38- مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳ه.ق). بحار الانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

39- مجلسی، محمد باقر (۱۳۶۳ه.ش). مرآة العقول، دارالکتب الاسلامیة، تهران.

40-محسنی والا، رضا (1398). صحت و بطلان قاچاق کالا و ارز از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی، فصلنامه مطالعات فقهی‏و‏فلسفی، دوره دهم، شماره یک.

41- محقق داماد، مصطفی (1383). قواعد فقه (بخش جزایی)، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.

۴2- مروج، حسین (۱۳۷۹ه.ش). اصطلاحات فقهی، بخشایش، قم.

۴3- مطهری، مرتضی (۱۳۶9). ختم نبوت، صدرا، تهران.

۴4- مطهری، مرتضی (1398). عدل الهی،صدرا، تهران، چاپ پنجاه‏و‏دوم.

45-مظاهری، حسین (1389ه.ش). توضیح المسائل، موسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا، اصفهان.

46-مغنیه، محمدجواد، (1424 ه.ق). التفسیر الکاشف، دار الکتاب الإسلامی، قم.

۴7- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، مکتبة المرتضویه، تهران.

48- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. موسسة النشر الاسلامی، قم.

۴9- مکارم شیرازی، ناصر (1۳۷۱ه.ش).  تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دهم.

50- مکارم شیرازی ناصر (1۴۲۴ه.ق). کتاب النکاح، مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع)، قم.

۵1- ملک افضلی اردکانی، محسن (1389). آثار قاعده حفظ نظام، حکومت اسلامی، سال پانزدهم، شمار چهارم.

۵2- ملکی اصفهانی، مجتبی (۱۳۷۹ه.ش). فرهنگ اصطلاحات اصول، عالمه، قم، چاپ اول.

 ۵3- منتظری، حسینعلی (۱۳۶۷ه.ش). مبانی فقهی حکومت اسلامی، کیهان، قم.

۵4- موسوی بجنوردی، سید محمد (۱۴۰۱ه‌.ق). قواعد فقهیه، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) موسسه چاپ و نشر عروج، تهران، چاپ سوم.

۵5- موسوی خلخالی، سید محمد مهدی (۱۳۸۰ه.ش). حاکمیت در اسلام،جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، قم.

۵6- مومن قمی، محمد (1387). قوانین ثابت و متغیر، نشریه فقه اهل البیت، شماره ۵۶.

۵7- نراقی محمد بن احمد (1۳۸۰ه.ش). مشارق الاحکام، کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی، قم..

۵8-نوری، حسین بن محمد تقی (۱۴۰۸ه.ق). مستدرک الوسائل، موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، بیروت.

۵9-نیلی، محمدرضا؛ نصر، احمدرضا؛ اکبری، همت الله (1386). بررسی کیفیت پایان نامه‏های دوره کارشناسی ارشد، دو ماهنامه علمی-پژوهشی دانشور رفتار، سال چهاردهم، شماره بیست‏و‏چهارم.

60-‏هاشمی شاهرودی، محمود (۱۳۸۲ه.ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام)، قم.

-The Holy Quran. (in Arabic)

-Nahj al-Balaghah. (in Arabic)

1. Ibn Babawiyyah, M.I.A. (1984). AH, from the presence of the jurist, The group of teachers in the scientific field in Baqam, Islamic Publishing Institute, Qom (in Arabic)


2. Ibn Babavieh, M.I.A. )1985(. The Reward of Deeds and the Punishments of Deeds (text), Al-Sharif Al-Radhi, Qom. (in Arabic)


3. Emami, S.H. (1996). Civil Rights, Islamia Publications, Tehran. (in Persian)


4. Amoli, M.T. )1993(. AH, Al-Makasib wa Al-Bayy, Qom: Jamaat Al-Modaresin in the Scientific Field in Baqam, Islamic Publishing Institute. (in Arabic)


5. Ansari, M.I.M.A. )1995(. AH, Al-Makasib, Qom: Al-Mutammar Al-Alami on the occasion of the second Mu'awiyah remembrance for the birth of Sheikh Al-Azam Al-Ansari. Public Security. (in Arabic)


6. Ahangaran, M. R; Haq Nawaz, A.H. (2015). The jurisprudential basis of the legitimacy of laws with a Quranic approach, Islamic Jurisprudence and Law Research Quarterly, Volume 13, Number 46, pp. 11-30.


7. Baghizadeh, M. J; Omidifard, A. )2014(. the need to maintain the system and prevent its disruption in Imami jurisprudence. (in Persian)


8. Bahrani, Y. I. A. )1984(. A.H. (in Persian)


9. Bostani, F.) 2013(. Ethical view of the issue of dissertation writing for others, a triangular immorality. (in Persian)


10. Bahrami Ahmadi, H.)2018(. Rules of Jurisprudence, Second Edition, Tehran: Imam Sadegh University. (in Persian)


11. Pourbafarani, H; Heidarian Dolatabadi, M J; Bagheri Ghavamabadi, A. )2020(. the crime of fraud in the preparation of scientific works. (in Persian)


12. Pourshafei, H. )2014(. Scientific research and writing, with a dissertation approach, first edition, Avae Noor. (in Persian)


13. Chitsazian, M. )2013(. Prohibition on Transaction and Its Impact on Jurisprudential Inference (Master Thesis), Shahid Motahari University, Faculty of Theology and Islamic Studies. (in Persian)


14. Har'amli, M I H. )1996(. AH, Detailing the means of Shiism to study Sharia issues, Qom: Al-Bayt Institute (AS). (in Arabic)


15. Hassanpour, M. )2018(. Investigation of plagiarism in dissertations and dissertations and ways to prevent it (Master Thesis). (in Persian)


16. Khomeini, R. )1997(. AH, Al-Bayy (Ghadiri), Tehran: Imam Khomeini Publishing House. (in Arabic)


17. Khomeini, R.) 2002(. Explanation of Issues (Imams and References), Qom: Qom Seminary Teachers Association. Islamic Publications Office. (in Persian)


18. Khomeini, R.) 2013(. Velayat-e Faqih Imam, Tehran: Imam Khomeini Publishing House. (in Persian)


19. Khoei, S A.) 2008(. AH, Lectures on Jafari jurisprudence, Qom: Institute of Islamic Jurisprudence. (in Arabic)


20. Shabbiri Zanjani, M. The Book of Marriage (Shabbiri), Qom: Rai Pardaz Research Institute. (in Arabic)


21. Sharifi, M; Ouhadi, A.) 2009(. Targeting Requirements for Postgraduate Theses and Dissertations of Universities and Educational and Research Institutions of the Ministry of Science, Research and Technology. (in Persian)


22. The first martyr, Muhammad ibn Makki, )2009(. AH, the encyclopedia of the first martyr, Qom: the school of Islamic knowledge in the scientific field. Qom Al-Muqaddasah, Deputy of Research. Islamic Sciences and Culture Center. (in Arabic)


23. Shaykh al-Islami, M.A. ) 2015(. Analysis of the meaning and concept of donation on sin in the views of Imami jurisprudence. (in Persian)


24. Sahib Jawahir, M H I B, Jawahir al-Kalam "I-Al-Qadimiyah", Beirut: Dar Ahyana Al-Tarath Al-Arabi. (in Arabic)


25. Tabatabai, S. M. H. )1995(. AH, translation of Tafsir al-Mizan, fifth edition, Qom: Qom Seminary Teachers Association, Islamic Publications Office. (in Persian)


26. Tabarsi, F. I. H. )1992(. AH, Tafsir Jame'e Al-Jame ', first edition, Qom: Qom Seminary, Management Center. (in Arabic)


27. Tabarsi, F. I. H. )1996(. A.H., Translation of the Interpretation of Comprehensive Societies, First Edition, Holy Mashhad: Astan Quds Razavi, Islamic Research Foundation. (in Persian)


28. Tabarsi, F.I. H. translation of Tafsir Majma 'al-Bayan, first edition, Tehran: Farahani. (in Persian)


29. Tusi, M. I. H, Al-Tibyan Fi Tafsir Al-Quran, first edition, Beirut: Dar Ahyana Al-Tarath Al-Arabi. (in Arabic)


30. Allama Hali, H. I. Y. )1998(. AH, Tazkerat al-Fiqh (I. Hadith: Purification to Ja'ala). (in Arabic )


31. Alikhani, A. A. )2010(. Methods of Transformation and Improvement of Higher Education and Research in Iran with an Analysis of Some Studies. (in Persian)


32. Fazel Movahedi Lankarani, M. )2004(. AH, Rules of Jurisprudence, First Edition, Qom: Center for Fiqh of the Imams. (in Persian)


33. Fadaei Iraqi, G. )1995(. An Analysis of the Methods of Preparing Master's and Doctoral Theses, Educational Sciences. (in Persian)


34. Qureshi Bonabi, A.A. )1996(. AH, Tafsir Ahsan Al-Hadith, Second Edition, Tehran. (in Persian)


35. Kolahy, A. A. Farsar, A R; Rumi Nojomi, M; Hat, lily; Malek Afzali, H. )2003(.Comparison of the quality of general medical doctoral dissertations, medical universities of the country in the academic years of 70-71 and 77-78. (in Persian)


36. Klini, M I Y. )1984(. Islamic Al-Kafi, Tehran: Islamic Bookstore. (in Arabic)


37. Klini, M. I.Y. )1996(. Sufficient Principles (Kamraei translation), third edition, Qom: Aswa. (in Persian)


38. Majlisi, M. B. B. M. T. )1983(. AH, Bihar Al-Anwar, Beirut: Dar Ahyana Al-Tarath Al-Arabi. (in Arabic)


39. Majlisi, M. B. B. M. T. )1984(. AH, Mirror of the Minds in the explanation of the news of Al-Rasool, Tehran: Islamic Library. (in Persian)


40. Mohseni Vala, R.) 2009(. The validity and invalidity of smuggling of goods and currency from the perspective of Islamic jurisprudence and law. (in Persian)


41. Mohaghegh Damad, M. )2004(. Rules of Jurisprudence (Criminal Division), Tehran: Islamic Sciences Publishing Center. (in Persian)


42. Moravvej, H.) 2000(. AH, jurisprudential terms, Qom: forgiveness. (in Persian)


43. Motahari, M. )1990(. The End of Prophecy, Tehran: Sadra. (in Persian)


44. Motahari, M. )2009(. Divine Justice, Fifty-second Edition, Tehran: Sadra. (in Persian)


45. Mazaheri, H. )2010(. Explanation of Issues (Mazaheri), Isfahan: Al-Zahra Cultural Studies Institute. (in Persian)


46. Maghniyeh, M. J. (1424 AH). Al-Tafseer Al-Kashif, Qom, Dar Al-Kitab al-Islami. (in Arabic)


47. Muqaddas Ardebili, A. I. M., Zabdat al-Bayan  fi Ahkam al-Quran, Tehran: Mortazaviyeh School. (in Arabic )


48. Muqaddas Ardabili, A. I. M., Majma 'al-Fa'ida wa al-Burhan fi Sharh Irshad al-Azhan, Qom Islamic Publishing Institute. (in Arabic )


49. Makarem Shirazi, N. )1992(. Sample Interpretation, Tenth Edition, Tehran: Islamic Bookstore. (in Arabic)


50. Makarem Shirazi, N.) 2004(. AH, Kitab al-Nikah (Makarem), Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib (AS) School. (in Arabic )


51. Malek Afzali Ardakani, M. )2010(, The effects of the rule of maintaining order, Islamic government. (in Persian)


52. Maleki Esfahani, M. )2000(, Dictionary of Terms of Principles, first edition, Qom: Allameh. (in Persian)


53. Montazeri, H. A. )1988(. Fundamentals of Islamic Jurisprudence (Studies in the jurisprudence and jurisprudence of the Islamic state), Qom: Kayhan. (in Persian)


54. Mousavi Bojnourdi, S. M. )1981(. AH, Rules of Jurisprudence, Third Edition, Tehran: Imam Khomeini Publishing House, Orouj Publishing Institute. (in Arabic)


55. Mousavi Khalkhali, S. M. M. )2001(. Sovereignty in Islam, Qom: Qom Seminary Teachers Association, Islamic Publications Office. (in Persian)


56. Momen Qomi, M. Fixed and Variable Laws, Ahl al-Bayt Fiqh, No. 56. (in Arabic )


57. Naraghi Mohammad Ibn Ahmad. )2001(. Mashreq al-Ahkam, Qom: Congress honoring the scholars of Mullah Mehdi and Mullah Ahmad Naraqi. (in Arabic )


58. Nouri, H. I. M. T. )1988(. AH, Mustadrak al-Wasa'il, Beirut: Al-Bayt (AS) Institute for the Revival of Heritage. (in Arabic)


59. Nili, M. R., Nasr, A.R.; Akbari, H. (2007(. A review of the quality of master's theses. (in Persian)


60. Hashemi Shahroudi, M, AH, Dictionary of jurisprudence according to the religion of Ahl al-Bayt (as), Qom: Encyclopedia of Islamic jurisprudence on the religion of Ahl al-Bayt (as). (in Arabic)