جبران خسارت معنوی ناشی ازخسارات مازاد بر دیه

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

زهرا فهرستی ¹ , منصوره فصیح رامندی ²

1 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

تاریخ دریافت : 1390/06/14 تاریخ پذیرش : 1390/06/14 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: خسارت, دیه, مسؤولیت مدنی, خسارت‌معنوی, خسارت مازاد بر دیه,

چکیده مقاله :

بحث از خسارت معنوی و مصادیق مختلف آن و روش محاسبه و جبران زیان های معنوی و در نهایت رویه محاکم قضایی، در مقام رسیدگی به دعاوی راجع به اینگونه خسارات از موضوعات جالب و در عین حال نسبتاً پیچیده ی علم حقوق و تحقیقات حقوقی است. با وجود زمینه های مناسب درمتون قانونی جهت امکان جبران خسارت معنوی، هنوز اکثریت قریب به اتفاق محاکم از صدورحکم در مورد دعاوی که موضوع آن مطالبه ی خسارت های معنوی است امتناع می ورزند. یکی از مصادیق خسارت معنوی خسارت مازاد بر دیه است. زیرا هر فرد بر اثر صدمات جسمی منافع و خسارت های مختلف مادی و معنوی را نیز از دست می دهد که بعضاً پرداخت دیه مقرر برای جبران بسیاری از این صدمات کفایت نخواهد کرد. بررسی چگونگی جبران اینگونه خسارات به ویژه خسارت های معنوی که دیه مقرر برای جبران آن کافی نیست ازجمله مباحث قابل بررسی در محاکم حقوقی و مباحث فقهی است.

چکیده انگلیسی:

Discussing about spiritual loss and its calculation and compensation method is one of the most interesting matters and intricate issues of law and legal researches too. In spite of suitable background in legal texts for the possibity of compensating spiritual loss, the majority of law courts avoid to judge about spiritual losses demand. One of the cases of spiritual losses is the loss surplus to blood-money, since each person loses different physical and spiritual benefits due to physical damages. It should be mentioned that paying blood-money is not sufficient for compensation of some damages. It would be a disputable issue in the legal law courts. 

منابع و مأخذ:

1. الحر العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه الی التحضیل مسائل الشریعه، بیروت دارالاحیاء  التراث العربیه، بی­تا.


2. العوا، محمد سلیم، اصول النظام الجنائی الاسلامی، دارالمعارف ، بی­تا.


3. افتخاری، جواد، جزوه حقوق مدنی و مسؤولیت مدنی، بی­جا ، 1370


4. الکلینی الرازی، ابی جعفر محمدبن یعقوب، اصول من الکافی، دارالکتب الاسلامیه،تهران، 1363 ق.


5. امامی، حسن، حقوق مدنی، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1366 ، چاپ سوم.


6. الموسوی البجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه ، مطبعه الااب، نجف ، 1389ق.


7. انصاری، مرتضی، المکاسب ، چاپ سنگی ،تهران ،1268ق.


8. پروین، فرهاد، خسارت معنوی در حقوق ایران، 8 ، بی­جا، 1380، چاپ اول.


9. توفیق رضا، حسین، اهلیه العقوبه فی الشریعه و القانون المقارن، بی­جا ، بی­تا.


10. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق ، کتابخانه گنج دانش، تهران ، 1368.


11. _________________، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، گنج دئانش، تهران ، 1378.


12. حسینی­نژاد، حسینقلی، مسؤولیت مدنی، جهاد دانشگاهی (دانشگاه شهید بهشتی)، 1370


13. خفیف، علی، الضمان فی الفقه الاسلامی، دارالفکر العربی، قاهره ، 1997م.


14. خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج ، دارالزهرا، بیروت ، بی­تا.


15. ________، مصباح الفقاهه ، دارالهادی، بیروت ، 1412ق.


16. رشدی، محمد اسماعیل، الفقه الجنایی الاسلامی ، مطبعه الجبلاوی، بی­جا ، بی­تا.


17. سلطانی­نژاد، هدایت الله، مسؤولیت مدنی، نورالقلین، بی­جا، 1380.


18. شهید ثانی، زین­الدین بن علی، کشف الریبه فی احکام الغیبه، مکتبه المرتضویه، تهران ، بی­تا.


19. ـــــــــــــــــــــــــــ، مسالک الافهام، دارالهدی، قم ، بی­تا.


20. شهیدی، مهدی، جزوه مسؤولیت مدنی، دانشگاه شهید بهشتی، تهرات ، نیمسال 66-67.


21. صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی، تهران گنج دانش ، 1371، چاپ چهارم.


22. طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت ، 1393 ق.


23. عاملی غروی، جواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد علامه، قاهره، 1324- 1326ق.


24. عوده، عبدالقادر،التشریع الجنایی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی ، مؤسسه الرساله، بیروت، 1413ق .


25. فاضل مقداد، جمال­الدین، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، کتابخانه آیت­الله مرعشی، قم، 1404.


26. قاسم­زاده، سید مرتضی، مبانی مسؤولیت مدنی،  بی­جا، 1378.


27. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی( الزامهای خارج از قرار داد، ضمان قهری)، دانشگاه تهران، تهران، بی­تا.


28. _______، حقوق مدنی(مسؤولیت مدنی وضمان قهری)، دانشگاه تهران، تهران،1370، چاپ­سوم.


29. گلپایگانی، محمد رضا، مجمع المسائل، دارالقرآن الکریم، قم ، بی­تا.


30. مرعشی، محمد حسن، دیدگاه­های نو درحقوق کیفری اسلام، نشر میزان، تهران، 1373.


31. موسوی الخمینی، روح الله، الرسائل، مؤسسه اسماعیلیان، قم ، 1410 ق.


32. میر فتاح مراغی، عناوین الاصول، مؤسسه نشر الاسلامی، قم ، 1417.


33. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، المکتبه الاسلامیه، تهران، 1367.


34. نجفی فتاحی، صمد، جبران مادی خسارت معنوی در نظام حقوقی ایران، مجله کانون وکلا، زمستان 1383، شماره 186.


35. نخجیر، رؤیا، لزوم اعاده خسارت معنوی در نظام حقوقی، روزنامه­ی اطلاعات، شماره­ی 22375- 8/9/1380


36. نقیبی، سیدابوالقاسم، خسارت­معنوی­درحقوق­اسلام ونظام­حقوقی­معاصر، انتشارات­امیرکبیر، تهران،1381.


37. نوری همدانی، حسین، توضیح المسائل ، انتشارات قدس، قم ، 1371.


38. هاشمی، محمود، بایسته­های فقه جزا ، نشر میزا ن، تهران ، 1378، چاپ اول.


39. یزدی طباطبایی، محمد کاظم، ملحقات العروه الوثقی ، مکتبه الدوار، قم ، بی­تا. 

1. Al-Ova, M. S. No date. Osoul Al-Nezam Al-Jenaei Al-Islami. Darol Maaref.

 

1. Ameli, J. 1905. Meftahol Keramah Fi Sharh Qavaed Alameh. Cairo.

 

1. Ansari, M. 1865. Al-Makaseb. Stone Publication, Tehran.

 

1. ………… , ……….. . Civil right. 1991. Civil responsibility(3^rd ed). Tehran University, Tehran.

 

1. Eftekhari, J. 1991. Civil right and civil responsibility.

 

1. Fazel, J. 1983. Al-Tanqih Rae Le Mokhtasar Sharaye. Ayatollah Marashi Library, Qom.

 

1. Golpayegani, M.R. No date. Majmaol Masael. Darol Quran Karim, Qom.

 

1. Hashemi, M. 1999. Requisites of criminal law(1^st ed). Mizan Publication, Tehran.

 

1. Hur Ameli, M.H. No date. Vasaelol Shiah Ela Tahsil Masael Shariah. Dar Ehya Torath Arabiyah, Beirut.

 

1. Husseininezhad, H. 1991. Civil responsibility. Shahid Beheshti University.

 

1. Imami, H. 1987. Civil right(3^rd ed). Islamiyah Bookshop, Tehran.

 

1. Jafari, M.J. 1989. Terminology in law.  Ganj Danesh Library, Tehran.

 

1. Katouzian, N. No date. Civil right. Tehran University, Tehran.

 

1. Khafif, A. 1997. Al-Zeman Fi Fiqh Islami. Cairo: Darol Fekr Arabi.

 

1. Khoei, A.Q. No date. Mabani Taklamah Menhaj. Darol Zahra, Beirut.

 

1. Koleyni, A.J. 1942. Osoul Men Kafi. Tehran: Darol Kotob Islamiyah.

 

 

1. Koleyni, A.J.. 1999. Mansout in law terminology. Ganj Danesh Library, Tehran.

 

1. Marashi, M.H. 1994. New viewpoints in Islam' penal law. Mizan Publication, Tehran.

 

1. ……… , ……. . No date. Masalekol Afham. Darol Hoda, Qom

 

1. ……. , …….. . 1991. Mesbah Fiqahah. Darol Hadi, Beirut.

 

1. Mir Fatah, M. 1996. Anavinol Osoul. Islamic Publication Institute.

 

1. Mousavi, R. 1989. Rasael. Esmaeilian Institute.

 

1. Mousavi, H. 1968. Qavaed Fiqhiyah. Najaf: Matbaah Albab.

 

1. Najafi, M.H. 1996. Javaherol Kalam. Maktabah Mortezaviyah, Tehran.

 

1. Najafi, S. 2004. Material compensation of spiritual damage in Iran's  lawful system. Jouranl of  lawyers convention.

 

1. Nakhjir, R. 2001. Restoration necessity of  spiritual damage in lawful system. Ettelaat Newspaper.

 

1. Naqibi, S.A. 2002. Spiritual damage in Islam's law & contemporary lawful system. Amir Kabir Publication, Tehran.

 

1. Nouri, H. 1992. Tozihol Masael. Qods Publication, Qom.

 

1. Oudeh, A.Q. 1992. Al-Tashri Jenaei Islami Moqarenan Bel Qanoon Vazei. Resaleh Institute, Beirut.

 

1. Parvin, F. 2001. Spiritual damage in Iran's law(1^st ed).

 

1. Qasemzadeh, S.M. 1999. Principles of civil responsibility.

 

1. Roshdi, M.E. No date. Al-Fiqh Jenaei Islami. Matbah Jabalavi.

 

1. Saneei, P. 1992. General penal law(4^th ed). Ganj Danesh, Tehran.

 

1. Shahidi, M. 1987. Civil responsibility. Shahid Beheshti University, Tehran.

 

1. Shahid Sani, Z.A. No date. Kashfol Ribeh Fi Ahkam Gheybeh. Maktabah Mortezaviyah, Tehran.

 

1. Soltaninezhad, H. 2001. Civil responsibility. Nooral Qaleyn.

 

1. Tabatabaei, M.H. 1972. Tafsirol Mizan. Alami Lel Matboat, Beirut.

 

1. Tofiq, R. No date. Ahliyah Oqobah Fi Shariah Va Al-Qanoonel Moqaren.

 

1. Yazdi, M.K. No date. Molhaqat Orvah Vosqa. Maktabah Davar, Qom.