بررسی تعهد ایمنی سازندگان سیستم‌های دیجیتال و نرم‌افزاری در فقه اسلامی، حقوق موضوعه ایران و اروپا

محورهای موضوعی : حقوق اقتصادی

سید محمدرضا حسینی ¹ (دانشجوی دکترای حقوق، واحدقشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران)
علیرضا مظلوم رهنی ² (استادیار گروه حقوق،واحد شهر قدس،دانشگاه ازاد اسلامی،تهران،ایران)
علیرضا رحب زاده اصطهباناتی ³ (استادیار حقوق خصوصی، دانشگاه رجاء، قزوین ، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/12/06 تاریخ پذیرش : 1400/10/12 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: اروپا, فقه اسلامی, تعهد ایمنی, سیستم‌های دیجتالی و نرم‌افزاری, حقوق موضوعه ایران,

چکیده مقاله :

سیستم های دیجیتالی و نرم افزاری بدون شک نیروی حیاتی حاکم بر جامعه اطلاعاتی می‌باشد؛ به گونه‌ای که در عصر حاضر دارای نقش عظیمی در اقتصاد و اشتغال‌های جامعه ایفا می‌کند. با گسترش به کارگیری آن در جنبه‌های مختلف زندگی، مقوله نقص و معایب نیز در این زمینه بوجود آمده است. مقاله حاضر با روش کتابخانه‌ای و اسنادی تعهد ایمنی سازندگان سیستم‌های دیجیتال و نرم‌افزاری را در فقه اسلامی، حقوق موضوعه ایران و اروپا را مورد بحث و بررسی قرار داده و نتیجه اینکه: تعهد ایمنی را می‌توان از آثار فقهای اسلامی بدست آورد، زیرا تأکید آنان بر تولید بدون ضرر بوده و این گونه مباحث را می‌توان از لابلای قواعد فقهی کشف نمود. وجود کالاهای ایمن در بازار هر کشور، لازمه سلامت و رفاه عمومی شهروندان آن کشور است، لذا حق ایمنی و برخورداری از سیستم‌های دیجیتالی و نرم‌افزاری ایمن در زمره حقوق بشر و حقوق بنیادین هر مصرف کننده به شمار می رود. نظر به اهمیت فوق العاده حق ایمنی، در قوانین حمایت از مصرف کنندة در حقوق ایران و اروپا، توجه ویژه ای به این حق شده و تمهیدات مختلفی برای تضمین رعایت آن از سوی عرضه کنندگان - اعم از تولیدکننده و توزیع کننده - پیش بینی گردیده است . در سطح بین المللی نیز به ویژه در اتحادیه اروپا، اهتمام فراوانی برای تحقق این منظور صورت پذیرفته است . با این همه، وضع در کشور ما تا حدی متفاوت است و مقررات موجود به هیچ وجه وافی به مقصود نمی باشند.

چکیده انگلیسی:

Digital and software systems are undoubtedly the vital force governing the information society. As it plays a huge role in the economy and employment of the society in the present era, with the expansion of its application in various aspects of life, the category of defects and disadvantages has also arisen in this field. And the software in Islamic jurisprudence, the subject laws of Iran and Europe" and the result is that: the obligation of safety can be obtained from the works of Islamic jurists, because their emphasis is on production without harm and such discussions can be discovered under jurisprudential rules. The presence of safe goods in the market of any countries is necessary for the health and general well-being of the citizens living in that country, therefore the right to safety and having safe digital and software systems is granted among the human rights and also the basic rights of every consumer. Considering the extreme importance of the right to safety, special attention has been paid to this right in the consumer protection laws of Iran and Europe, and various arrangements have been made to guarantee its observance by suppliers - both manufacturers and distributors. At the international level, especially in the European Union, a lot of effort has been made to realize this purpose. However, the situation in our country is somehow different and the existing regulations are not in any ways adequate to the purpose.

منابع و مأخذ:

ابن منظور، محمد بن مکرم (1425. لسان العرب(چاپ سوم).دارصادر.بیروت.

 اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائده و البرهان(چاپ اول)دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامع مدرسین حوزه علمیه  قم.

امیدی، مهرانگیز (۱۳۷۶). نگاهی به حقوق مصرف کننده(چاپ دوم) انتشارات سازمان برنامه و بودجه.تهران.

بجنوردی، محمدحسن (1419). القواعد الفقهیه(چاپ اول)تحقیق: مهدی مهریزی.نشر الهادی. قم.

بحرانی، هاشم (1334). البرهان فی تفسیر القرآن(چاپ اول). ‌دارالکتب العلمیه.قم.

بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (1405). الحدائق الناظرة فی احکام العترة الطاهره(چاپ اول) .دفتر انتشارات اسلامی. قم.

جبعی عاملی، زین الدین (شهید ثانی).(۱۴۱۳). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام(چاپ اول). مؤسسة المعارف الإسلامیة. قم.

جبعی عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی).(۱۴۱۰). الروضة البهیة(چاپ دوم ). انتشارات داوری. قم.

جعفری تبار، حسن (۱۳۷۵). مسئولیت مدنی سازندگان و فروشندگان کالا(چاپ سوم ).ناشر دادگستر. تهران.

جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1388). مبسوط در ترمینولوژی حقوق(چاپ دوم ).انتشارات گنج دانش.تهران.

حرعاملی، محمد بن حسن. (1409). وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت(ع)(چاپ چهارم119. قم.

خویی، ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین(چاپ اول). نشر مهر. قم.

1. رافعی، عبدالکریم بن محمد (بی‌تا). فتح العزیز فی شرح الوجیز(چاپ سوم ).مطبع دارالفکر. بیروت.


2. روحی، محمد (1392)،.عرف از منظر قرآن، حدیث. فقه و عقل.( چاپ اول) دانشگاه تربیت مدرس.تهران.


3. زبیدی، محمد بن محمد (1425). تاج العروس من جواهرالقاموس(چاپ دوم ). تحقیق: جمعی از محققین، دارالهدایة، بی‌جا.


4. السعدی، عبدالرحمان بن ناصر (1413).القواعد الحسان لتفسیر القرآنچاپ دوم ) دار ابن الجوزیه. عربستان.


5. شافعی، محمد بن ادریس.(1403) الام، مطبع دارالفکر(چاپ دوم ).بیروت.


6. صدیقی مشکنانی، محسن (1397).اصول مهندسی نرم افزار(چاپ دوم ).نشر مُمِد.تهران.


7. طاهری، حسن (1418).حقوق مدنی(چاپ اول).دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه. قم.


8. طباطبایی یزدی.محمدکاظم(1378).حاشیة المکاسب(چاپ اول).نشر اسماعیلیان. قم.


9. طباطبایی، محمدبن علی (1414). ریاض المسائل(چاپ پنجم). موسسه النشر الاسلامی. قم.


10. طرابلسی، عبدالعزیز بن البراج (1406).المهذب(چاپ دوم).مؤسسه النشر الاسلامی .بیروت.


11. طوسی، ابوجعفر بن محمد بن حسن (بی‌تا). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی(چاپ اول)دار الاندلس. بیروت.


12. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407). الخلاف(چاپ سوم ).دفتر انتشارات اسلامی. قم.


13. عسقلانی، ابن حجر.(بی‌تا). تلخیص الحبیر(چاپ اول).دارالفکر.بیروت.


14. علامه حلی، حسن بن یوسف (1410).ارشاد الاذهان الی الاحکام الایمان( چاپ دوم ). دفتر انتشارات اسلامی.قم.


15. علامه حلی، حسن بن یوسف (1418). قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام( چاپ دوم ).موسسه النشر الاسلامی.قم.


16. علیدوست، ابوالقاسم (1394). فقه و عرف،( چاپ اول). نشر سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.قم.


17. عمید زنجانی. (1367).فقه سیاسی( چاپ اول). نشر امیرکبیر. تهران.


18. غروی اصفهانی، محمدحسین (کمپانی). (1418). حاشیه کتاب المکاسب( چاپ اول). انوار الهید.قم.


19. فراهیدی، خلیل بن احمد. (بی‌تا).العین( چاپ اول). تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائ.دار مکتبة الحلال. بی‌جا.


20. کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۳).عقود معین(چاپ پنجم)شرکت انتشارات با همکاری بهمن برنا. تهران.


21. کاتوزیان، ناصر (1388) حقوق مدنی (ضمان قهری- مسئولیت مدنی)، ‌( چاپ سوم ).انتشارات گنج دانش. تهران.


22. کلینی، محمد بن یعقوب (1381).اصول کافی(چاپ چهارم)مکتب الصدوق، تهران.


23. گلباغی ماسوله، سیدعلی جبار (1378) درآمدی بر عرف،چاپ اول)دفتر تبلیغات اسلامی. قم.


24. مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ ق). بحارالانوار(چاپ اول). مؤسسة الوفاء. بیروت.


25. محقق حلّی، جعفر بن حسن (1408)( چاپ دوم ). شرایع الاسلام الحلال و الحرام.دارالاحیاء تراث. بیروت.


26. محقق داماد، مصطفی (۱۳۷۹). تقریرات قواعد فقه.دوره کارشناسی ارشد حقوق خصوصی.دانشکده حقوق.دانشگاه شهید بهشتی. تهران.


27. محقق داماد، مصطفی (1406). قواعدفقه(چاپ اول).مرکزنشرعلوم اسلامی.تهران


28. مراغی حسینی، میرعبدالفتاح (1417). العناوین الفقهیه( چاپ اول).دفتر انتشارات اسلامی. قم.


29. موسوی خمینی، مصطفی (1375). الخیارات(چاپ اول).موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.تهران.


30. میرزای قمی، ابوالقاسم، (1371).جامع الشتات( چاپ اول).نشر کیهان. تهران.


31. ملایی کندلوس،فخرالدین.پاکی، سمیرا(1393).ماهیت گارانتی،آثار و احکام آن از منظر فقه امامیه و حقوق ایران.فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی.سال دهم.شماره سی و هفت.


32. نراقی، ملااحمد(1408). عوائد الایام: مکتب بصیرتی، مطبع الغدیر، قم، چاپ اول.


33. نووی، محیی الدین، (بی‌تا)، المجموع فی شرح المهذب( چاپ اول). دارالفکر.بیروت، .


34. W. Clarkson, 1992, West's Business 6" Ed New York West

1. Ibn Manzoor, Muhammad Ibn Makram (1425. Arab Language (3rd edition). Dar Sadr. Beirut.


2. Ardabili, Ahmed bin Muhammad (1403). Al-Faideh and Al-Barhan Assembly (first edition) of the Islamic Publications Office affiliated to the Qom Theological Seminary.


3. Omidi, Mehrangiz (1376). A look at consumer rights (second edition), Program and Budget Organization Publications, Tehran.


4. Bejnordi, Mohammad Hasan (1419). Al-Qawam al-Fiqhiyyah (first edition) research: Mahdi Mehrizi. Al-Hadi publication. Qom.


5. Bahrani, Hashem (1334). Al-Burhan fi Tafsir al-Qur'an (first edition). Dar al-Kitab al-Alamiya, Qom.


6. Bahrani, Yusuf bin Ahmad bin Ibrahim, (1405). Al-Hadaiq al-Nazrah fi Hakam al-Utrah al-Tahirah (first edition). Islamic Publications Office. Qom.


7. Jabai Ameli, Zain al-Din (Shaheed Second). (1413). Masalak al-Afham to the revision of Sharia al-Islam (first edition). Islamic Encyclopaedia Foundation. Qom.


8. Jabai Ameli, Zain al-Din bin Ali (the second martyr). (1410) Al-Rawda Al-Bahiya (second edition). Referee publications. Qom.


9. Jafari Tabar, Hassan (1375). Civil responsibility of manufacturers and sellers of goods (third edition). Justice publisher. Tehran.


10. Jafari Langroudi, Mohammad Jaafar (1388). Expanded on Legal Terminology (2nd edition). Ganj Danesh Publications. Tehran.


11. Haramali, Muhammad bin Hassan. (1409). Al-Wasal al-Shia, Al-Al-Bayt Institute (A.S.) (4th edition, 119). Qom.


12. Khoei, Abu al-Qasim (1410). Minhaj al-Salehin (first edition). Publication of Mehr Qom.


13. Rafei, Abdul Karim bin Muhammad (Bita). Fath al-Aziz fi Sharh al-Awjiz (third edition). Dar al-Fikr publishing house. Beirut.


14. Ruhi, Muhammad (2012), Custom from the perspective of Quran, Hadith. Fiqh and Aql. (first edition) Tarbiat Modares University, Tehran.


15. Zubeidi, Muhammad bin Muhammad (1425). My Taj al-Arus, Javaher al-Qamoos (second edition). Research: a group of researchers, Darul Hedayah, Bijab.


16. Al-Saadi, Abd al-Rahman bin Nasser (1413). Al-Qawam al-Hasan for Tafsir al-Qur'an, second edition) Dar Ibn al-Jawziyya. Arabia.


17. Shafi'i, Muhammad bin Idris. (1403) Al-Alam, Dar al-Fikr printing house (second edition). Beirut.


18. Sediqi Meshkanani, Mohsen (2017). Software engineering principles (2nd edition). Momed publishing house. Tehran.


19. Taheri, Hassan (1418). Civil rights (1st edition). Islamic publishing office affiliated with the seminary teachers' community. Qom.


20. Tabatabaei Yazdi. Mohammad Kazem (1378). Hashiyyah al-Makasab (1st edition). Ismailian Publishing House. Qom.


21. Tabatabai, Muhammad bin Ali (1414). Riyad al-Masal (fifth edition). Al-Nashar al-Islami Institute. Qom.


22. Tripolisi, Abd al-Aziz bin Al-Baraj (1406). Al-Mahzab (second edition). Al-Nashar al-Islami Institute. Beirut.


23. Tusi, Abu Jaafar bin Muhammad bin Hassan (Bita). Al-Nahiya fi Magdar al-Fiqh and Al-Fatawi (first edition) Dar Al-Andalus. Beirut.


24. Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hassan (1407). Al-Khalaf (third edition). Islamic Publications Office. Qom.


25. Asklani, Ibn Hajar. (Bita). Takhis al-Habir (1st edition). Dar al-Fikr. Beirut.


26. Allameh Hali, Hasan bin Yusuf (1410). Arshad al-Azhan al-Ahkam al-Ayman (second edition). Islamic Publications Office, Qom.


27. Allameh Hali, Hassan bin Yusuf (1418). Rules of Al-Ahkam Fi Marafah Al-Halal and Haram (2nd edition). Al-Nashar al-Islami Institute. Qom.


28. Alidost, Abulqasem (2014). Jurisprudence and custom, (first edition). Publication of Islamic Culture and Thought Research Institute, Qom.


29. Omid Zanjani. (1367). Political jurisprudence (first edition). Published by Amirkabir. Tehran.


30. Gharvi Esfahani, Mohammad Hossein (Company). (1418). Margins of Al-Makasab book (first edition). Anwar Elhid, Qom.


31. Farahidi, Khalil bin Ahmad. (Beta). Al-Ain (first edition). Research by Mehdi Makhzoumi and Ebrahim Samrae, Dar Maktaba Al-Halal. out of place


32. Katouzian, Nasser (1373). Moin contracts (5th edition) publishing company in collaboration with Bahman Barna. Tehran.


33. Katouzian, Nasser (1388) Civil Rights (Compulsory Guarantee - Civil Liability), (Third Edition). Ganj Danesh Publications. Tehran.


34. Kilini, Mohammad bin Yaqub (1381). Asul Kafi (fourth edition), al-Sadooq School, Tehran.


35. Golbaghi ​​Masoleh, Seyyed Ali Jabbar (1378) An introduction to custom, first edition) Islamic Propaganda Office. Qom.


36. Majlisi, Mohammad Bagher (1403 AH). Bihar al-Anwar (first edition). Al-Wafa Foundation Beirut.


37. Mohagheq Halli, Jafar bin Hassan (1408) (second edition). Shari'e al-Islam halal va haram. Beirut.


38. Mohagheq Damad, Mustafa (1379). Lectures on the rules of jurisprudence. Master's course in private law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University. Tehran.


39. Mohagheq Damad, Mustafa (1406). Rules of Jurisprudence (1st edition). Center for Islamic Studies, Tehran


40. Maraghi Hosseini, Mir Abd al-Fattah (1417). Al-Anawin al-Fiqhiyyah (first edition). Islamic Publications Office. Qom.


41. Mousavi Khomeini, Mustafa (1375). Al-Khyarat (1st edition). Institute for editing and publishing the works of Imam Khomeini, Tehran.


42. Mirzai Qomi, Abu al-Qasim, (1371). Jame al-Shatt (first edition). Kayhan Publishing. Tehran.


43. Melai Kandlos, Fakhreddin. Paki, Samira (2013). The nature of guarantee, its works and rulings from the perspective of Imami jurisprudence and Iranian law. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law Research. Year 10. Number 37.


44. Naraghi, Mulla Ahmed (1408). Awaed Al-Alayam: The Basirati school, Al-Ghadir Motab, Qom, first edition.


45. Nawi, Mohyiddin, (Bita), Al-Majmoh fi Sharh al-Mahdez (first edition). Dar al-Fakr, Beirut.


46. ​​K. W. Clarkson, 1992, West's Business 6" Ed New York West