قواعد لفظی اصول فقه و تأثیر آن در تحقق عدالت قضایی در دادرسی مدنی
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
حمید بهرامیان
1
(دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران)
مصطفی رجایی پور
2
(استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران)
حسین احمری
3
(دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران)
کلید واژه: عدالت قضایی, قواعد لفظی اصول فقه, رأی وحدت رویه, عام و خاص, مطلق و مقید, مفهوم و منطوق,
چکیده مقاله :
ابهام و اجمال و تعارض قوانین به دلایل مختلفی در قوانین موضوعه پدید می آید و در مقابل بکارگیری روش هایی که دادرس را در شناخت موضوع و حکم مسأله نسبت به موارد فوق یاری نماید یک ضرورت است. یکی از ابزارهای حمایتی در این خصوص برای دادرسان قواعد لفظی حاکم در علم اصول است. قواعد الفاظ علم اصول می تواند مانع موجود بر سر راه تحقق عدالت قضایی را مرتفع سازد. چراکه صرف وجود قوانین عادلانه شرط کافی برای تحقق عدالت قضایی نبوده بلکه تببین دقیق و صحیح قوانین مبهم، مجمل و متعارض نیز خود نقش مهمی در این راستا دارد. قواعد لفظی علم اصول عبارت است از قواعدی که هر متکلّم در مقام سخن گفتن ملزم به رعایت آنها بوده و با به کارگیری آن قواعد می توان به کشف مراد گوینده نائل آمد. خصوصیت بارز این قواعد لفظی آن است که اختصاص به زبان خاصی ندارد. هدف از این جستار، تبیین نقش قواعد مذکور در رفع ابهام و اجمال و تعارض قوانین است که خود می تواند در استحکام بخشی آرای محاکم، همچنین ایجاد وحدت رویه ی نقش آفرین باشد. این هدف به وسیله مطالعه موردی بر روی قاعده عام و خاص، مطلق و مقید، مفهوم و منطوق صورت پذیرفته و نقش این قواعد را به عنوان نمونه هایی از تأثیر قواعد لفظی اصولی بر تکوین آرای وحدت رویه بررسی کرده ایم. عدم به کارگیری صحیح این قواعد خود موجب پدیدآمدن آرایی بوده که از سوی دیوان نقض گردیده است.
The knowledge of jurisprudence and jurisprudential principles are two fundamental sources of knowledge in the deduction of Islamic Law through which each jurisprudential researcher must stick to their research. Analysis of the issues under discussion in the realm of these two sets of knowledge convinces us that most of these issues are not merely restricted to jurisprudential discretion but produce data and lead to intellectual methods that supply the truthfulness of any kind of deduction, especially from the written texts. In the legislative system of Islamic Republic of Iran which is based on Islamic Laws, familiarity with the deduction method and confrontation with texts from the viewpoint of Muslim jurists is an undeniable need. The two fields of knowledge are fundamentally important in drawing inference from positive laws as well as legislative approach in the Islamic Republic of Iran. However, they have not been addressed in national jurisdiction system as they should have been. The present study is aimed to make the significance of the issue clear in making a juridical fair judgment.
الف: کتابهای عربی
ب: کتابهای فارسی
ج: قوانین و آرای وحدت رویه
_||_
Ansari, M. (1995). Faridul Osoul. Qom: Islamic Publishing Institute affiliated to Qom.
Bakhtar, S. A. (2009). A complete collection of precedents of equity of the supreme court. Tehran: Jangal Publication.
Bazgir. Y. (2002). Jurisprudence rules and laws based on the decisions of the supreme court. Tehran: Danesh Negar Publication.
Dehkhoda, A. A .(1997). Dictionary. Tehran: University of Tehran.
Fayazi, A. (2006). Principles of law and jurisprudence. Tehran: University of Tehran Press.
Fayazi, M. (2013). About philosophy of the principles of Islamic Law. Qom: Research Center for Islamic Culture and Thought.
Fazeli, M. (2002). Shiite jurisprudence principles. Qom: Aemeh Athar Publication Center.
Hadawi, M.(2006). Judgment and judge. Qom: Khane Kherad Publication.
Hakim, M. T. (1997). General principles in comparative jurisprudence. Qom: World Assembly of Ahlol Bayt.
Heidari, A. N. (1991). Principles of deduction. Qom: Committee of Management of the Scientific Seminar.
Jafari, Langroudi. M.J. (1993). Terminology of law. Tehran: Ganj Danesh Library.
Javadi Amoli, A. (2011). Judgment rule in Islam. Qom: Asra Publication Center.
Khodabakhshi, A.(2014). Jurisprudence fundamentals of proceedings and its impact on judicial procedures. Tehran: Enteshar Publishing Corporation.
Khoei, A. (1992). Lectures in the fundamentals of jurisprudence. Qom: Institute for Revival of Imam Khoei’s Works.
Khomeini, R. (1992). Anwar Al-Hidayah. Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.
Khorassani, M .(1996). Kefayah Al-Osul. Tehran: Ahalul Bayt Le Ehya Al-Torath.
Mirzaye, A. (1999). Laws of jurisprudence. Qom: Islamic Scientific Office.
Moghniyeh, M. J. (1975). Knowledge of the fundamentals of jurisprudence in modern days. Beirut: Darol Elm Al-Malaein.
Mohammadi, A .(1996). Explanation of principles of inference. Qom: Dar Al-Fekr.
Mozaffar, M. R. (2008). Fundamentals of jurisprudence. Qom: Ketab Publication.
Mousavi, M. (2000). Science of principles Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.
Sabzevari, A. (1993). Tahdib Usoul. Qom: Al-Menar Institute.
Sadr, M. B. (1998). Lessons of theology. Qom: Mohammad Hossein Ashkenani Publication.
Shahabi, M. (1965). Details of principles. Tehran: Alami Publication.
Sobhani Tabrizi, J.(2007). Al-Vasit. Qom: Imam Sadiq Publication.
Sobhani Tabrizi, J. (2013). On the philosophy of jurisprudence fundamentals. Qom: Research Center for Islamic Culture and Thought.
Touni, A. (1996). Al-Vifayah in the fundamentals of jurisprudence. Qom: Assembly of Islamic thought.
Waseti, M. (1993). Tajul Arous. Beirut: Dar Al-Fekr Publication.
Welaei, I. (2008). Dictionary of the terms of principles. Tehran: Ney Publication.
