ظهور خانواده مدرن در ایران با تکیه بر تغییرات اجتماعی دوره ی قاجار و پهلوی

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات سیاسی

سمیرامیس شاه اسماعیلی نژاد خراسانی ¹ ( دانشجوی دکتری جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
تقی آزاد ارمکی ² ( استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران )

تاریخ دریافت : 1399/08/10 تاریخ پذیرش : 1399/11/23 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: عقلانیت, تغییرات نهاد خانواده, تقسیم کار اجتماعی, ازجاکندگی,

چکیده مقاله :

مقاله ی حاضر به بررسی تاریخی سیر تکوین نهاد خانواده در بستر تغییرات اجتماعی ایران، طی صد سال اخیر پرداخته است تا مسیر متفاوت تکوین خانواده در ایران را به طور متمایز از خانواده ی غربی توضیح دهد. این مقاله با رویکرد کیفی و روش بررسی تاریخی به بازآفرینی رخدادهای مهم تاریخی، با سبک‌‌های توصیفی- روایتی و تحلیل وقایع و روابط میان آن ها پرداخته است تا با بهره گیری از مفاهیم نظری تقسیم کار، عقلانی سازی و ازجاکندگی، سیر تکوین خانواده در ایران معاصر را توضیح دهد. نتایج پژوهش نشان می دهد در جامعه ی ایران، تغییر خانواده سنتی به خانواده هسته ای تحت تاثیر مدرنیزاسیون و در فقدان جامعه مدنی قدرتمند رخ داده و مدرنیته ی آمرانه، این روند را متأثر ساخته است و در نتیجه ی کیفیت تغییرات اجتماعی و لهجه ی ایرانی مدرنیته، خانواده هسته ای با ویژگی های متمایز حفظ ریشه های سنتی و خصلت های نهادی خود تکوین یافته است، به نحوی که هنوز ریشه های سنتی این نوع خانواده به طور کامل گسسته نشده است. پیامد چنین روند تاریخی در ایران، ظهور خانواده ی هسته ای وابسته است.

چکیده انگلیسی:

In this paper, in order to understand the process of the development of the family institution in contemporary Iran, a descriptive-analytical study of the trend of modernization and social changes in the last century in Iran with rationalization, division of social labor and disembody has been addressed. The research is based on qualitative research, with the use of historical and documentary methods. Since the research problem is question the discovery of the causation of the development of the family. Up-to-down form of modernizing, has led to the formation of a family institution in a special way; rationalization of society, division of labor and the assignment of family functions to new institutions as well as migration and sedition have been effective factors in shaping the new form of family. These historical trends have made the transformation of the extended family to the nuclear one, in the context of modernization, in a way that it can be called the "dependent family", because the migration from the kinship network leads to maintain family ties and family support and to prevent the formation of a nuclear family independently. A modern woman emanates from such a background and employs social life, while still affiliated with the social context, a dependent individual from the modern social system.