فرآیند نظارت بر دستگاه‌ها و اشخاص حکومتی در نظام مبتنی بر حاکمیت الهی با نگاهی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

محمد مهدی رسکتی ¹ , علی بابایی مهر ² , سید عسکری حسینی مقدم ³

1 - گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرستان ساری،‌ ایران
2 - استادیار گروه حقوق عمومی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران * نویسنده مسئول
3 - استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی-فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران

تاریخ دریافت : 1397/09/17 تاریخ پذیرش : 1397/11/26 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: نظارت, اسلام, جمهوری اسلامی ایران, حاکمیت, رهبری,

چکیده مقاله :

یکی از مهمترین انواع حاکمیت در طول تاریخ، تفکر حاکیت الهی بوده است و از آنجا که مدعی نوع صحیح حکومت می‌باشد باید نظارت‌‌های حکومتی آن هم کامل و جامع الاطراف باشد. آشنایی دقیق با تفکر شیعیان در باره‌ی حاکمیت الهی با در نظر گرفتن شرایط امروزی که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر پایه آن بنا شده است تلفیق قابل تاملی است و می‌تواند در بررسی‌های تطبیقی مورد بهره‌برداری قرار گیرد تا یک گام دیگر در راستای نزدیک شدن به عدالت در حکومت داری برداشته شود. این نظریه در طول تاریخ مورد سوء استفاده قرار می‌گرفت و با رنگ خواست خداوند، هر گونه بی عدالتی بر مردم تحمیل می‌شد. اما در حاکمیت واقعی الهی، هرگز خواست خداوند بر گسترش ظلم و ستم نبوده است لذا میان نظارت کردن بر حکومت و حق الهی حاکمیت، تضادی وجود نداشته است. ابزارهای متعددی برای کنترل حاکمان جامعه در نظر گرفته شد تا مسیر عدالت دچار انحراف نشود. در دیدگاه حاکمیت الهی ابتدا تمرکز بر نظارت‌های درونی افراد است و سپس بر نظارت‌های بیرونی تاکید می‌شود و علاوه بر تشکیلات حکومتی کنترل والیان، مردم نیز در این خصوص ذی حق بوده و تاکید بر مشارکت فعالانه آنها در پیشبرد امور حاکمیتی است. همچنین مطابق اصول دینی، استفاده از تجارب بشری با ملاحظه‌ی شرایط زمانی و مکانی نیز جایز شناخته شده است.

چکیده انگلیسی:

One of the most important types of governance throughout history has been the concept of divine sovereignty, and since the claimant is the correct type of government, government oversight should be complete and comprehensive. A close acquaintance with Shi'ite thinking about divine sovereignty, based on the current constitution of the Islamic Republic of Iran, is a comprehensive reflection, and can be exploited in comparative studies to be another step towards approaching justice. Be removed in government. This theory was abused during history and, with God's will, any injustice was imposed on the people. But in God's true sovereignty, God has never asked for the spread of oppression and oppression, so there was no contradiction between controlling the state and the divine right of sovereignty. Several tools were in place to control the rulers of the society, so that the path to justice would not be distorted. In the view of divine sovereignty, the focus is first on the internal supervision of individuals, and then on external supervision, and in addition to the government's control of the governors, people are also right in this regard and emphasize their active participation in the advancement of governance. Also, according to religious principles, the use of human experiences is also permissible considering time and place conditions.