بررسی قشربندی اجتماعی در اسلام

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

نازی عبدالله‌پور ¹ , فریبا اسکندرجعفرزاده ²

1 - عضو هیات علمی (استادیار) دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه الهیات؛ تبریز- ایران.
2 - کارشناسی ارشد الهیات.

تاریخ دریافت : 1394/12/23 تاریخ پذیرش : 1394/12/23 تاریخ انتشار : 1391/05/01

کلید واژه: اسلام, نابرابری, قشربندی, کاست, وحدت اجتماعی,

چکیده مقاله :

دین اسلام به عنوان دین خاتم به تمام نیازمندی های انسان پاسخ گفته است. یکی ازسوالات اساسی انسان از دیر باز در باره برابری و نابرابری نوع انسانی بر حسب نژاد، رنگ، مذهب و ... می باشد، یکی از معضلات جوامع بشری، وجود فاصله طبقاتی در بین اقشار مردم است ... . امّا چه تفاوت هایی بین ملاک های اسلام با سایر ادیان وملل وجود دارد؟ در برخی ادیان مانند هندوئیسم و آیین آهورایی قشربندی به نحوی است که تحرک یک فرد از طبقه ای به طبقه دیگر عملاً غیرممکن است و یا در یهود با اعتقاد به برتری نژادی، نابرابری برون طبقاتی امری شایع است. آن چه بایستی مورد توجه قرار گیرد این که طبقات اجتماعی در اسلام به ثروت و خصایص زیستی متقوّم نیست بلکه بر اساس تفاوت های انسانی به لحاظ استعدادها و قابلیت های مختلف است یعنی طبقات اجتماعی برای رفع نیازهای متعدد جامعه است تا جامعه به سمت کمال و شکوفایی حرکت کند. در اسلام عواملی مانند تقوی، علم و ... زمینه ساز تفوق گروهی بر گروهی دیگر را به وجود می آورند و موجب برتری در نزد خدا و در آخرت می شوند و هم چنین در این دنیا، موجب اعطای مسئولیت های خطیرتر می گردند در حالی که مستلزم هیچ گونه برخورداری و امتیاز اجتماعی، طبقاتی و اقتصادی و ... نیستند. در این مقاله سعی کردیم تا با بررسی دیدگاه های برخی ادیان و دیدگاه اسلام به این سوال مهم جواب دهیم که آیا قشربندی اجتماعی در اسلام مانند برخی ادیان و فرهنگ ها باعث نابرابری در همه زمینه ها و تضییع حقوق انسان است؟ برای رسیدن به این هدف از روش توصیفی و کتابخانه ای استفاده کردیم.

چکیده انگلیسی:

Islam, as the last religion has responded to all human needs. One of men’s fundamental questions has concerned equality and inequality of human beings based on their race, color, religion, and etc. and one of the complexities of human societies is class distinction among different social strata. However, the question is “What differences are there between the criteria of Islam and other religions?” In some religions such as Hinduism and Zoroastrianism, the social stratification is such that an individual’s mobility from one class to another is practically impossible, or in Judaism, due to their belief in racial superiority, extra-class inequality is quite common. What should be considered is that, the social classes in Islam are not based on wealth and biological traits, and they are based on human differences regarding their talents and capabilities. That is to say, the social classes exist in order to meet the society’s numerous needs, so that it can move toward perfection and prosperity. In Islam, factors such as chastity, knowledge, and etc. cause one group to be superior to another and lead to individual’s superiority in God’s presence as well as in after life. In addition, these factors resulted in assigning greater responsibilities while they don’t involve any social, economic and class privileges or advantages. In this article, by surveying the viewpoints of some religions and of Islam, it is tried to answer the important question, “Does the social stratification in Islam result in inequality in all fields and spoiling human beings rights?” To do this, descriptive method and library survey were used.

منابع و مأخذ:

آشتیانی، (1368). تحقیقی در دین مسیح. تهران: نشر نگارش.

اباذری، ی؛ و دیگران. (1372). ادیان جهان باستان. موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی تهران.

ابن­کثیر دمشقی، 1، 1419 ق، تفسیرالقرآن­العظیم (ابن کثیر).بیروت: دارالکتب.

ابن­ابی الحدید، م، بیتا. شرح نهج­البلاغه. چاپ بیروت.

ادیبی. (1354). جامعه­شناسی طبقات اجتماعی. تهران: انتشارت دانشکده علوم اجتماعی و تعاون.

اشرف، ­ا. (1346). جامعه­شناسی طبقات اجتماعی در امریکا. تهران: انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.

باهنر ، م. (1361). دین­شناسی تطبیقی. دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

 بهی، م. (1352). اسلام و سیمای طبقاتی اروپا. مترجم: م، خضری. چاپ کیهان.

تامین، ­م. (1373). جامعه­شناسی قشربندی و نابرابری­های اجتماعی. ع، ا، نیک­گهر. تهران: نشر توتیا.

تقی­زاده داوری، م. (1387). تصویر خانواده پیامبر (ص) در دایره­المعارف اسلام. قم: موسسه شیعه­شناسی.

جوادی­آملی، ع. (1391). مفاتیح­الحیاه. قم: نشر اسراء.

حجتی، م. (1377). اسباب­النزول. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

حرآملی، م. 140ق. وسائل­الشیعه الی تحصیل مسائل­الشریعه. قم: موسسه آل­البیت (ص).

خسروی، م، بیتا. زندگانی حضرت سجاد و امام محمدباقر (ص). تهران: نشر اسلامیه.

دوست­خواه ،ج. (1377). اوستا. تهران: انتشارات مروارید.

راغب اصفهانی، ح. 1412 ق. المفردات فی غریب­القرآن. دمشق- بیروت: دارالعلم الدارالشامیه.

رهنورد، ز. (1357). موضع­گیری طبقات اجتماعی یا فرایند انحطاط یک جامعه در قرآن. نشر ایران.

زمخشری، م. 1407 ق. الکشاف الحقائق غوامض­التنزیل. بیروت: دارالکتاب العربی.

سبحانی­تبریزی، ج. (1385). فروغ ابدیت. قم: بوستان کتاب- چاپ دفتر تبلیغات اسلامی.

سید رضی. (1414). نهج­البلاغه. قم: نشر هجرت.

شریعتی،ع. (1362). مجموعه آثار. انتشارات نیلوفر، چاپ دوم.

صدوق، م. 1378 ق. عیون­الاخبار الرضا (علیه­السلام). تهران: نشر جهان.

صدوق و شیخ مفید. 1414 ق. اعتقادات­الامامیه و تصحیح­الاعتقاد. قم: کنگره شیخ مفید.

صدوق، (1406). ثواب­الاعمال و عقاب­الاعمال. قم: نشر دارالرضی. چاپ اول.

صدر، م. (1354). اسلام و مشکل اختاف طبقاتی. انتشارات جهان­آرا.

طباطبائی، م. 1417 ق. المیزان فی تفسیرالقرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طباطبایی، م؛ فقهی، م. (1378). سنن­النبی(ص). تهران: نشر کتابفروشی اسلامیه. چاپ هفتم.

طبری،ا. 1412 ق. جامع­البیان فی تفسیرالقران: بیروت: دارالمعرفة.

عاملی، ج. (1409). تفصیل وسائل­الشیعه الی تحصیل مسائل­الشریعة. قم: نشر آل­بیت. چاپ اول.

کلینی، م.  1362ش. الکافی. تهران: نشر اسلامی.

گیدنز، آ. (1387). جامعه­شناسی. ترجمه: م، صبوری. تهران: نشر نی.

مجلسی، م. (بی­تا). بحارالانوار الجامعة لدرر اخبارالائمة الاطهار. تهران: نشر اسلامیه.

مجلسی، م. اخلاق اسلامی. ترجمه: م، کمره­ای. تهران: نشرمهر. چاپ اول.

مطهری، م. (1359). مشخصات اسلام وموضع­گیری طبقاتی. انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه اهواز.

معین، م. (1364). فرهنگ فارسی. انتشارات امیرکبیر. چاپ هفتم.

مکارم­شیرازی، ن. 1374 ش. تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب­الاسلامیه.

مستنبط، ا. (1430). القطره. ترجمه: م، رحیمیان. قم: نشر حاذق. چاپ نهم.

منتسکیو، (1370). روح­القوانین. ع، ا، مهتدی. تهران: انتشارات امیرکبیر. جلد دوم.

هالبواکس، م. (1346). طرح روان­شناسی طبقات اجتماعی. جلد اول، ترجمه: م، ع، کاردان. انتشارات مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

اخترشهر، ع. (1380). گونه­شناسی طبقات اجتماعی در قرآن. فصلنامه علوم سیاسی، شماره 15، ص 238-225.

ربانی، ر؛ و دیگری. (1384). تحلیلی بر قشربندی اجتماعی در ادیان. پژوهش­نامه انقلاب اسلامی. شماره 11 و 12، ص 114-92.

دانشنامه ویکیپدیا.

دانشنامه ویکی فقه.