بررسی قشربندی اجتماعی در اسلام
محورهای موضوعی : جامعه شناسی
نازی عبدالله‌پور
1
(عضو هیات علمی (استادیار) دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه الهیات؛ تبریز- ایران.)
فریبا اسکندرجعفرزاده
2
(کارشناسی ارشد الهیات.)
کلید واژه: اسلام, نابرابری, قشربندی, کاست, وحدت اجتماعی,
چکیده مقاله :
دین اسلام به عنوان دین خاتم به تمام نیازمندی های انسان پاسخ گفته است. یکی ازسوالات اساسی انسان از دیر باز در باره برابری و نابرابری نوع انسانی بر حسب نژاد، رنگ، مذهب و ... می باشد، یکی از معضلات جوامع بشری، وجود فاصله طبقاتی در بین اقشار مردم است ... . امّا چه تفاوت هایی بین ملاک های اسلام با سایر ادیان وملل وجود دارد؟ در برخی ادیان مانند هندوئیسم و آیین آهورایی قشربندی به نحوی است که تحرک یک فرد از طبقه ای به طبقه دیگر عملاً غیرممکن است و یا در یهود با اعتقاد به برتری نژادی، نابرابری برون طبقاتی امری شایع است. آن چه بایستی مورد توجه قرار گیرد این که طبقات اجتماعی در اسلام به ثروت و خصایص زیستی متقوّم نیست بلکه بر اساس تفاوت های انسانی به لحاظ استعدادها و قابلیت های مختلف است یعنی طبقات اجتماعی برای رفع نیازهای متعدد جامعه است تا جامعه به سمت کمال و شکوفایی حرکت کند. در اسلام عواملی مانند تقوی، علم و ... زمینه ساز تفوق گروهی بر گروهی دیگر را به وجود می آورند و موجب برتری در نزد خدا و در آخرت می شوند و هم چنین در این دنیا، موجب اعطای مسئولیت های خطیرتر می گردند در حالی که مستلزم هیچ گونه برخورداری و امتیاز اجتماعی، طبقاتی و اقتصادی و ... نیستند. در این مقاله سعی کردیم تا با بررسی دیدگاه های برخی ادیان و دیدگاه اسلام به این سوال مهم جواب دهیم که آیا قشربندی اجتماعی در اسلام مانند برخی ادیان و فرهنگ ها باعث نابرابری در همه زمینه ها و تضییع حقوق انسان است؟ برای رسیدن به این هدف از روش توصیفی و کتابخانه ای استفاده کردیم.
Islam, as the last religion has responded to all human needs. One of men’s fundamental questions has concerned equality and inequality of human beings based on their race, color, religion, and etc. and one of the complexities of human societies is class distinction among different social strata. However, the question is “What differences are there between the criteria of Islam and other religions?” In some religions such as Hinduism and Zoroastrianism, the social stratification is such that an individual’s mobility from one class to another is practically impossible, or in Judaism, due to their belief in racial superiority, extra-class inequality is quite common. What should be considered is that, the social classes in Islam are not based on wealth and biological traits, and they are based on human differences regarding their talents and capabilities. That is to say, the social classes exist in order to meet the society’s numerous needs, so that it can move toward perfection and prosperity. In Islam, factors such as chastity, knowledge, and etc. cause one group to be superior to another and lead to individual’s superiority in God’s presence as well as in after life. In addition, these factors resulted in assigning greater responsibilities while they don’t involve any social, economic and class privileges or advantages. In this article, by surveying the viewpoints of some religions and of Islam, it is tried to answer the important question, “Does the social stratification in Islam result in inequality in all fields and spoiling human beings rights?” To do this, descriptive method and library survey were used.
آشتیانی، (1368). تحقیقی در دین مسیح. تهران: نشر نگارش.
اباذری، ی؛ و دیگران. (1372). ادیان جهان باستان. موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی تهران.
ابنکثیر دمشقی، 1، 1419 ق، تفسیرالقرآنالعظیم (ابن کثیر).بیروت: دارالکتب.
ابنابی الحدید، م، بیتا. شرح نهجالبلاغه. چاپ بیروت.
ادیبی. (1354). جامعهشناسی طبقات اجتماعی. تهران: انتشارت دانشکده علوم اجتماعی و تعاون.
اشرف، ا. (1346). جامعهشناسی طبقات اجتماعی در امریکا. تهران: انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
باهنر ، م. (1361). دینشناسی تطبیقی. دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بهی، م. (1352). اسلام و سیمای طبقاتی اروپا. مترجم: م، خضری. چاپ کیهان.
تامین، م. (1373). جامعهشناسی قشربندی و نابرابریهای اجتماعی. ع، ا، نیکگهر. تهران: نشر توتیا.
تقیزاده داوری، م. (1387). تصویر خانواده پیامبر (ص) در دایرهالمعارف اسلام. قم: موسسه شیعهشناسی.
جوادیآملی، ع. (1391). مفاتیحالحیاه. قم: نشر اسراء.
حجتی، م. (1377). اسبابالنزول. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حرآملی، م. 140ق. وسائلالشیعه الی تحصیل مسائلالشریعه. قم: موسسه آلالبیت (ص).
خسروی، م، بیتا. زندگانی حضرت سجاد و امام محمدباقر (ص). تهران: نشر اسلامیه.
دوستخواه ،ج. (1377). اوستا. تهران: انتشارات مروارید.
راغب اصفهانی، ح. 1412 ق. المفردات فی غریبالقرآن. دمشق- بیروت: دارالعلم الدارالشامیه.
رهنورد، ز. (1357). موضعگیری طبقات اجتماعی یا فرایند انحطاط یک جامعه در قرآن. نشر ایران.
زمخشری، م. 1407 ق. الکشاف الحقائق غوامضالتنزیل. بیروت: دارالکتاب العربی.
سبحانیتبریزی، ج. (1385). فروغ ابدیت. قم: بوستان کتاب- چاپ دفتر تبلیغات اسلامی.
سید رضی. (1414). نهجالبلاغه. قم: نشر هجرت.
شریعتی،ع. (1362). مجموعه آثار. انتشارات نیلوفر، چاپ دوم.
صدوق، م. 1378 ق. عیونالاخبار الرضا (علیهالسلام). تهران: نشر جهان.
صدوق و شیخ مفید. 1414 ق. اعتقاداتالامامیه و تصحیحالاعتقاد. قم: کنگره شیخ مفید.
صدوق، (1406). ثوابالاعمال و عقابالاعمال. قم: نشر دارالرضی. چاپ اول.
صدر، م. (1354). اسلام و مشکل اختاف طبقاتی. انتشارات جهانآرا.
طباطبائی، م. 1417 ق. المیزان فی تفسیرالقرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، م؛ فقهی، م. (1378). سننالنبی(ص). تهران: نشر کتابفروشی اسلامیه. چاپ هفتم.
طبری،ا. 1412 ق. جامعالبیان فی تفسیرالقران: بیروت: دارالمعرفة.
عاملی، ج. (1409). تفصیل وسائلالشیعه الی تحصیل مسائلالشریعة. قم: نشر آلبیت. چاپ اول.
کلینی، م. 1362ش. الکافی. تهران: نشر اسلامی.
گیدنز، آ. (1387). جامعهشناسی. ترجمه: م، صبوری. تهران: نشر نی.
مجلسی، م. (بیتا). بحارالانوار الجامعة لدرر اخبارالائمة الاطهار. تهران: نشر اسلامیه.
مجلسی، م. اخلاق اسلامی. ترجمه: م، کمرهای. تهران: نشرمهر. چاپ اول.
مطهری، م. (1359). مشخصات اسلام وموضعگیری طبقاتی. انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه اهواز.
معین، م. (1364). فرهنگ فارسی. انتشارات امیرکبیر. چاپ هفتم.
مکارمشیرازی، ن. 1374 ش. تفسیر نمونه. تهران: دار الکتبالاسلامیه.
مستنبط، ا. (1430). القطره. ترجمه: م، رحیمیان. قم: نشر حاذق. چاپ نهم.
منتسکیو، (1370). روحالقوانین. ع، ا، مهتدی. تهران: انتشارات امیرکبیر. جلد دوم.
هالبواکس، م. (1346). طرح روانشناسی طبقات اجتماعی. جلد اول، ترجمه: م، ع، کاردان. انتشارات مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
اخترشهر، ع. (1380). گونهشناسی طبقات اجتماعی در قرآن. فصلنامه علوم سیاسی، شماره 15، ص 238-225.
ربانی، ر؛ و دیگری. (1384). تحلیلی بر قشربندی اجتماعی در ادیان. پژوهشنامه انقلاب اسلامی. شماره 11 و 12، ص 114-92.
دانشنامه ویکیپدیا.
دانشنامه ویکی فقه.
