بررسی ابعاد هویتی (جهانی، ملی، قومی یا محلی و دینی) دانش آموزان دوره متوسطه و عوامل مرتبط با آن

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

صمد صباغ ¹ (عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.)
آرزو شالفروش شتربانی ² (دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.)

تاریخ دریافت : 1394/12/19 تاریخ پذیرش : 1394/12/19 تاریخ انتشار : 1387/12/01

کلید واژه: هویت ملی, هویت, هویت جهانی, هویت دینی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر به منظور بررسی ابعاد هویتی (جهانی، ملی، قومی و دینی) دانش‌آموزان دوره متوسطه و عوامل مرتبط با آن به انجام رسیده است. پرسش اصلی این است که دانش‌آموز در درجه اول با کدام یک از هویت‌های (جهانی، ملی، قومی و دینی) خود را به دیگران معرفی کرده و در برابر آن احساس تعهد و تعلق می‌کند و در ضمن چه عواملی با آن در ارتباط است؟ متغیرهای مستقل تحقیق عبارتند از: گستره شبکه روابط، سطح آگاهی، پنداشت از خود، گروه مرجع، مشارکت گروهی، رضایت از زندگی، احساس تبعیض و بی عدالتی، پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی و جنسیت دانش‌آموزان، که رابطه آنها با ابعاد هویتی یا هویت غالب به عنوان متغیر وابسته سنجیده شده است. نوع روش تحقیق حاضر از نوع پیمایشی می‌باشد و جامعه آماری آن را کلیه دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع دوم متوسطه شهر تبریز تشکیل می‌دهد که حجم نمونه نیز با استفاده از فرمول کوکران 385 نفر بدست آمد و با استفاده از شیوه نمونه‌گیری مطبق نمونه‌ها انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گیری پرسش‌نامه محقق ساخته بود و اعتبار پرسشنامه از طریق اعتبار صوری و اعتبار سازه و پایایی آن نیز از طریق آلفای کرونباخ محاسه گردید و مشخص شد که پرسش‌نامه مورد استفاده به لحاظ روایی و پایایی در سطح بالایی بودند تحلیل داده‌ها نیز با استفاده از بسته آماری SPSS نسخه 17 تحلیل گردید و آزمون‌های تحلیل واریانس یکطرفه، آزمون تعقیبی LSD ، آزمون x2 و برای تعیین شدت رابطه بین متغیرها از آزمون V کرامر و آزمون ضریب فی استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها بیانگر آن است که هویت غالب در نزد دانش‌آموزان هویتی دینی بوده و هویت‌های ملی، جهانی و قومی بترتیب در اولویت‌های بعدی قرار دارند. از میان متغیرهای مورد بررسی گستره شبکه روابط، گروه مرجع، مشارکت گروهی، رضایت از زندگی، احساس تبعیض و جنسیت رابطه معناداری را نشان داده‌اند. اما دو متغیر دیگر (پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی و پنداشت از خود) فاقد چنین رابطه‌ای بودند. یافته‌های نظری این پژوهش مؤید دیدگاه کنش متقابل در سطح خرد و دیدگاه جامعه‌شناسانی مثل گیدنز در سطح میانی می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

The main aim of the present study is to examine the global, national, ethnic and religions identity dimensions of high-school students and their related factors, so the main question is ''which of the identities (Global, national, ethnic, or religions) does the student initially introduce himself with and feel committed to? And what factors are related to that identity?" The independent research variables are: relations network range, level of awareness, self-concept, reference group, team work, satisfaction with life, feeling of discrimination and injustice, the students, economic-social status and gender. The relationship of these factors with the identity dimensions or the dominant identity as the dependent variable has been measured. The research is a survey, and the statistical population includes all the high-school grade two boy and girl students of Tabriz. The sample size, 385, was obtained using Cochran's formula and stratified sampling technique. The research device was a researcher-made questionnaire, the validity of which was measured by face validity and structural validity, and the reliability was confirmed by cronbach, s Alpha. The data were analyzed using Spss software, version 17, and one-way ANOVA test, LSD test, X2 test. In order to determine the intensity of the relation between the variables, Cramer's V test and Q coefficient test were used. The results indicate that the dominant identity among the students is the religious identity, and the national, global and ethnic identities fall behind, respectively. Among the variables under study relations network range, reference group, team work, satisfaction with life, feeling of discrimination and gender showed a significant relationship with the dependent variable. However, the two other variables (economical-social status and self-concept didn't show any relationship with identity dimensions. The theoretical findings of the present study confirm the view concerning the interaction at the level of intellect and the views of sociologists such as at a medium level.

منابع و مأخذ:

1-   آخوندی، م. 1377، بررسی هویت ملی و مذهبی جوانان مشهدی و تأثیر روابط اجتماعی بر آن، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

2-   آذرخش، ا. 1387، بررسی وضعیت هویت دینی دانش آموزان مدارس متوسطه (پسرانه) شهر سنندج، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، دانشکده دبیات و علوم انسانی.

3-     احمدلو، ح. 1381، بررسی رابطه میزان هویت ملی و هویت قومی در بین جوانان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

4-     احمدی، ب. 1380، معمای مدرنیته، تهران، نشر مرکز.

5-     اشرف، ا. 1372، هویت ایرانی، فصلنامه گفتگو، شماره 2.

6-   افروغ، ع. 1381، هویت‌شناسی مذهبی و باورهای دینی ایرانیان، مجموعه مقالات جامعه و فرهنگ، چاپ چهارم، انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.

7-   اکبری، ح و دیگری. 1387، هویت ملی و عوامل مؤثر بر آن در میان دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر شیراز، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره نشریه 27.

8-     ابوالقاسمی، ف. 1385، هنجاریابی سلامت ذهنی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.

9-     انصاری، م. 1375، بازشناسی و پیش‌نیازهای مدیریت در نظام اجرایی، مدیریت دولتی، شماره 44-43، تهران.

10-  برگر، پ و دیگری. 1375، ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمه: فریبرز مجیدی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.

11-  تاملینسون، ج. 1381، جهانی شدن و فرهنگ، ترجمه‌: محسن حکیمی، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

12-  تنهایی، ا. 1374، درآمدی بر نظریه‌های و مکاتب جامعه‌شناسی، نشر مرندیز، چاپ دوم، گناباد.

13-  توسلی، غ. 1380، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران، انتشارات سمت.

14-  جنکینز، ر. 1381، هویت اجتماعی، ترجمه: تورج یاراحمدی، تهران، نشر شیرازه.

15-  حاجیانی، ا. 1379، تحلیل جامعه شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه، فصلنامه مطالعه، سال دوم، شماره 5.

16-  چلبی، م. 1375، هویت‌های قومی و رابطه آن با هویت اجتماعی، تهران، وزارت کشور.

17-  چلبی، م. 1380، هویت‌های قومی و رابطه آن با هویت ملی در ایران، تهران، دفتر امور اجتماعی وزارت کشور.

18-  ذکایی، م. 1380، اخلاق شهروندی، رابطه هویت یابی جمعی و ارزش‌های دیگرخواهانه، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 5.

19-  ذکایی، م. 1381، آموزش شهروندی، مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، دوره جدید، شماره 1.

20-  دارندروف، ر. 1381، انسان اجتماعی، ترجمه: مجیدی، تهران، انتشارات آگاه.

21-  رابرتسون، ی. 1380، جهانی شدن، تئوری های اجتماعی، فرهنگی و جهانی، ترجمه: کمال پولادی، تهران، نشر ثالث.

22-  رضایی، ا و دیگران. 1385، بررسی تأثیر تغییرات ساختاری خانواده بر هویت اجتماعی، همایش نهادهای اجتماعی و همبستگی ملی.

23-  روحانی، ل. 1380، جوانان، تحولات اجتماعی و بحران هویت، روزنامه حیات نو، 24/9.

24-  روشه، گ. 1378، جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز، ترجمه: عبدالحسین نیک گهر، تهران، انتشارات تبیان.

25-  ریتزر، ج. 1374، نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.

26-  زیمل، ج. 1373، پول در فرهنگ مدرن، ترجمه: یوسف اباذری، ارغنون، شماره 3.

27-  ساروخانی، ب. 1370، درآمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی، تهران، نشر کیهان.

28-  سروستانی، ص. 1381، گروه های مرجع در جامعه شناسی و روان شناسی اجتماعی، نامه علوم اجتماعی، شماره 20.

29-  عبداللهی، م. 1375، جامعه‌شناسی بحران هویت، نامه پژوهش، شماره 2و3.

30-  عبداللهی، م. 1380، گرایش دانشجویان بلوچ به هویت ملی در ایران، نامه انجمن جامعه شناسی، دوره چهارم، شماره 4.

31-  علاقه‌بند، ع. 1372، جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، تهران، ناشر مؤلف، چاپ پانزدهم..

32-  علیزاده اقدم، م و دیگران. 1386، تطبیق هویت ملی و دینی دانش‌آموزان، مجله علمی پژوهشی علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، جلد 23، شماره 2.

33-  فریره، ن. 1381، شکل گیری هویتی و الگوهای محلی، ملی و جهانی، مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 4.

34-  فکوهی، ن. 1381، شکل‌گیری هویتی و الگوهای محلی، ملی و جهانی، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 2.

35-  کاستلز، ا. 1385، عصر اطلاعات، قدرت و هویت، ترجمه: حسن چاووشیان، جلد 2، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

36-  کلانتری، ع و دیگران. 1388. هویت دینی و جوانان(نمونه آماری جوانان شهر شیراز)، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، شماره 6، صص 141-125.

37-  کوزر، ل. 1375، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، نشر علمی ـ فرهنگی.

38-  گل‌محمدی، ا. 1380، جهانی شدن، فرهنگ، هویت، تهران، نشر نی.

39-  گیدنز، آ. 1378، تجدد و تشخص، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران،
انتشارات نی.

40-  گیدنز، آ. 1382، جهان رها شده، ترجمه: علی اصغر سعیدی و دیگران، مشهد، نشر نیکان.

41-  مانهایم، ک. 1380، ایدئولوپی و اتوپیا، ترجمه: فریبرز محمدی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

42-  مشیری، م. 1369، فرهنگ زبان فارسی، تهران، انتشارات سروش.

43-  مروت، ب. 1383، بررسی عوامل مؤثر بر هویت جمعی غالب در بین دانشجویان (نمونه موردی دانشجویان دانشگاه های شهرستان سنندج)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی تهران.

44-  هولاب، ر. 1378، یورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومی، ترجمه: حسین بشیریه، تهران، نشر نی.

45-  Bolby Nadine. 2001, "Encountering an American Self: Study Abroad and National Identity." Northern  Illinoi University.

46-  Howars, Judith, A. 2000. "Social Psychology of Identities". Annual Review of Sociology, Vol. 26, pp: 367-393.

47-  Marshal, Gordon. 1996, Oxford conise Dictionary of sociology: oxford university Press.

48-  Turner, Jonathan, H. 1998, The Structure of sociological theory. Sixth edition. Belmont: hadsworth publication.

49-  Turner, C. & Haslem, S. 2001 Social Identity, Organization and Leadership, London: Lawrence Erlbaum Association’s Publishers.

50-  Warmrs, Richard and Serena Nanda. 1998, Cultura Anthropology United States of America. Wardworth publhshing company.