بررسی ابعاد هویتی (جهانی، ملی، قومی یا محلی و دینی) دانش آموزان دوره متوسطه و عوامل مرتبط با آن

الموضوعات :

صمد صباغ ¹ (عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.)
آرزو شالفروش شتربانی ² (دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.)

تاريخ الإرسال : 29 الأربعاء , جمادى الأولى, 1437 تاريخ التأكيد : 29 الأربعاء , جمادى الأولى, 1437 تاريخ الإصدار : 24 الخميس , صفر, 1430

الکلمات المفتاحية: هویت ملی, هویت, هویت جهانی, هویت دینی,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر به منظور بررسی ابعاد هویتی (جهانی، ملی، قومی و دینی) دانش‌آموزان دوره متوسطه و عوامل مرتبط با آن به انجام رسیده است. پرسش اصلی این است که دانش‌آموز در درجه اول با کدام یک از هویت‌های (جهانی، ملی، قومی و دینی) خود را به دیگران معرفی کرده و در برابر آن احساس تعهد و تعلق می‌کند و در ضمن چه عواملی با آن در ارتباط است؟ متغیرهای مستقل تحقیق عبارتند از: گستره شبکه روابط، سطح آگاهی، پنداشت از خود، گروه مرجع، مشارکت گروهی، رضایت از زندگی، احساس تبعیض و بی عدالتی، پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی و جنسیت دانش‌آموزان، که رابطه آنها با ابعاد هویتی یا هویت غالب به عنوان متغیر وابسته سنجیده شده است. نوع روش تحقیق حاضر از نوع پیمایشی می‌باشد و جامعه آماری آن را کلیه دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع دوم متوسطه شهر تبریز تشکیل می‌دهد که حجم نمونه نیز با استفاده از فرمول کوکران 385 نفر بدست آمد و با استفاده از شیوه نمونه‌گیری مطبق نمونه‌ها انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گیری پرسش‌نامه محقق ساخته بود و اعتبار پرسشنامه از طریق اعتبار صوری و اعتبار سازه و پایایی آن نیز از طریق آلفای کرونباخ محاسه گردید و مشخص شد که پرسش‌نامه مورد استفاده به لحاظ روایی و پایایی در سطح بالایی بودند تحلیل داده‌ها نیز با استفاده از بسته آماری SPSS نسخه 17 تحلیل گردید و آزمون‌های تحلیل واریانس یکطرفه، آزمون تعقیبی LSD ، آزمون x2 و برای تعیین شدت رابطه بین متغیرها از آزمون V کرامر و آزمون ضریب فی استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها بیانگر آن است که هویت غالب در نزد دانش‌آموزان هویتی دینی بوده و هویت‌های ملی، جهانی و قومی بترتیب در اولویت‌های بعدی قرار دارند. از میان متغیرهای مورد بررسی گستره شبکه روابط، گروه مرجع، مشارکت گروهی، رضایت از زندگی، احساس تبعیض و جنسیت رابطه معناداری را نشان داده‌اند. اما دو متغیر دیگر (پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی و پنداشت از خود) فاقد چنین رابطه‌ای بودند. یافته‌های نظری این پژوهش مؤید دیدگاه کنش متقابل در سطح خرد و دیدگاه جامعه‌شناسانی مثل گیدنز در سطح میانی می‌باشد.

المصادر:

1-   آخوندی، م. 1377، بررسی هویت ملی و مذهبی جوانان مشهدی و تأثیر روابط اجتماعی بر آن، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

2-   آذرخش، ا. 1387، بررسی وضعیت هویت دینی دانش آموزان مدارس متوسطه (پسرانه) شهر سنندج، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، دانشکده دبیات و علوم انسانی.

3-     احمدلو، ح. 1381، بررسی رابطه میزان هویت ملی و هویت قومی در بین جوانان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

4-     احمدی، ب. 1380، معمای مدرنیته، تهران، نشر مرکز.

5-     اشرف، ا. 1372، هویت ایرانی، فصلنامه گفتگو، شماره 2.

6-   افروغ، ع. 1381، هویت‌شناسی مذهبی و باورهای دینی ایرانیان، مجموعه مقالات جامعه و فرهنگ، چاپ چهارم، انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.

7-   اکبری، ح و دیگری. 1387، هویت ملی و عوامل مؤثر بر آن در میان دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر شیراز، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره نشریه 27.

8-     ابوالقاسمی، ف. 1385، هنجاریابی سلامت ذهنی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.

9-     انصاری، م. 1375، بازشناسی و پیش‌نیازهای مدیریت در نظام اجرایی، مدیریت دولتی، شماره 44-43، تهران.

10-  برگر، پ و دیگری. 1375، ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمه: فریبرز مجیدی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.

11-  تاملینسون، ج. 1381، جهانی شدن و فرهنگ، ترجمه‌: محسن حکیمی، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

12-  تنهایی، ا. 1374، درآمدی بر نظریه‌های و مکاتب جامعه‌شناسی، نشر مرندیز، چاپ دوم، گناباد.

13-  توسلی، غ. 1380، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران، انتشارات سمت.

14-  جنکینز، ر. 1381، هویت اجتماعی، ترجمه: تورج یاراحمدی، تهران، نشر شیرازه.

15-  حاجیانی، ا. 1379، تحلیل جامعه شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه، فصلنامه مطالعه، سال دوم، شماره 5.

16-  چلبی، م. 1375، هویت‌های قومی و رابطه آن با هویت اجتماعی، تهران، وزارت کشور.

17-  چلبی، م. 1380، هویت‌های قومی و رابطه آن با هویت ملی در ایران، تهران، دفتر امور اجتماعی وزارت کشور.

18-  ذکایی، م. 1380، اخلاق شهروندی، رابطه هویت یابی جمعی و ارزش‌های دیگرخواهانه، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 5.

19-  ذکایی، م. 1381، آموزش شهروندی، مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، دوره جدید، شماره 1.

20-  دارندروف، ر. 1381، انسان اجتماعی، ترجمه: مجیدی، تهران، انتشارات آگاه.

21-  رابرتسون، ی. 1380، جهانی شدن، تئوری های اجتماعی، فرهنگی و جهانی، ترجمه: کمال پولادی، تهران، نشر ثالث.

22-  رضایی، ا و دیگران. 1385، بررسی تأثیر تغییرات ساختاری خانواده بر هویت اجتماعی، همایش نهادهای اجتماعی و همبستگی ملی.

23-  روحانی، ل. 1380، جوانان، تحولات اجتماعی و بحران هویت، روزنامه حیات نو، 24/9.

24-  روشه، گ. 1378، جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز، ترجمه: عبدالحسین نیک گهر، تهران، انتشارات تبیان.

25-  ریتزر، ج. 1374، نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.

26-  زیمل، ج. 1373، پول در فرهنگ مدرن، ترجمه: یوسف اباذری، ارغنون، شماره 3.

27-  ساروخانی، ب. 1370، درآمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی، تهران، نشر کیهان.

28-  سروستانی، ص. 1381، گروه های مرجع در جامعه شناسی و روان شناسی اجتماعی، نامه علوم اجتماعی، شماره 20.

29-  عبداللهی، م. 1375، جامعه‌شناسی بحران هویت، نامه پژوهش، شماره 2و3.

30-  عبداللهی، م. 1380، گرایش دانشجویان بلوچ به هویت ملی در ایران، نامه انجمن جامعه شناسی، دوره چهارم، شماره 4.

31-  علاقه‌بند، ع. 1372، جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، تهران، ناشر مؤلف، چاپ پانزدهم..

32-  علیزاده اقدم، م و دیگران. 1386، تطبیق هویت ملی و دینی دانش‌آموزان، مجله علمی پژوهشی علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، جلد 23، شماره 2.

33-  فریره، ن. 1381، شکل گیری هویتی و الگوهای محلی، ملی و جهانی، مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 4.

34-  فکوهی، ن. 1381، شکل‌گیری هویتی و الگوهای محلی، ملی و جهانی، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 2.

35-  کاستلز، ا. 1385، عصر اطلاعات، قدرت و هویت، ترجمه: حسن چاووشیان، جلد 2، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

36-  کلانتری، ع و دیگران. 1388. هویت دینی و جوانان(نمونه آماری جوانان شهر شیراز)، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، شماره 6، صص 141-125.

37-  کوزر، ل. 1375، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، نشر علمی ـ فرهنگی.

38-  گل‌محمدی، ا. 1380، جهانی شدن، فرهنگ، هویت، تهران، نشر نی.

39-  گیدنز، آ. 1378، تجدد و تشخص، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران،
انتشارات نی.

40-  گیدنز، آ. 1382، جهان رها شده، ترجمه: علی اصغر سعیدی و دیگران، مشهد، نشر نیکان.

41-  مانهایم، ک. 1380، ایدئولوپی و اتوپیا، ترجمه: فریبرز محمدی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

42-  مشیری، م. 1369، فرهنگ زبان فارسی، تهران، انتشارات سروش.

43-  مروت، ب. 1383، بررسی عوامل مؤثر بر هویت جمعی غالب در بین دانشجویان (نمونه موردی دانشجویان دانشگاه های شهرستان سنندج)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی تهران.

44-  هولاب، ر. 1378، یورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومی، ترجمه: حسین بشیریه، تهران، نشر نی.

45-  Bolby Nadine. 2001, "Encountering an American Self: Study Abroad and National Identity." Northern  Illinoi University.

46-  Howars, Judith, A. 2000. "Social Psychology of Identities". Annual Review of Sociology, Vol. 26, pp: 367-393.

47-  Marshal, Gordon. 1996, Oxford conise Dictionary of sociology: oxford university Press.

48-  Turner, Jonathan, H. 1998, The Structure of sociological theory. Sixth edition. Belmont: hadsworth publication.

49-  Turner, C. & Haslem, S. 2001 Social Identity, Organization and Leadership, London: Lawrence Erlbaum Association’s Publishers.

50-  Warmrs, Richard and Serena Nanda. 1998, Cultura Anthropology United States of America. Wardworth publhshing company.