تحلیل مردم‌شناختی جلوههای فرهنگ عامه در منظومه نخست حیدربابایه سلام در مقایسه با بخش دوم آن
محورهای موضوعی : جامعه شناسیآرش مسلمی 1 , مظفر‌الدین شهبازی 2
1 - دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد مردم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران- ایران.
2 - استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران- ایران
کلید واژه: مدرنیته, فرهنگ عامه, نوستالژی, درام اجتماعی, ارزش‌ها و هنجارها,
چکیده مقاله :
تحقیق حاضر در راستای پاسخ به این پرسش اساسی است که تغییرات درون‌مایه و جوهر اجتماعی فرهنگی، متن ومحتوی بخش نخست منظومه حیدربابایه سلام درمقایسه با بخش دوم آن چگونه است؟ تحقیق حاضر از نوع مطالعات ناهمزمان یا تاریخی است که با بهره‌گیری از روش های اسنادی و تحلیل محتوی به مقایسه بخش نخست و دوم منظومه حیدربابایه سلام از دیدگاه مردم‌شناسی می‌پردازد. در این مقاله جلوههای فرهنگ عامه درمنظومه نخست حیدربابایه سلام درمقایسه با بخش دوم آن، از دید مردم شناختی مورد تحلیل قرارگرفته است. رویکردهای نظری استفاده شده دراین تحقیق نظریات ترنر ازانسان شناسی نمادین و تفسیری و رویکرد شخصیتی فروید می‌باشد. به طور کلی محتوی بخش نخست منظومه حیدربابایه سلام، فضایی نوستالژیک است؛ که در نتیجه دوری چندین ساله شاعر از زادگاه اصلی خود شکل گرفته است. درمنظومه نخست در تصاویری که شاعر ارائه می‌دهد شور و حال دوران کودکی و جنب و جوش آن دوران به وضوح نمایان است، حال آن‌که از بند 45 منظومه نخست حیدربابایه سلام، شعر رنگ و بوی پیری و نصیحت‌گونه به خود می‌گیردکه این حالت در منظومه دوم حیدربابایه سلام بیشتر خود را نشان می‌دهد، هم چنین عناصر فرهنگ عامه در منظومه نخست حیدربابا بسیار غنی‌تر و پر‌بار تر از منظومه دوم می‌باشد. اعتراض و شکایت شاعر در منظومه نخست حیدربابایه سلام بیشتر ازپیری و مرگ انسان‌ها بوده حال آن که درمنظومه دوم حیدربابایه سلام این اعتراض شاعر به تجدد‌گرایی و به تبع آن تغییر در هنجارها و ارزش‌های حاکم آن می‌باشد. در این مقاله چگونگی تغییرات در ارزش‌ها و هنجارها در دو منظومه‌ی نخست و دوم حیدربابایه سلام به طور ویژه با فرایند چهار مرحله‌ای درام اجتماعی ترنر بررسی شده است.
The current research is an answer to the fundamental question about "the changes in the core, social-cultural essence, the text and the content of the first chapter of HeydarBabayeh Salam anthology. The current research is a type of non-contemporary or historical study which makes a comparison between the first and the second chapters of the anthology from an anthropological perspective, utilizing documentary method and content analysis. In this article, the aspects of the folklore culture in the first and the second chapters of HeydarBabayeh Salam anthology are compared from an anthropological perspective. The theoretical framework which is used in this research consists of Kardiner's theory of "culture and personality", Turner's theory of "Symbolic and Interpretive Anthropology" and Freud's "personality approach". In general the content of the first chapter of HeydarBabayeh Salam anthology has a nostalgic setting, which is the result of the poet's long estrangement from his birthplace. In the first anthology in the images that the poet represents, childhood dynamic and happiness is clearly visible. In contrast, from the 45th stanza of the first chapter of HeydarBabayeh Salam anthology the mood of the poem gradually inclines towards senescence and advice like tone. This condition becomes more predominant in the second anthology; also in the first anthology the elements of folklore culture are more ample and abundant than the second anthology. Objection and demurral of the poet in the first anthology is mostly affected by the nature's cruelty (aging and death of human beings) contrasting with the fact that in the second anthology of HeydarBabayeh Salam this objection shifts to modernism, the norms and the predominant values of that time. In this research the quality of the changes in the values and norms in two anthologies of HeydarBabayeh Salam has been specially analyzed within four stage process of Turner's social drama.
احمدوند، م. (1368). مکانیسم‌های دفاعی روانی. تهران: انتشارات بامداد.
انجوی شیرازی، س. (1371). گذری و نظری بر فرهنگ مردم. تهران: انتشارات سپراک.
ایران‌دوست تبریزی، ر. (1378). خانه پدری و خاطرات کودکی در اشعار لامارتین و شهریار. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. شمارهی 171.
بختیاری، م. (1386). فولکلور و ادبیات عامیانه. ارومیه: انتشارات ادیبان.
بهزادی، ب. (1384). فرهنگ آذربایجانی- فارسی، (آذربایجانا فارسجا سوزلوک). تهران: انتشارات نخستین.
ترکان، ق. ( ). گامی در راستای شهریار‌شناسی. تبریز: انتشارات فروغ آزادی.
ترنر، و. (1381). اسطوره و نماد. اطلاع رسانی و کتابداری، کتاب ماه هنر. شمارهی 51 و 52، صص 77-70.
ثروت، م. (1382). رمانتیسم. پیک نور. شماره 2.
ثروت، م. (1376). شهریار و منظومه حیدربابایه سلام. فلسفه و کلام، شناخت. شمارهی 21، صص 100-89.
حاجی ستّاری، ف. (1378). یوردومون دیرلی سوزلری. تهران: انتشارات قطره.
حرّی، ا. (1377). سیری در دامنه حیدربابا. فصلنامه شعر. شمارهی 24، صص 89-100. مردم ایران، شمارهی 10.
دلاور، ع. (1374). مبانی نظری و علمی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: انتشارات رشد.
رحمانی، خ. (1393) سید محمد حسین شهریار و شعر معاصر ایران. تبریز: انتشارات ریتم.
ریچاردز، ب. (1391). روانکاوی فرهنگ عامه .ترجمه: ح، پاینده. تهران: انتشارات ثالث. چاپ دوم.
سفیدگر شهانقی، ح. (1386). عناصر فولکلور آذربایجان در دیوان ترکی شهریار. فصلنامه فرهنگ.
سیپک، پ. (1388). ادبیات فولکلور ایران. ترجمه: م، اخگری. تهران: انتشارات سروش. چاپ دوم.
شادبه، ح. (1393). بازتاب فولکلور آذربایجان در منظومه‌های هذیان دل و حیدربابایه سلام استاد شهریار. مجموعه مقالات شاهد شعر. صص 262- 245.
شهریار، م. (1386). کلیات اشعار ترکی شهریار. تهران: انتشارات زرین. چاپ بیستم.
صدری‌نیا، ب. (1371). تاملی در مضامین محوری منظومه حیدربابا. نشر کلمه. شمارهی 2.
فرخ‌نیا، ح. (1390). آستانه‌های پیوند و شکاف اجتماعی در منطق‌الطیر عطار نیشابوری. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. سال سوم، شمارهی اول صص، 217-189.
فرسی، ب. (1377). سلام به حیدربابا. تهران: انتشارات نگاه.
کاویانپور، ا. (1387). زندگی ادبی و اجتماعی استاد شهریار. تهران: انتشارات اقبال.
مجتهدی، ع. (1380). ترکی دیلینده مثللر(امثال و حکم آذربایجانی). تهران: انتشارات فخر‌آذر.
واتسون، ه؛ و دیگری. (1372). درآمدی به انسان‌شناسی. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات سیمرغ.
هلر، ش. (1389). دانشنامه‌ی فروید. ترجمه: م، پردل. مشهد: انتشارات ترانه.
Bates, D.& Fred, p. (1990). Cultural anthropology. (New York: Me Graw- Hill).
Hoynby, A. S. (1995). Oxford advanced learners dictionary. Oxford university press.
