تحلیل نشانه‌شناسی ابعاد هویت دینی در انیمیشن‌های ایرانی پخش شده از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در دهه های 80 و 90

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

محسن کفیلی فرد ¹ (دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران)
علی جعفری ² (دانشیار گروه علوم ارتباطات، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران. *(نویسنده مسئول) Email: [e-mail])
محمد سلطانی فر ³ (دانشیار گروه علوم ارتباطات، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/07/18 تاریخ پذیرش : 1401/09/02 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: بازنمایی, نشانه‌شناسی, هویت دینی, تحلیل روایت, انیمیشن,

چکیده مقاله :

هدف اصلی مقاله حاضر مطالعه نحوه بازنمایی و نشانه‌شناسی هویت دینی در انیمیشن‌ های تلویزیونی است که در رهیافت مطالعات فرهنگی و با تاکید بر نظریه بازنمایی استوارت هال صورت گرفته است. جامعه آماری شامل انیمیشن‌های ایرانی است که در طول دهه‌های 80 و 90 با محوریت دین و مسائل دینی در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تولید و پخش شده است. نمونه‌گیری در این پژوهش به روش نمونه‌گیری غیر‌تصادفی هدفمند انجام گرفت. در ادامه یک قسمت از انیمیشن تولید دهه 80 با عنوان فرمانروایان مقدس (سلیمان نبی) و یک قسمت از انیمیشن تولید دهه 90 با عنوان پیامبران (حضرت ابراهیم- آنش سرد) به عنوان نمونه انتخاب شد. ابتدا با استفاده از الگوی کیت سلبی و ران کاودری به رمزگان فنی و تکنیکی سازنده این متون پرداخته شد و سپس برای ارائه تحلیلی جامع تر از الگوی روایی و نشانه‌شناسی بارت استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بازنمایی هویت دینی در انیمیشن فرمانروایان مقدس و پیامبران با جهت‌ گیری، چارچوب بندی رسانه‌ای و کارکردهای ایدئولوژیک همراه است و در انیمیشن‌های مورد مطالعه ابعاد مختلفی از هویت دینی نظیر بعد اعتقادی، مناسکی، تجربه ای و پیامدی بازنمایی می‌شود.

چکیده انگلیسی:

The main purpose of this study is to study how to represent the dimensions of religious identity in television animations. This research is based on the approach of cultural studies and with emphasis on the theory of representation of Stuart Hall and the use of theories related to the field of religion, especially the theory of Glock and Stark. The statistical population includes Iranian animations that were produced and broadcast with a focus on religion and religious issues in the Radio and Television of the Islamic Republic of Iran.  In the methodology section, a combined model for text analysis is presented, which is a combination of the Keith Selby and Ron Cowdery and Roland Barthes models. The results of the research showed that in the animations studied, different dimensions of religious identity - ideological dimension with components such as belief in God, belief in prophecy, angels and demons, ritualistic dimension in the form of worship, praying and supplication, participation in religious rites and fasting, experimental dimension in the form of feeling fear of God after committing sin, seeking repentance and forgiveness, having peace in connection with God, asking God for help and consequential dimension based on components such as fighting against Taghut, inviting to worship, jihad in the way of God Peace-seeking, helping the poor, doing good and forbidding evil are represented.

منابع و مأخذ:

- ارژنگ، اردوان و میرفردی، اصغر.(1393). هویت دینی وعوامل اجتماعی تاثیرگذار بر آن، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال 4، شماره اول، صص 165- 147

- برک، لورا.ای.(1386). روانشناسی رشد، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: ارسباران

- بخشی، حامد و اعظم کاری، فائزه. (1395). بررسی نیمرخ مولفه های دینداری و تاثیرپذیری دینی مخاطبان فیلم های جشنواره رویش، فصلنامه دین و ارتباطات، سال 23، شماره اول، صص 108- 81.

- تاجیک اسماعیلی، عزیزالله و تاجیک اسماعیلی، سمیه. (1394). نگرش به جهانی شدن و هویت دینی دانشجویان، فصلنامه مطالعات رسانه ای، سال 10، شماره 28، صص 44-37.

- تقی پور، فائزه؛ خلجی، سپهر و معینی، آسیه.(1397). بازنمایی ابعاد هویت فرهنگی در مجموعه انیمیشن باب اسفنجی، فصلنامه رسانه های دیداری و شنیداری، دوره 12، شماره 28، صص 150-121

- جوادی آملی، عبدالله.(1381). دین شناسی، قم: مرکز نشر اسراء

- چندلر، دانیل. (1386). مبانی نشانه شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.

- خالدیان، اقبال.(1390). بازنمایی زندگی طبقه متوسط در سریال مرگ تدریجی یک رویا، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشکده صدا و سیما

- ده صوفیانی، اعظم. (1392). کودک، انیمیشن و تلویزیون، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ،هنر و ارتباطات.

- سلبی، کیت و کاودری، ران. (1380). راهنمای بررسی تلویزیون، ترجمه علی عامری مهابادی، تهران: انتشارات سروش.

- عربی، کیانوش.(1388). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر تقید به باورهای دینی در دانش آموزان، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

- فیسک، جان. (1380). فرهنگ و ایدئولوژی، ترجمه مژگان برومند، فصلنامه ارغنون، شماره 20، تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی

- گیدنز، آنتونی.(1385). جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

- مرشدی زاد، علی؛ کشاورز شکری، عباس و زمانی، صالح. (1391). بازنمایی هویت دینی در سینمای پس از انقلاب اسلامی، مطالعات فرهنگ-ارتباطات، سال 13، شماره 18، صص 80-59.

- مهدی زاده، محمد.(1387). رسانه ها و بازنمایی، چاپ اول، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه.

- مهدی زاده، سیدمحمد.(1384). بازنمایی ایران در مطبوعات غرب، رساله دکتری علوم ارتباطات، استاد راهنما: کاظم معتمدنژاد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی و علوم ارتباطات.

- نیک پی، امیر. (1380). فراز و فرود جامعه شناسی دین در ایران، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 49 و 50، صص 56-51.

- واخ، یواخیم. (1380). جامعه شناسی دین، ترجمه جمشید آزادگان، تهران: سمت.

• یاسینی، سیده راضیه.(1393). تصویرپردازی از سیمای پیامبران در سینمای هالیوود، فصلنامه فرهنگ- ارتباطات، سال 15، شماره 26، صص208- 177


• 
  

  Hall, Stuart. (2003). Representation: Cultural Representation & Signifying Practices, London: sage

  
  

  Hawkes,Terence.(2003).Structuralism and Semiotics, Second Edition, London: Routledge.

  
  

1.Berk, L,.(2007). Developmental psychology, translated by Yahya Seyed Mohammadi, Tehran: Arasbaran 147

2. Nikpey, A.(2001). Ups and downs of the sociology of religion in Iran, Monthly book of social sciences, numbers 49 and 50, pp. 56-51.

3.Giddens, A.(2006). Sociology, translated by Manouchehr Sabouri, Tehran: Nei publication.

4. Mehdizadeh, M.(2008). Media and Representation, first edition, Tehran: Office of Media Studies and Research.


5. Deh sufiani,A.(2013). Children, animation and television, first edition, Tehran: Research Institute of Culture, Art and Communication.


6. Mehdizadeh, M.(2005). Representation of Iran in Western Press, Ph.D thesis in Communication Sciences, Supervisor: Kazem Motamednejad, Tehran: Allameh Tabatabai University, Faculty of Social Sciences and Communication Sciences


7. Kaledian, E.(2011). Representation of middle-class life in the series The Gradual Death of a Dream, Master's Thesis of Communication Sciences, Faculty of Broadcasting.


8. Hall, S. (2003). Representation: Cultural Representation & Signifying Practices, London: sage.


9. Chandler, D.(2007). Basics of semiotics, translated by Mehdi Parsa, Tehran: Surah Mehr.


10. Javadi amoli, A.(2002). Theology, Qom: Asra Publishing Center.


11. Hamilton, M.(1998). Sociology of religion, translated by Mohsen Salasi, Tehran: Tebian Publishing Cultural Institute.


12. Jalali Moghaddam,M.(2006). An introduction to the sociology of religion and the opinions of the great sociologists of religion, Tehran: Nashr-e-Markaz.


13. Tajik Esmaili, A, Tajik Esmaili, s.(2014). Attitude towards globalization and students' religious identity, Media Studies Quarterly, Year 10, Number 28, pp. 44-37.


14. Kafili fard,M., jafari, A., Soltanifar,M.(2021). Representation of religious identity in Iranian animations, Islam and Social Sciences Quarterly, year 13, number 25, pp. 125-145.


15. Taghipour, F.,Khalji, s. Moini, A.(2017). Representation of dimensions of cultural identity in Spongebob animation series, Visual and Audio Media Quarterly, Volume 12, Number 28, pp. 121-150


16. Yasini, R.(2014). Imagery of Prophets in Hollywood Cinema, Culture-Communications Quarterly, Year 15, Number 26, pp. 177-208.


17. Morshedizad,A., Keshavarz shokri, A., zamani, S.(2012). Representation of religious identity in cinema after the Islamic Revolution, Culture-Communication Studies, Year 13, Number 18, pp. 59-80.


18. Selby,K.,cowderi,R.(2001).How to study television, translated by Ali Ameri Mahabadi, Tehran: Soroush Publications.


19. Hawkes,T.(2003).Structuralism and Semiotics, Second Edition, London: Routledge