تبیین جایگاه دوره انحراف توجه و سنجش اثربخشی آن در فرآیند حل خلاقانه مسئله معماری

محورهای موضوعی : دو فصل‌نامه فضای زیست

سید احسان موسوی ¹ , مهرداد جاویدی نژاد ² , سید غلامرضا اسلامی ³

1 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول.
3 - گروه معماری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/02/02 تاریخ پذیرش : 1401/05/30 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: حل مسئله, طراحی معماری, دوره انحراف توجه, فرآیند خلاقیت,

چکیده مقاله :

امروزه خلاقیت جزء جدانشدنی و لازمه فرآیند طراحی معماری محسوب می‌شود و مستتر در آن است. در فرآیند طراحی معماری علاوه بر مسئله‌یابی، چگونگی مسئله گشایی و یافتن راه‌حل مناسب به‌منظور نیل به وضعیت مطلوب از اهمیت بالایی برخوردار ‌است. در این‌خصوص یکی از راهبردهایی که اندیشمندان در جهت حل خلاقانه مسئله به آن تاکید دارند ایجاد وضعیتی است که طراحان بتوانند، جهت اندیشیدن خود را تغییر دهند. ازاین‌رو بررسی ماهیت و اثربخشی دوره انحراف توجه، نقش و جایگاه آن در فرآیند حل خلاقانه مسئله معماری، هدف اصلی این پژوهش می‌باشد. ماهیت پژوهش از حیث هدف، کاربردی و روش تحقیق در این پژوهش به‌شیوه مداخله نیمه تجربی، از نوع طرح پیش‌آزمون-‌پس‌آزمون با گروه کنترل است که از طریق آن‌، میان گروه‌هایی که در معرض متغیر مستقل (دوره انحراف توجه) قرار گرفته‌اند و گروهی که متغیر مستقل بر آن اعمال نشده است، مقایسه صورت می‌گیرد. ابزار مورد‌ استفاده در این پژوهش به‌منظور دستیابی به فاکتورهای ارزیابی فرآورده طراحی، پرسش‌نامه‌ای محقق‌ساخت است که در نهایت داده ها از طریق آزمون های آماری تحلیل کواریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی و با استفاده از نرم‌افزار SPSS 25 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تحلیل کواریانس داده‌ها بین دو گروه آزمایش و کنترل بیانگر تاثیر معنا‌دار و مثبت دوره انحراف توجه در فرآیند حل خلاقانه مسئله معماری می‌باشد (205/28=F و 0/0001=P). همچنین نتایج آزمون بونفرونی برای بررسی اختلاف دو‌به‌دو گروه‌ها نشان می‌دهند؛ از میان راهبردهای مداخله، راهبرد استعاره، در مقایسه با راهبرد قیاس نتایج موثرتری دارد (0/0001=p و اختلاف میانگین=9/61). مبتنی بر یافته‌های پژوهش مبنی بر اثربخشی مثبت دوره انحراف‌توجه؛ به‌نظر می‌رسد می‌توان از این شیوه مداخله و راهبردهای آن به‌منظور ارائه پاسخ‌های خلاقانه در مواجهه با مسائل پیچیده و مبهم حال حاضر معماری در حوزه آموزش و نیز حرفه معماری بهره برد.

چکیده انگلیسی:

Today, creativity is an inseparable and essential part of the architectural design process and lies in it. In the architectural design process, in addition to problem surveying, how solve the problem and find a suitable solution to achieve the desired situation is of great importance.It should be noted In order to solve complex and ambiguous issues in the world of design, with creative methods, inevitably mental processes and data processing in the mind should flow.In this regard, one of the strategies that philosophers emphasize the problem creatively is to develop a condition where designers can change their way of thinking.Thus, the primary purpose of this study is to investigate the nature and effectiveness of the attention diversion period, its role, and its place in the process of creative solutions to the architectural problem. So that we want to know in this research what steps do these mental processes take and during which process are creative solutions for problems formed? and the important point is, what is the type of knowledge in this process? Therefore, in this research, we believe that by examining creative processes presented by thinkers, analyzed the problem solving process that we can benefit from in order to achieve creative answers in facing the architectural problem .Since the main question of this research to be effectiveness Attention deviation period It is founded on the achievement of creative ideas and this period in the bed phase Incubation From creative process it takes place, in order to Achieve The purposes of this research, our focus and our purpose, among the phases that play an essential role in the production of creativity, is to investigate the phase Incubation and its achievement in this process.Because it seems possible by creating attention deviation period and benefit of methods, your thoughts consciously on the way unconscious Placed and in the architectural problem solution process, achieve in the architectural problem creative solution.According to what was said In the first step, explanation of attention diversion period is explained by posing two questions:1-How will it be possible for the designer to reach the incubation period in the problem solution process?2-The type of knowledge the designer in what is the incubation period in the problem creative solution process? It is intended to measure and evaluate the effectiveness of the incubation period in order to in the architectural problem creative solution with the design of two hypotheses:1-Create attention diversion period It is effective in the problem solution process.2-There is a difference between the effectiveness of metaphor and analogy in increasing creativity in design products. The nature of this research is applicable in terms of purpose.The research method is a quasi-experimental intervention, a pre-test-post-test design with a control group.In this way, a comparison is made between the groups exposed to the independent variable (attention diversion period) and the group to which the independent variable has not been applied.The tool used in this research is a researcher-made questionnaire. It is worth mentioning in this research, in order to describe and analyze the data first, some descriptive indicators were reported and according to the research method, the most appropriate test was analysis of covariance. In order to use this test, it is necessary to establish assumptions such as the homogeneity of the slope of the regression line, the normality of the model error, and the homogeneity (equality) of the variance of the model error. Finally, the data were analyzed through the covariance analysis and Bonferroni's post hoc statistical test using SPSS 25.The results of the data covariance analysis between the two experimental and control groups indicate a significant and positive effect of the"attention deviation period" in the creative solution process of the architectural problem (F=205.28 and P=0.0001). Also, to check the difference between the two groups, the results of the Bonferroni test show that; Among the intervention strategies, the metaphor strategy has more effective outcomes than the comparison strategy (p=0.0001 and mean difference=9.61).Based on the research findings on the positive effect of attention deviation period; It seems that this kind of intervention method and its strategies can be used to provide creative answers in the face of the current complex and ambiguous problems of architecture in the field of education as well as the profession of architecture.

منابع و مأخذ:

• آیزنک، مایکل و کین، مارک. (2005). روانشناسی شناختی. ترجمه: اکبر رهنما و محمدرضا فریدی. تهران: انتشارات آبیژ.


• آئینی، سجاد و افضلیان، خسرو و اعتصام، ایرج و شریعت‌راد، فرهاد. (1401). استعاره به‌مثابه امتداد قیاس و شیوه استدلال طراحی معماری.باغ نظر، 19(110).66-49.


• دابرلی، هیو و نوروز برازجانی، ویدا (1397)، طراحیِ طراحی، چگونه طراحی می کنید؟ ترجمه: ویدا نوروز برازجانی، نشر مهراز- یادآوران.


• داودی، سمیه و آیت‌اللهی، سید محمدحسین. (1387). استعاره چیست و چگونه در تولید طرح مایه اثر می‌گذارد؟. نشریه صفه. 17 (47)، 26-17.


• دلاور، علی. (1382). روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران. چاپ سیزدهم.


• دهقانی، محسن و عباسی، مریم. (1386). روش دلفی در پژوهش‌های خانواده‌درمانی و زوج‌درمانی (مفاهیم و کاربردها). فصل‌نامه خانواده‌پژوهی. 3(4). 739-753.


• شریعت‌راد، فرهاد و ندیمی، حمید. (1395). قاب‌بندی مسئله؛ راه طراحانه رویارویی با مسئله طراحی. نشریه صفه. 26 (74). 24-5.


• صادقی مال‌امیری، منصور. (1386)، خلاقیت، رویکرد سیستمی فرد، گروه، سازمان، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین.


• قربانی، منیژه. (1397). تاثیر استعاره در افزایش خلاقیت دانشجویان در آموزش طراحی معماری، دومین کنگره ملی توسعه زیرساخت‌های فناوری صنعت راه و ساختمان ایران با محوریت تاب‌آوری و مدیریت بحران، تهران.


• کاشانی وحید، لیلا و حکیمی راد، الهام و اساسه، مریم و فارسیان، زهرا. (1400). اثر‌بخشی برنامه آموزش حل مسئله خلاق بین‌فردی بر خلاقیت و مهارت‌های اجتماعی کودکان کار. روانشناسی افراد استثنایی، 11 (43)، 232-207.


• لازیو، پل. (1377). تفکر ترسیمی برای معماران و طراحان. ترجمه: سعید آقایی و محمود مدنی، تهران: هنر و معماری.


• لاوسون، برایان. (1392). طراحان چگونه می‌اندیشند؟ ترجمه: حمید ندیمی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.


• لنگ، جان. (1394). آفرینش نظریه معماری. ترجمه: علیرضا عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


• مهدوی نژاد، محمدجواد. (1384). آفرینشگری و روند آموزش خلاقانه در طراحی معماری. مجله علمی پژوهشی هنرهای زیبا. 21. 66-57.


• ندیمی، حمید. (1378). جستاری در فرآیند طراحی. مجموعه مقالات دومین کنگره معماری و شهر سازی ایران، ارگ بم.


• همت‌یار، عرفان و مهاجرنیا، مظاهر و باستانی، مهیار. (1394). استعاره و نقش آن در طرح‌مایه. دومین کنگره علمی پژوهشی افق‌های نوین در حوزه مهندسی عمران، معماری، فرهنگ و مدیریت شهری ایران. تهران: انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.

 

• Andreasen, Nancy. C. (2011). A journey into chaos: Creativity and the unconscious, Mens sana monographs, 9, 42-53.


• Ayiran, Nezih. (2012). The role of metaphors in the formation of architectural identity. ITU A|Z. 9(2). Cyprus International Faculty of Fine Arts, Lefkoşa, TRNC. 1-21.


• Barringten, Barie. Fez. (2012). Metaphor as an inference from sign. Published by the University of Syracuse (Dec2009). Book published in 2012 by Cambridge Scholars Publishing.


• Bos, Maarten. W. & Dijksterhuis, Ap. & van Baaren, Rick. B. (2011). The benefits of “sleeping on things”: unconscious thought leads to automatic weighting. J. Consum. Psychol. 21, 4–8.


• Bowers, Kenneth. S. & Regehr, Glenn. & Balthazard, Claude. & Parker, Kevin.(1990). Intuition in the context of discovery. Cognitive Psychology. 22, 72-110.


• Byrane, William. & Schnier, Thorsten. & Hendley, Robert. (2008). Computational intelligence and case-based creativity in design, in Proceedings of the International Joint Workshop on Computational Creativity, 31-40.


• Cai, Hui. & Yi-Luen Do, E. & Zimring, C. M. )2010(. Extended linkography and distance graph in design evaluation: an empirical study of the dual effects of inspiration sources in creative design. Design Studies, 31, 146-168


• Casakin, Hernan., & Goldschmidt, Gabriela.(1999) Expertise and the Use of Analogy and Visual Displays: Implications for Design Education, Design Studies, 20 (2), 153-175.


• Casakin, Hernan. (2011). Metaphorical reasoning and design expertise: A perspective for design education. Journal of Learning Design. 4(2). 29-38.


• Casakin, Hernan & Timmeren, Arjan.V. (2014). Analogies as Creative Inspiration Sources in the Design, Studio: the Teamwork, Athens Journal of Architecture. 1(1), 51-63.


• Christensen, Bo. T. (2020). Incubation. In M. A. Runco, & S. R. Pritzker (Eds.), Encyclopedia of Creativity(3. ed., pp. 642-647). Academic Press.


• Cross, Nigel. (2006). Designerly Ways of Knowing, British Library Cataloguing in Publication Data, Springer-Verlag London Limited.


• Dijksterhuis, Ap. & Nordgren, Loran. F. (2006). A theory of unconscious thought. Perspect. Psychol. Sci. 1, 95–109.


• Dijksterhuis, Ap. & Meurs, Teun. (2006). Where creativity resides: The generative power of unconscious thought. Consciousness and Cognition, 15, 135–146.


• Dijksterhuis, Ap. (2004). Think different: The merits of unconscious thought in preference development and decision making. Journal of PERSONALITY AND SOCIAL Psychology, 87, 586-598.


• Gilhooly Ken. J. & Georgiou, George. J. & Garrison, Jane. & Reston, Jon. D. & Sirota, Miroslav. (2012). Don’t wait to incubate: immediate versus delayed incubation in divergent thinking.Memory & Cognition, 40(6), 966–975.


• Gilhooly, Ken. J. & Georgiou, George. & Devery, Ultan. (2013). Incubation and creativity: do something different. Think. Reason. 19, 137–149.


• Goldschmidt, Gabriela. (1995). Visual Displays for Design:Imagery, Analogy and Databases, in Visual Databases in Architecture, Koutamanis A., Vermeulen I. and Timmermans H., Editors, Aldershot: Avebury, 53-74.


• Goncalves, &  Cardoso, Carlos. &  Badke-Schaub, Petra.  (2014). What inspires designers? Preferences on inspirational approaches during idea generation. Design Studies, 35, 1, 29-53.


• Helie, Sebastien., & Sun, Ron. (2010). Incubation, insight, and creative problem solving: A unified theory and a connectionist model, Psychological Review, 117, 994-1024.


• Herbert, A. Simon. (1973). The structure of ill-structured problems, Elsevier, 4(3-4), 181-201.


• Hey, Jonathan. H. G., & Agogino, Alice. M. (2007). Metaphors in Conceptual Design. ASME International Design Engineering Technical Conferences and Computers and Information in Engineering Conference. Las Vegas. Nevada. The USA.


• Isavi, Hasan., & Suleiman, Sarinaz. (2017). Metaphor and analogy in architectural design. Journal of Human and Social Sciences, 44(2),143-158.


• Islamia, Jamia Millia. (2021). Role of Analogy in Architecture Design Education. International Journal of Engineering Research & Technology (IJERT). 10 (09), September.


• Kowaltowski, Doris & Bianchi, Giovana & De Paiva, Valeria. T. (2010). Methods that may stimulate creativity and their use in architectural design education, International Journal of Design


• Kryssanov, V. V. & Tamaki, H., & Kitamura, S. (2001). Understanding Design Fundamentals: How Synthesis and Analysis Drive Creativity. Resulting in Emergence. Artificial Intelligence in Engineering. 15. 329-342.


• Lakoff, George & Johnsen, Mark. (2003). Metaphors we live by. London: The university of Chicago press.


• Linsey, Julie. S. & Laux, Jeff. & Clauss, Emily.F. & Wood, Kristin. L. & Markman. A.B (2007). Effects of Analogous Product Representation on Future Design-by-Analogy, Proceeding of the 2007 International Conference on Engineering Design. Paris. France.


• Linstone, Harold. A., & Turruf, Murray. (2002). The Delphi Method: Techniques and application (online). Available: Edu/pup.


• Majeed, Sara. R., & Al-Majidi, Basim. H. (2019). Analogical reasoning in architecture. Al-Qadisiyah Journal for Engineering Sciences, 12(1), 38–48.


• McGuigan, Frank. J. (1990). Experimental Psychology: Methods of Research (5th ED). Prentice-Hall International Editions.


• Perttula, Matti & Sipila, Pekka. (2007). The idea exposure paradigm in design idea generation. Journal of Engineering Design, 18, 93-102.


• Ritter, Simone. M. & Dijksterhuis, Ap. (2014). Creativity-the unconscious foundations of the incubation period. Front Hum Neurosci. 8, 215.


• Schooler, Jonathan. W., & Melcher, Joseph. (1995). The ineffability of insight. In S. M. Smith, T. B. Ward. & R. A. Finke (Eds). The creative cognition approach. Pp. 97-134. Cambridge, Ma: MIT Press.


• Segal, Eliaz. (2004). Incubation in insight problem-solving. Creat. Res. J. 16, 141–148.


• Steven. M., & Blankenship, Steven. E. (1989). Incubation effects. Bulletin of the Psychonomic Society. 27,311-314.


• Snyder, James C. & Catanese, Anthony J. (1979). Introduction to Architecture, Mc Graw- Hill, New York.


• Stone Fish, Linda., & Busby, Dean. M. (2005). The Delphi method. In D. M Sprenkle and F.P. Piercy [Eds.], Research Methods in Family Therapy. (pp.283-253). New York: Guilford.


• Storm, Benjamin. C., & Angelo, Genna. (2010). Overcoming fixation: creative problem solving and retrieval-induced forgetting Psychol. Sci. 21, 1263–1265


• Sun, Ron & Slusarz, Paul & Terry, Chris. (2005). The interaction of the explicit and the implicit in skill learning: a dual-process approach, Psychological Review, 112, 159-192.


• Tiensuu, Aleksi. (2012). Computational Thinking in regard to Thinking and Problem Solving, M.Sc. Thesis. School of Information Sciences. University of Tampere.


• Wang, Yingxu. & Chiew, Vincent. (2010). On the cognitive process of human problem solving, Cognitive Systems Research, 11, 81-92.


• Xhexhi, Klodjan. (2020). Metaphor in Eco Architecture. International Journal on Software Tools for Technology Transfer,8(8), 23-30.


• Yang, Haiyang & Chattopadhyay, Amitava & Zhang, Kuangjie & Dahl, Darren. W. (2012). Unconscious creativity: When can unconscious thought outperform conscious thought? Journal of Consumer Psychology, 22 (4), 573-581.